سوئیس، کشور محبوب ایران و آمریکا برای تبادل زندانی

آمریکا و ایران شنبه 16 آذر دو شهروند خود که در کشور مقابل زندانی بود را با یکدیگر مبادله کردند که این موضوع دونالد ترامپ را بسیار هیجان زده کرد. او پس تمسخر باراک اوباما بار دیگر به طور تلویحی دولت ایران را به مذاکره بر سر مسائل مهمتر تشویق کرد و گفت:«دیدید که ما می توانیم با هم به توافق برسیم.»

روز شنبه به وقت محلی دولت ترامپ اعلام کرد که ژیائو وانگ محقق چینی تبار که سال 2016 در ایران بازداشت شده بود آزاد شده است. همین روز محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران شخصا به زوریخ سوئیس رفت و به همراه مسعود سلیمانی دانشمند ایرانی که در آمریکا زندانی بود به تهران برگشت.

دونالد ترامپ روز شنبه در واشنگتن به خبرنگاران گفت: "ما خیلی خوشحالیم که گروگان ما برگشته است. همه اعضای دانشگاه پرینستون خوشحالند. این تبادل یک گروگان با یک گروگان دیگر بود."او افزود این مبادله می تواند "یک پیش درآمد برای انجام کارهای دیگر باشد."

دونالد ترامپ پیش از این اظهارات در حساب کاربری توییتر خود درباره ژیائو وانگ نوشت: "او در دوران دولت اوباما (علیرغم هدیه ۱۵۰ میلیارد دلاری) در زندان ماند و در دوره دولت ترامپ به آمریکا بازگشت. ایران، متشکرم از این مذاکرات بسیار منصفانه. دیدید که ما می توانیم با هم به توافق برسیم."

ژیائو وانگ دانشجوی دکترای تاریخ دانشگاه پرینستون است و برای تحقیق درباره روابط ایران با قدرت‌های استعماری در دوره قاجار به ایران سفرکرده بود. اوت سال 2016 در تهران از سوی بخش امنیتی ایران به اتهام جاسوسی دستگیر و ژوئیه سال 2017 به ۱۰ سال زندان محکوم شد.

علت توجه به پرونده وانگ در چین، تبار چینی این شهروند آمریکایی بود. وی سال 1980 در پکن به دنیا آمد، سال 1999 برای تحصیل به آمریکا رفت، سال 2001 به خاطر مادرش به آمریکا مهاجرت کرد و در سال 2009 کارت سبز آمریکا را از آن خود کرد. شایان ذکر است که دولت چین تابعیت دوگانه را به رسمیت نمی شناسد.

در مقابل، آمریکا مسعود سلیمانی، استاد و پژوهشگر ایرانی را که از یک سال پیش در آمریکا زندانی بود، آزاد کرده است.گفته شده بود دلیل بازداشت او و دو دانشجوی سابقش خرید هشت ویال (شیشه کوچک) حاوی "هورمون رشد انسان" بوده که به ادعای مقام‌های آمریکایی جزو مواد تحریمی است.

او یک سال پیش با ویزای شش ماهه مطالعاتی راهی ایالت مینه‌سوتای آمریکا شد تا فرصت مطالعاتی خود را در کلینیک مایو در این ایالت بگذراند اما پلیس فدرال آمریکا در اکتبر ۲۰۱۸ بلافاصله بعد از رسیدن به خاک آمریکا او را بازداشت کرد و به زندانی در آتلانتا مرکز ایالت جورجیا فرستاد.

شایان ذکر است دو کشور آمریکا و ایران به ویژه از کمکهای دولت سوئیس در برنامه تبادل زندانیان تشکر کردند. باید توجه داشت که پیشتر ژاپن و فرانسه نیز سعی کرده بودند میان آمریکا و ایران میانجیگری کنند اما هیچ یک از دو طرف راضی به مذاکره با یکدیگر نشدند. اما چرا اقدام فعلی سوئیس برای آنها خوشایند است و هر دو طرف ایران و آمریکا از کمکهای سوئیس تشکر کردند؟

این موضوع عجیب نیست، پس از قطع روابط سیاسی ایران و آمریکا در سال 1980، سفارت سوئیس در تهران به عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران انتخاب شد و این نقش سفارت سوئیس از سوی دو طرف ایران و آمریکا تا کنون مورد تائید قرار گرفته است. سوئیس به عنوان کشوری که سالها نقش میانجی میان آمریکا و ایران را ایفا کرده به خوبی می داند که تضاد میان دو کشور چقدر بزرگ و پیچیده است و چه کارهای برای آنان قابل انجام و چه کارهایی غیر قابل انجام خواهد بود.

ژوئن سال جاری، ایران و آمریکا به خاطر سرنگون شدن پهپاد آمریکایی توسط ایران دچار تنش های جدید شدند و پس از آن شینزو آبه به تهران سفر کرد. این سفر بسیار مهم بود چون اولین دیدار نخست وزیر ژاپن از ایران ظرف بیش از 30سال گذشته بود اما همه می دانند هدف واقعی سفر آبه به تهران انتقال پیام دونالد ترامپ به رهبر ایران بوده است. با این جود شینزو آبه هنگام دیدار با آیت الله خامنه ای رهبر ایران، حتی نتوانست نامه ای که به امضاء رییس جمهور آمریکا رسیده بود را از جیب خود خارج کند! رهبر ایران صریحاً به وی گفت :"شخص ترامپ را شایسته مبادله هیچ پیامی نمی دانم وهیچ پاسخی هم به او ندارم و نخواهم داد."

همانند آبه شینزو ، امانوئل ماکرون رییس جمهور فرانسه نیز نتوانست برای میانجیگری میان ایران و آمریکا موفق شود. سپتامبر سال جاری در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، او به همراه بوریس جانسون نخست وزیر انگلستان در یک اقدام هماهنگ، سر راه حسن روحانی قرار گرفتند ، ماکرون مستقیما به روحانی گفت به دیدار ترامپ برود، جانسون نیز در کنار او رئیس جمهور ایران را به این کار تشویق می کرد تا جایی که موجب خنده حسن روحانی شدند اما در نهایت به دیدن ترامپ نرفت.

اما شخص ترامپ نیز از کمکهای مایکرون راضی نبود، وی در حساب کاربری خود با بردن نام ماکرون از او انتقاد کرد: " ایران دچار بحران اقتصادی شدید شده و برای گفتگو با آمریکا عجله دارد اما کسانی که مدعی هستند می توانند نماینده ما باشند پیام های اشتباه صادر می کنند که از میان آنان می توان به ماکرون رییس جمهور فرانسه اشاره کرد."

طبق گزارش های منتشر شده از دولت سوئیس نیز برای میانجیگری بین ایران و آمریکا درخواست شده بود اما سوئیس با آگاهی نسبت به محدودیت های خود و با خِرَدمندی این درخواست را رد کرد تا به سرنوشت ماکرون و آبه دچار نشود. برای سوئیس به عنوان یک کشور همواره بی طرف، باقی ماندن به عنوان یک کشور محبوب در انجام امور مشخص مانند تبادل زندانی میان دو کشور آسان تر است، پس چرا نباید این کار را می کرد؟