گفتگو با مسوول دفتر طب مکمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جمهوری اسلامی ایران

روزهای پیش بخش فارسی رادیو بین المللی چین پذیرای آقای محمدرضا شمس اردکانی مشاور وزیر و مسوول دفتر طب مکمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جمهوری اسلامی ایران بود که به دعوت سفارت جمهوری خلق چین در ایران همراه با هیئت دوستی، به چین سفر کرده و طی آن صحبتی دوستانه با کارمندان بخش فارسی رادیو انجام داد.

آقای شمس اردکانی پیش از کار در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران، رییس دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران بود و با مرور پیشینه تحصیلی و شغلی او می توان فهمید ایشان جزو متخصصان طب سنتی است. یکی از بحثهای اجتناب ناپذیر در گفتگوی ایشان با کارمندان فارسی زبان رادیو بین المللی چین که حالا بخشی از گروه رسانه چین (سی ام جی) معرفی می شود، نیز مربوط به همین موضوع بود.

سی ام جی: طب سنتی چه ارزشهایی دارد که باعث می شود کشورهایی مانند چین، ایران، هند و ملتهای کهن دیگر برای احیاء دوباره آن تلاش کنند؟

شمس اردکانی: در بعضی کشورها پزشکی یک رشته علمی و شاید بهتر است بگویم یک مکتب علمی بوده که مردم از دیرباز استفاده می کرده اند. پیش از این که مکتبی تجربی برای استفاده مردم در راستای حفظ سلامتی و درمانشان باشد، یک مکتب فلسفی و مکتبی کاملا وابسته به علوم دیگر بوده، همانند مکتب طب سنتی چینی. این طب صرفاً مجموعه عملیات نیست، بلکه در پسِ آن یک فلسفه قوی علمی نهفته است. بسیاری از کشورهایی که در حال حاضر از طب کلاسیک یا طب غیرسنتی استفاده می کنند، یا طب سنتی در آنها وجود نداشته یا وجود داشته ولی مثل چین، ایران، هند و شاید مصر به صورت مکتب نبوده است. دلیل این که طب سنتی در بعضی کشورها دوباره رونق و اوج می گیرد دوباره مورد استفاده مردم قرار می گیرد، بحث بسیار مهم و اساسی نگاه طب سنتی به انسان است که بسیار متفاوت با نگاه طب غربی به انسان است. در کشورهایی مثل ایران، اعتقاد بر این است که انسان کاملترین موجود وابسته به خالق است که می تواند در سرآمدی خود از سلامت هم برخوردار باشد. و این سلامت در واقع توسط دستور العملهایی انسان منتقل می شود که این دستورالعملها در ساده ترین و موثرترین نگاه، معطوف به حفظ سلامت و پیشگیری از ابتلا به بیماریها است. زیرا این طب مبتنی بر یک فلسفه و مکتب بسیار قوی و از سویی دارای معیارها و منطقهای بسیار قوی علمی است؛ بنابراین مجددا در دنیا خصوصا در کشورهایی مثل ایران هند و چین مورد استقبال قرار گرفته و از دلایل آن یکی این که این طب یک طب کل نگر است و به کل بدن به عنوان یک واحد نگاه می کند و صرفاً با اعضای بدن کار ندارد؛ برخلاف علوم امروزی که بیشتر جزء نگر هستند. این علم به عنوان یک کل نگر می تواند جایگاهش را پیدا کند. به نظر می آید که با رشد طب سنتی در چین هند و ایران در آینده اقبال مردم به طب سنتی و جایگاهی که پیدا می کند روز به روز موفقتر و عالیتر از قبلش خواهد بود.

سی ام جی: چین در دهه 50 قرن گذشته میلادی برای احیاء طب سنتی خود تلاش کرده و از جمله رشته طب سنتی در دانشگاهها و بخش طب سنتی در بیمارستانها یا حتی بیمارستانهای تخصصی طب سنتی ایجاد کرده است. ایران نیز از دهه ها پس از چین تلاش مشابهی را آغاز کرده است. چه تبادلاتی بین دو کشور در زمینه طب سنتی صورت گرفته است؟

چین این کار را از هفتاد سال پیش شروع کرد. این رشته ای در نهاد مردم بود. در خانه های مردم بود. در سینه های دانشمندان ضبط شده بود. به دانشگاهها راه پیدا کرد. وقتی این طب به دانشگاهها راه پیدا کرد، می بینیم که چه در داخل چه در خارج از چین توسعه خوبی پیدا کرده است. مخصوصا طب سوزنی خیلی مورد استقبال قرار گرفته است. این به آن دلیل است که طب چینی از پشت پرده ها، از پشت درهای بسته به داخل دانشگاهها راه پیدا کرده است.

بعد از انقلاب اسلامی در ایران که به چهل سال قبل بر می گرد، همیشه سعی بر این بود که طب سنتی بتواند وارد بخش سلامت و خصوصا و مهمتر از آن وارد دانشگاهها بشود. تا اینکه در دولت دهم در 12 سال پیش، اولین بار طب سنتی در دانشگاه علوم پزشکی تهران به عنوان یک رشته رسمی و یک رشته کلاسیک وارد شد و دانشکده طب سنتی ابتدا در دانشگاه علوم پزشکی تهران و بعد در ده دانشگاه بزرگ دیگر کشور ایجاد شد.

ما روابط بسیار خوبی داشتیم با یکی از دو دانشکده چین از جمله دانشکده طب سنتی پکن مراودات خوبی داشته ایم. آنها بازدیدهایی از دانشگاه ما کردند، ما بازدیدهایی از دانشگاه آنها کردیم. کارهای اولیه مشترکی با فرهنگستان علوم طب سنتی چین انجام دادیم که امیدواریم بتوانیم در این دوران توسعه بیشتری به آن بدهیم. همچنین ما آمادگی داشتیم و طرحش را آماده کردیم که یک دوره کارشناسی ارشد و یک دوره دکترای طب ایرانی – چینی تدوین کنیم و امیدواریم به زودی بتوانیم آن را دایر کنیم تا بتوانیم از کانالهای دانشگاهی و از طریق دانشجویان مبانی طب سنتی چین و طب سنتی ایران را منتقل کنیم که به نظرم گام مهمی است در جهت اعتلاء روابط علمی دانشگاههای چین و ایران.

سی ام جی: شما هم در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران به عنوان نهادی دولتی مشغول به کار هستید و هم در انجمن دوستی ایران و چین به عنوان یک سازمان غیردولتی عضویت دارید. با این دو هویت چه تلاشهایی در راستای تقویت تبادلات دو کشور مخصوصا در زمینه پزشکی در آینده انجام می دهید؟

یکی از سازمانهای مردم نهاد، انجمن دوستی ایران و چین است. از انجمنهای بسیار بسیار فعال است. این انجمن کارهای بسیار خوب، شاخص و فاخری انجام داده است. من هم یکی از اعضای این انجمن هستم که در طول مدتی که با این انجمن همکاری می کنم اقدامات و کارهای بسیار خوبی در انجمن در جهت تفاهم و همکاری بین دو کشور بزرگ و برادر چین و ایران انجام شده که قابل تقدیر است. چه از طریق این انجمن چه از طریق وزارت بهداشت و درمان سعی کرده ایم از تجربیاتی که در طب سنتی در چین و ایران وجود داشته، بتوانیم در جهت ارتقاء طب سنتی مبادلاتی انجام دهیم. خوشبختانه چند نفر از افرادی که در کشور چین دوره های مختلف طب سنتی چین دیده و تخصص گرفته اند الان در دانشگاه علوم پزشکی ایران به عنوان اعضای هیئت علمی مشغول به کار هستند و ما امیدواریم تمهیداتی در چین اندیشیده شود که به همین ترتیب بعضی متخصصان طب سنتی ایران در راستای تجربه اندوزی و انتقال آن به چین هم چند تن از اساتید برجسته حوزه طب سنتی ایران در دانشگاههای چین به کار گرفته شوند و بتوانیم طب سنتی ایران را که مبتنی بر مکتب قوی و فاخر پزشکی و علوم حکمت بنیان است، در دانشگاههای چین معرفی کنیم.

سی ام جی: شما شش بار به چین سفر کرده اید. از این سفرها چه خاطراتی در ذهن شما مانده؟

اولین بار به عنوان دبیر فرهنگستان علوم به چین آمدم. آخرین بار هم حدود سه سال پیش جلسه هیئت مدیره فرهنگستانهای کشورهای آسیایی در چین برگزار شد و بنده به عنوان عضو آن هیئت مدیره در چین حضور داشتم و مهمان فرهنگستان علوم چین بودم. در تمام سفرهای بعدی که آمدم، یا برای پیگیری موضوعات مربوط به طب سنتی بود که قرار است بین دو کشور چین و ایران انجام بشود یا از طرف فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران بوده که در جلسات مختلفی که در چین برگزار می شده، شرکت کرده ام.

دو تغییر در چین نسبت به روز اولی که به این کشور آمدم احساس کردم . یکی این که عزم ملی برای توسعه و پیشرفت در چین قابل مشاهده است. دوم این که احساس کردم چین با قدرت بیشتری استقلال سیاسی خود را در جهان بیان و اظهار می کند که این مورد استقبال همه آزادی خواهان دنیا و مردم مستقل قرار می گیرد. این امر خصوصا در روابط خوب و برادرانه چین با ایران بسیار مشهود است.

سی ام جی: اگر در پایان سخنی دارید، بفرمایید.

از مهمان نوازی بخش فارسی رادیو بین المللی چین تشکر می کنم. بسیار خوب کار می کنند. امیدواریم گسترش زبان فارسی در چین ادامه یابد و روابط خوب و دوستانه ایران و چین نیز همواره پایدار باشد.