محسن شریعتی نیا
در سال‌های اخیر پیشبرد چندجانبه گرایی در جامعه بین‌المللی با چالش‌های فزاینده‌ای مواجه شده است. در چنین فضایی حمایت چین از چندجانبه گرایی و تلاش‌های این کشور برای پیشبرد ابتکار یک کمربند- یک جاده به‌عنوان مهم‌ترین جلوه چندجانبه گرایی، از ارزش و اهمیت بیشتری برای تداوم فرایند جهانی‌شدن، تداوم همکاری برد-برد و تقویت صلح و ثبات جهانی برخوردار است.
از زمانی که رئیس‌جمهور شی جین پینگ، عزم چین برای اجرای این مگا پروژه را در سال 2013 اعلام کرد بیش از 5 سال می‌گذرد. در این سال‌ها کوشش‌های چین برای پیشبرد این ابتکار با موفقیت‌های مهمی همراه بوده است. تعداد روزافزونی از کشورها، به‌ویژه در جهان درحال‌توسعه در این ابتکار مشارکت کرده و پروژه‌های مهمی در کشورهای مختلف در قالب این ابتکار اجرایی شده یا در حال اجراست. از دیگر سو عملیاتی شدن بلندپروازانه‌ترین مگا پروژه تاریخ بشر با چالش‌های مهمی هم نیز مواجه بوده که عمدتاً ناشی از پیچیدگی‌های فنی اجرای آن و مقاومت سیاسی برخی کشورها در برابر اجرایی شدن آن بوده است. اما مشارکت 40 نفر از رهبران جهان در دومین مجمع یک کمربند، یک جاده در آوریل 2019 نشانی از استقبال جهان از این ابتکار چندجانبه گرایانه چین و نمادی از موفقیت در اجرای آن است.
همکاری ایران و چین در جاده ابریشم هم قدیمی است و هم جدید. قدیمی است بدان دلیل که این دو کشور میراث بر تمدن‌های باستانی در شرق و غرب آسیا محسوب می‌شوند، تمدن‌هایی که روابطی پیچیده و پایدار با یکدیگر داشته‌اند و جاده ابریشم از نمادهای کلیدی تعاملات دیرپای آنان بوده است.
به بیان رییس جمهور شی جین پینگ "دو تمدن بزرگ در جاده خشک و دریایی ابریشم که هزاران کیلومتر امتداد دارد، پس از طی راه‌های طولانی به یکدیگر رسیدند و دوستی میان ملت‌های دو کشور برقرار و ماندگار شد... در طول تاریخ، چین و ایران سهم بزرگی در ایجاد «جاده ابریشم» و آمیختگی تمدن شرق و غرب داشته‌اند "
سعدی شاعر بزرگ پارسی در کتاب گلستان از بازرگانی سخن می‌گوید که سفری در پیش دارد. بازرگان به سعدی می‌گوید "گوگرد پارسی خواهم بردن به چین که شنیدم قیمتی عظیم دارد و ازآنجا کاسه چینی به روم آرم و دیبای رومی به هند و فولاد هندی به حلب و آبگینه حلبی به یمن و برد یمانی به پارس". سفر بازرگان را می‌توان روایتی از زنجیره ارزش جاده ابریشم قدیم و نقش ایران و چین در آن نیز تفسیر کرد.
در جاده ابریشم جدید کریدور چین-آسیای مرکزی-غرب آسیا-مدیترانه،یکی از کریدورهای کمربند جاده ابریشم از ایران عبور میکند که می‌تواند زیرساخت‌های لجستیک دو کشور را به یکدیگر و به محیط پیرامونی پیوند دهد. مهم‌تر آنکه این کریدور بالقوه می‌تواند نقش تاریخی ایران در این جاده به‌عنوان پلی میان شرق و غرب را احیا نماید. افزون بر این بر مبنای مطالعات بانک جهانی، اجرایی شدن این مگا پروژه می‌تواند دستاوردهای اقتصادی مهمی برای ایران و چین در برداشته باشد، تا جایی که به افزایش بیش از 20 درصدی صادرات ایران و دسترسی بیشتر چین به بازارهای غرب آسیا منجر شود.
در فضای موجود، تمرکز دو کشور بر حضور شرکت‌های کوچک و متوسط چینی در ایران در قالب این ابتکار را می‌توان به‌عنوان یک راهبرد مورد توجه قرارداد. شرکت‌های کوچک و متوسط به عنوان بخش مهمی از فعالیت‌های اقتصادی در چین و ایران، می‌توانند نقش کلیدی در همکاری‌های دو کشور در شرایط تحریم ایفا کنند. با تمرکز بر شرکت‌های کوچک و متوسط می‌توان امید به همکاری ایران و چین در مگا پروژه ابریشم را زنده نگاه داشت و روزنه‌ها را باز نگاه داشت.
