مصاحبه با نیکی کریمی / رمز 25 سال ماندگاری در سینما

الان دیگر بازی کردن برایتان جدی نیست؟

- چرا، به همان اندازه جدی است.

بخش سوم: کارگردان

از کجا فهمیدید که سرگرمی اصلی تان فیلمسازی است؟

- کتاب هایی که می خواندم من را به این سمت و سو کشاند. به من ایده و سوژه داد و وقتی یک رویا و ایده ای در ذهنت داری، دلت می خواهد آن را در شغلی که هستی عملی کنی و به تصویر بکشی.

چرا به جایش یک رمان ننوشتید؟

- چون من در سینما بودم و دوست داشتم قصه و دیدگاهم را از طریق دوربین بگویم.

کدام کتاب به فیلم شما ایده داد؟

- من برای فیلم «یک شب» از ناتور دشت ایده گرفتم ولی همان موقع هم که فیلمنامه را می نوشتم، جزییات کتاب های دیگر هم توی ذهنم می آمد. مثلا آن مردی که زنش را کشت… خب… داستان های مختلفی در ذهنم بود. مثل داستان مردی که می خواهد به زنش رازی را بگوید و نمی تواند… آن کتاب ها در ناخودآگاهت وجود دارد و هر کدام در یک گوشه از داستانت سهیم می شوند.

فیلم جدیدتان؛ «شیفت شب» قرار است در جشنواره فجر نمیاش داده شود و «یک شب» هم که مدت ها در سینما آزادی اکران بود. با فیلمسازان بزرگی مثل مهرجویی و حاتمی کیا و افخمی و کیمیایی کار کرده اید. تا پای قرارداد بازی برای «درباره الی» فرهادی هم رفتید… از همکاری با کارگردان های مهم، چه تجربه ای برای فیلمسازی خودت به دست آورده اید؟

مثلا فوتبالیست ها که مربی می شوند می گویند ما با فلان مربی بزرگ کار کرده ایم و همه چیز را بلدیم. مثلا «کلینت ایستوود» می گوید من با «سرجیو لئونه» و «دان سیگل» کار کرده ام، چرا باید درس بخوانم وقتی خود به خود می توانم کارگردان خوبی بشوم. روشی که الان در فیلمسازی دارید چقدر نشأت گرفته از کار با کارگردان های بزرگ است؟ چقدر روی تو تاثیر گذاشته اند؟ از روش شان گرته برداری کرده ای یا نه؟

- قطعا آدمی که قبلا بازیگر بوده و حالا می خواهد فیلم بسازد، تمام تجاربی را که از فیلمسازان به دست آورده، موقع پیاده کردن کار توی ذهنش می آیند ولی برای من مسئله مهمتر از روش، این بودکه در کارهایم به ادبیاتی که دوست دارم برسم. مثلا من خیلی «سلینجر» را دوست دارم و ادبیات این نویسنده در نوشتن فیلمنامه اولم تاثیر گذاشت. فیلم های من شبیه آن فضا و ادبیاتی است که خودم دوست دارم. سفارشی نیست.

دیدگاهی مینی مالیستی در کارهایتان وجود دارد… در فیلم اولتان یک شب در تمام سانس های ابتدایی دعوای هانیه توسلی و مادرش، ما صورت شان را نمی بینیم. یعنی احساس کردی که همین کافی است؟ جسارت تان بیش از حد و غافلگیرکننده بود.

- فیلمسازی که کار اولش را تهیه می کند یک جسارت «فیلم اولی» دارد. می خواهد تمام عقیده اش را بریزد توی طرحش. در فیلم های بعدی ات منطقی تر می شوی.

هانیه توسلی در فیلم «یک شب» بازیگرتان بود. توصیه ای برایش نداشتید؟

- در طول این سال ها متوجه شدم که بهتر است توصیه نکنم.

دلیلش؟

- من به خیلی از آدم هایی که دوست شان داشتم گفتم فلان کار را نکنید یا این راه را بروید. بعد دیدم هیچ کدام شان هم به توصیه من گوش نکردند چون احساس می کنند شاید توصیه ها در زندگی واقعی جواب ندهند و بهتر است راهی را که دوست دارند بروند. به هر حال هر کس ایده ای دارد و یک راهی را برای موفقیت انتخاب می کند. طرز فکر آدم ها متفاوت است و ممکناست روش من برای یک نفر دیگر جواب ندهد.

بخش چهارم: این روزها

فیلم روز دنیا را می بینید؟

- همه را.

فیلمی را که جولیا رابرتز و مریل استریپ بازی کرده اند، دیده اید؟ فیلم آگوست: اوسیج کانتی…

- فیلم بی نظیری است. در این فیلم فقط بازیگر مطرح نیست. فیلمبرداری فیلم هم عالی است. یکی از چیزهایی که در فیلم ها همیشه به آن خیلی دقت می کنم نوع فیلمبرداری هاست. در همین فیلمی که می گویی، آن سکانسی که شوهر با خدمتکار صحبت می کند و سیگار می کشد، تمام مدت تکان می خورد. ما در سینمای ایران یک حرکت اضافه می کنیم می گویند «خانم داری از کادر خارج می شوی!» خب بگذارید کمی نقش مان را زندگی کنیم!

کار لودی پالما، فیلمبردار «زنان و شوهران» وودی آلن بوده. جایی در مصاحبه هایش گفته که «وودی آلن» به من گفت من به تو میزانسن نمی دهم. این دو بازیگر راحت اند و هر کاری می خواهند انجام می دهند و تو باید با مهارت خودت اینها را در کادر جا دهی. در نهایت هم فیلم بسیار خوبی شد…

- سر فیلم… صحنه ای بود که من با بازیگر روبرویم صحبت می کردم. بعد فیلمبردار کار می گفت «تا اینجا بیشتر نرو و برگرد چون نور پنجره در این قسمتر فته.» رفته که رفته، من چه کار کنم؟ یا نور اضافه کن یا بگو فردا بیاییم. آخر سر به کارگردان گفتم من نمی توانم. باید بتوانم برگردم، حرکت کنم، زندگی کنم… اما به لحاظ تکنیکی و فنی بازیگرهای ما با اینچنین مشکلاتی دست به گریبانند. درهمه کارها این مشکل وجود دارد. یکسری روش های سینمای ایران هنوز برای دوران قدیم است.

یکی از کارگردان ها می گفت بایدبازیگران تمام کلمات را واضح و شفاف بگویند. چه دلیل دارد؟ «جولین مور» توی فیلم هایش اصلا زمزمه می کند. «مارلون براندو» که دیگر اسطوره بازیگری است یکسری جملات و کلمات را می خورد.

- باورت می شود در بعضی کارها، یک جاهایی برای واضح صحبت نکردن کات می دهند. انگار در زندگی عادی همه واضح صحبت می کنند!

بهترین فیلمی که این روزها دیده اید چه بوده؟

- «خواب زمستانی» جیلان. ماجرای این پیرمرد با زن جوانش در کوهشتان و مشکلات به وجودآمده و نداشتن درکی درست از هم، دنیایی درست کرده که بی نظیر است.

«گان گرل» فینچر را هم دیده اید؟

- بله.

از این به بعد بیشتر به عنوان بازیگر شما را می بینیم یا کارگردان؟

- همان روند سابق را ادامه می دهم چون کماکان یک فیلمنامه خوب برای بازی که می خوانم به هیجان می آیم. امسال با وحید جلیلوند کار کردم که با اینکه کار اولش بود دیدم چقدر باهوش است و از کار کردن با او بسیار لذت بردم. یک اصطلاح فرانسوی است که می گوید «دفورماسیون، پروفسیونل» یعنی دفرمگی حرفه ای است که همه ما بعد از یک مدت دچارش می شویم.

یکسری عوامل ما را از نشاط و شادابی دور می کند. خیلی از کارگردان ها بعد از مدتی دچارش می شوند و کار کردن جزو عادات شان می شود. سعی کنیم هر روز این روزمرگی را کنار بگذاریم. کارگردان هایی که کار اول شان است این نشاط و شادابی را دارند.