روند شش دهه توسعه و تحول در آموزش و پرورش چین (1949 تا 2009)

مجموع دوره های پایه ابتدائی و متوسطه در چین جمعاً 12 سال می باشد که به پایه ابتدایی، متوسطه اول Junior و متوسط دوم (Senior) تقسیم می شود . شروع به تحصیل در مدرسه ابتدایی از سن 5 یا 6 سال می باشد که در سالها ی گذشته حدود 35% را مجموع ثبت نام کنندگان تشکیل می دادند که اخیراً به 65% افزایش یافته است .

در پایه متوسط اول ( Junior ) بیش از سه سا ل و اندی ( نیمی از سال چهارم ) را تحصیل می کنند که طبق آمار ارائه شده ، بیش از 98% در سال 2009 ثبت نامی داشته است .

مجموع 9 سال درس از پایه ابتدایی تا پایان دوره دبیرستان ، مقطع Junior یا متوسطه اول ، برای همه دانش آموزان چینی رایگان است و دولت هزینه های تحصیلی را پرداخت می کند.

مجموع کلاس های دوره ابتدایی و متوسطه به دو ترم تقسیم شده است . در دوره ابتدایی کل کلاسها در طول سا ل 38 هفته می باشد که یک هفته نیز به عنوان ذخیره اضافی و 13 هفته برای تعطیلات پیش بینی شده است .

برای پایه های متوسط اولی Junior 39 هفته با یک هفته اضافی ذخیره شده و و 12 هفته برای تعطیلات است .

برای پایه های متوسط دوم ( Senior ) 40 هفته و یک یا دو هفته ذخیره احتمالی و 10 تا 11 هفته برای تعطیلات منظور شده است .

مقاطع مختلف تحصیلی در آموزش و پرورش

دوره کودکستان یا پیش دبستانی

آموزش پیش دبستانی یکی از ارکان و موضوعات اصلی آموزش در چین است . آموزش این دوره در مناطق شهری اصولاً شامل سنین سه سال ، دو سال و حتی یک سال می شود که شامل دوره های تمام وقت و یا نیمه وقت و شبانه روزی و یا به میزان ساعت پیش بینی شده و مورد توافق میان کودکستان و خانواده ها می باشد .

درمنا طق شهری ، آموزش پیش دبستانی اساساً مسئله مراقب و نگهداری کودکان به صورت فصلی و دوره ای نیز مطرح است .

انجام برنامه های آموزشی ارائه شده در این مقطع توسط دولت و با اشتراک در زمینه های مختلف اشخاص برای پیشرفت بسیار اهمیت دارد .

درحال حاضردرچین بیش از30 درصد کودکانی که سن آنها به تحصیل درمدرسه نرسیده است درسازمان های آموزشی مورد آموزش قرارمی گیرند و بقیه با توجه به سن ومسایل اقتصادی وغیره تحت مراقبت والدین هستند.

کودکستان های چین به دو نوع دولتی وخصوصی تقسیم می شود. کودکستانهای دولتی درسالهای متمادی دایرشده و دارای تجربیات والگوی آموزشی مناسب بوده و دارای هزینه کمتری برای خانواده ها می باشد ؛ درحالی که کودکستان های غیردولتی هزینه بیشتری می گیرند ودارای شرایط خاص خود هستند و با توجه به نیازهای روز ، بموقع موضوع و روش های آموزشی خود را تعدیل وتنظیم می کنند .

همراه با رشد اقتصادی در میان مردم چین ، شمار استقبال از کودکستان های خصوصی بیشترشده است که در حال حاضرحدود 30 درصد از تعداد کل کودکستان های چین را شامل می شود.

در واقع آموزش های پیش دبستانی ؛ چه در سطح عالی و چه معمولاً به صورت سراسری در تمام شهرها به صورت فعال دایر می باشد .

در سال های اخیر ، آموزش در کلیه کودکستانها در شهرها و در مناطق اقلیت نشین و یا مناطق فقیر و دور دست از توسعه قابل ملاحظه ای برخوردار بوده اند .

کودکستان ها ، مجموعه ای از فعالیت ها ی مناسب شامل مراقبت همراه با آموزش و پرورش روحی ، جسمی و اخلاقی برای آمادگی حضور در دوره ی دبستانی را فراهم می کنند . بازی و سرگرمی و آواز خوانی ، فعالیتهای آموزشی و ... طبق دستورالعمل و برنامه ریزی صورت گرفته انجام می شود تا پیش زمینه خوب و مفیدی برای ورود به دوره ی دبستان باشد .

البته كودكستان های دولتی از سوابق طولانی تر و با ارزش تر و از تجربيات و الگوی آموزشی مناسب تری برخوردار هستند و هزينه دريافتی از سوی آنان بسیار کمتر از بخش خصوصی است . امكانات آموزشی در بخش خصوصی چه از نظر كمی و چه از نظر كيفی بسيار بهتر از همتايان خود در بخش دولتی است. اين مراكز با توجه به نيازهای روز، به موقع، موضوع و روش های آموزشی خود را تعديل و تنظيم می كنند.

دوره دبستان

در 60 سال اخیر ، دولت چین به آموزش و پرورش اهمیت فوق العاده ای داده و بر اهمیت پرورش استعدادهای برجسته برای اقتدار کشور تاکید کرده است. به ویژه پس از اجرای سیاست اصلاحات و درهای باز در چین، همراه با توسعه سریع اقتصادی، دولت چین بیش از پیش سرمایه گذاری در زمینه آموزش و پرورش را افزایش داده که این امر به پیشرفت سریع آموزش پرورش کمک کرده است.

گو مین یوان، رئیس انجمن آموزش و پرورش چین با اشاره به روند توسعه ی آموزش و پرورش چین در دهه های اخیر می گوید ، کشور چین که در دوره ای در زمینه فرهنگی و آموزشی نسبتا عقب مانده بود ، به کشوری با منابع انسانی غنی ، تبدیل شده است.

در سال 1949 میلادی هنگام تاسیس جمهوری خلق چین، میزان جمعیت بی سواد در سراسر چین بیش از 80 درصد کل جمعیت را تشکیل می داد و تنها 20 درصد کودکان به مدرسه می رفتند .

سال 1986میلادی، چین قانون آموزش و پرورش اجباری را اجرا کرد و برای نخستین بار برنامه آموزش اجباری نه ساله را مطرح کرد. این اقدام تضمینی شد تا تمام کودکان و نوجوانان بتوانند از آموزش و پرورش دبستانی و دبیرستانی برخوردار شوند.

وان دین هوا، معاون اداره آموزش و پرورش ابتدائی وزارت آموزش و پرورش چین معتقد است که چین در کمتر از سه دهه ، توسعه آموزش و پرورش اجباری را که کشورهای پیشرفته از جمله ژاپن و آمریکا برای تحقق آن صد سال زمان صرف کردند، محقق نموده و با تلاش های جدی و هدفمند ، توسعه آموزش و پرورش اجباری در چین به طور کامل عملی شده است . وی در این باره می گوید ، تا پایان سال 2008 میلادی، میزان پوشش آموزش و پرورش اجباری نه ساله در چین نزدیک به 100 درصد تحقق یافته است .

براساس قانون آموزش و پرورش اجباری که در سال 2006 بند هایی از آن اصلاح شد، آموزش و پرورش اجباری تحت پوشش هزینه های ملی قرار گرفت تا بار اقتصادی بر خانواده های کم درآمد را کاهش دهد . برای سالهای 2006 میلادی تا 2010 نیز سرمایه گذاری دولت در سراسر چین در زمینه آموزش و پرورش اجباری حدود 270 میلیارد یوان پیش بینی شده است .

وان دین هوا معاون اداره آموزش و پرورش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش چین می گوید ، در سال 2007 میلادی، دولت چین کلیه شهریه ها و هزینه های دیگر دانش آموزان درمدارس در دوره آموزش و پرورش اجباری نه ساله را حذف کرد اما هزینه کتاب ولوازم التحریر وسایر هزینه های متفرقه را که سالانه تقریبا چند صد یوان خواهد شد ؛ والدین خود هزینه خواهند کرد .

دوره دبستان درچین عموما شش سال است و دروس عمده آن عبارتند از : زبان چینی، ریاضیات ، علوم ، زبان خارجی ، اخلاق ، موسیقی، و ورزش .

طبق آمار های اعلام شده از سوی مسوولین آموزشی چین ، درحال حاضر بیش از400000 دبستان در این کشور دایراست که حدود 120 میلیون کودک درآنها مشغول به تحصیل هستند . میزان ورود کودکان به دبستان درچین به بیش از 98 درصد رسیده است.

بدلیل آنکه آموزش در مقطع دبستانی در پوشش آموزش اجباری قرار دارد لذا اکثریت دبستان های چین توسط دولت دایر می شود و شاگردان در مدارس نزدیک به منزل خود ثبت نام می کنند.

در پاره ای از نواحی روستايی كه جمعيت پراكنده است، برنامه آموزش و پرورش به صورت متمركز اجرا می شود و كودكان برای تحصيل مطلوب در مدرسه شبانه روزی مركزی كه از امکانات و تجهيزات و شرايط بهتری برخوردار است ، اسكان می يابند.

سپس وارد دوره آموزشی مقطع متوسطه می شوند که6 سال به طول می انجامد و به دو مقطع آموزش متوسطه و آموزش فنی و حرفه ای تقسیم می شود .هريک از اين دوره ها خود شامل دو مرحله آموزشی سه ساله مقدماتی متوسطه و دوره سه ساله تکميلی متوسطه می باشند که در قا لب دوره های 4 ساله و 3 ساله ارائه می گردند.

دانش آموزانی که از مدارس مقدماتی متوسطه فارغ التحصيل می شوند از مجوز ورود به مراکز متوسطه فنی و حرفه ای برخوردارند . در اين مراکز آموزشی برنامه های آموزشی برای 2 تا4 سال ارائه می شود .

دوره اول دبیرستان (junior ) و یا به عبارتی دورۀ را هنمایی

آموزش در دوره اول دبیرستان درچین جزو آموزش اجباری است . ازاین جهت دانش آموزان بدون پرداخت شهریه در این مقطع درس می خوانند مدت آموزش دوره اول دبیرستان حد اکثر3 سال است ودروس عمده آن عبارت است از، زبان چینی ، ریاضیات ، زبان خارجی ، فیزیک ، شیمی ، عقاید ، اخلاق و اطلاع رسانی .

طبق آمار سال 2005 بیش از 62486 دبیرستان دوره اول بوده است و در همین سال 19875800 نفر ثبت نامی داشته اند که به رشد 95 درصدی رسیده است . از این تعداد 68/69 درصد تحصیلات خود را برای دوره senior ادامه داده اند . میزان ورودی واجدان سنی به این مقطع در چین به بیش از 90 درصد رسیده است . درچین اکثر دبیرستان های سیکل اول توسط دولت دایر شده است .

آموزش دوره اول دبیرستان درمرحله آموزش اجباری قرار دارد و لذا دانش آموزان می توانند بدون آزمون ویژه و مستقیما از دبستان وارد دوره اول دبیرستان شوند.

آزمون دوره اول دبیرستان ( junior )

آزمون ویژه دانش آموزان دوره اول دبیرستان برای ورود به متوسطه دوم دبیرستان است. نسبت دانش آموزانی که ازسیکل اول به سیکل دوم دبیرستان می روند، کمتراز60 درصد است و از نسبت دانش آموزانی که از سیکل دوم دبیرستان به دانشگاه راه می یابند کم تر است ، لذا امتحانات متوسطه یکی از مشکل ترین آزمونهاست.

موضوع این آزمون توسط ادارات آموزش و پرورش مناطق مختلف تعیین می شود. رشته های عمده مورد امتحان عبارتند از: زبان چینی ، زبان خارجی ، ریاضیات ، فیزیک ، شیمی و غیره . تاریخ امتحان معمولا ماه ژوئن هر سال است. دانش آموزان درصورت موفقیت نسبی می توانند برای ادامه تحصیل وارد مرحله متوسطه دوم دبیرستان شوند.

دانش آموزان در صورت عدم کسب نمرات خوب دراین آزمون ، فرصت تحصیل در سیکل دوم دبیرستان را نخواهند داشت وبا توجه به سطح تحصیلی پائین ، برای یافتن شغل ، مشکلات زیادی خواهند داشت .ازاین جهت بسیاری ازچینی ها آزمون متوسط را برای خود تعیین سرنوشت می نامند .

دوره دوم دبیرستان (senior )

آموزش دوم دبیرستان درچین ، ادامه آموزش پس از متوسطه اول دبیرستان محسوب می شود که عبارت است از متوسطه دوم عمومی دبیرستان ، متوسطه دوم حرفه ای دبیرستان ، مدرسه متوسطه فنی وغیره . آموزش متوسطه دوم دبیرستانی درچین اجباری نیست . ازاین جهت دانش آموزان موظف به پرداخت شهریه هستند .

میزان شهریه با توجه به شرایط اقتصادی هر یک از مناطق ، با یکدیگر متفاوت است . معمولا هرسال چند هزار" یوان " به عنوان شهریه پرداخت می شود. مدت آموزش متوسطه دوم دبیرستان درچین عموما سه سال است و دروس عمده آن عبارت از : زبان چینی ، ریاضیات ، زبان خارجی ، فیزیک ، شیمی ، بیولوژی و اطلاع رسانی . متوسطه دوم دبیرستان درچین را عمدتا دولت دایر می کند .

همچنین درچین ، دانش آموزان پس ازخاتمه تحصیل در متوسطه اول دبیرستان برای ادامه تحصیل در متوسطه دوم دبیرستان باید درآزمون مخصوصی شرکت کنند که در این امر هر یک از آموزشگاه ها در سراسر چین با توجه به انتخاب دانش آموزان ونتایج آزمون آنها ، دانش آموزان با ممتاز بالا را پذیرش می کنند .

موضوع امتحان برای ورود به متوسطه دوم دبیرستان و نمرات قبول شدگان توسط ادارات آموزش و پرورش مناطق مختلف تعیین می شود . جدید ترین آمارنشان می دهد که درحال حاضر در چین بیش از30 هزار متوسطه دوم دبیرستان دایراست که 30 میلیون دانش آموز درآن مشغول به تحصیل هستند .

در دو سال اخیر، ادارات آموزش و پرورش تلاش کرده اند تا با توسعه آموزش متوسطه دوم دبیرستان بتوانند پاسخگوی تقاضای دانش آموزان چینی برای ادامه تحصیل باشند .

تغییر در مضامین و متون درسی ابتدائی و متوسطه

طبق اظهار نظر مسوولین آموزشی چین ، در سالهای 1956 ، 1963 ، 1978،1986 مجموع عناوین و موضوعات درسی در پایه های ابتدائی و متوسط ه دوره قدیم تنظیم و تغییر یافته است که از نتایح آن ، تدوین 8 دوره از متون کتب درسی جدید توسط مؤسسه انتشاراتی خلق برای آموزش دانش آموزان ، در سراسر چین ارسال و در رئوس مطالب و مضامین درسی قرار داده شد .

مجدداً در سال 1992 رئوس مطالب و برنامه های درسی متنوع و متعددی برای آموزش دوره های ابتدایی و دبیرستان پیش بینی و به اجرا گذاشته شد.

بر اساس اظهار نطر مسوولین وزارت آموزش و پرورش چین ، در سال های اخیر کلیه متون و مضامین و برنامه های درسی و آزمونها و برگزاری امتحانات به طور اساسی تغییر یافته است .

لیو یان دون، عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و عضو شورای دولتی چین روز دوشنبه بیست و دوم دسامبر 2009 میلادی در نشستی تاکید کرد که باید با غنیمت شمردن فرصت سی امین سالگرد اجرای سیاست اصلاحات و درهای باز، به ایجاد وضعیت نوینی در توسعه علمی امور آموزشی پرداخته و برای ساخت جامعه ای مرفه و تحقق رستاخیز ملی، پرورش استعدادهای قوی را تضمین نماییم .

وی می گوید ، سال 2009 میلادی، وزارت آموزش و پرورش چین با انجام تحقیقات و بررسی هایی عمیق خود ، برنامه هایی را برای اصلاح و توسعه بلندمدت در امور آموزشی تنظیم کرد و با عملی کردن سیاست های دولت مرکزی چین برای رویارویی با بحران مالی جهانی، به خوبی از سرمایه گذاری جدید در ایجاد تاسیسات زیربنایی آموزشی استفاده لازم به عمل خواهد آمد .

اقدامات دولت در جهت توسعه آموزش فنی و حرفه ای :