کمیسیون اتحادیه اورپا و کانادا ظرف این هفته به ترتیب اسناد و طرح پیش‌نویس اصلاحات سازمان تجارت جهانی را ارائه دادند. هفته آینده، دوره کنونی ماموریت «شری بابو چکیتان سروانسینگ»، قاضی اهل کشور موریس و یکی از چهار قاضی کنونی شورای استیناف سازمان تجارت جهانی به پایان خواهد رسید و به خاطر مخالفت آمریکا ممکن است نتواند برای یک دوره دیگر به کار خود ادامه دهد. در چنین شرایطی سازوکار تجارت چندجانبه بین‌المللی با جدی‌ترین بحران خود در تاریخ مواجه خواهد شد.
نظام حل مناقشات سازمان تجارت جهانی، محور سازوکار تجارت چندجانبه بین‌المللی و شورای استیناف این سازمان به عنوان دیوان عالی سازمان تجارت جهانی، تنها مرجع رسیدگی به مناقشات تجاری اعضای این سازمان است. حال سؤال این است که آیا شورای استیناف سازمان تجارت جهانی خواهد توانست به شکل عادی کار خود را ادامه دهد و همچنان اعتبار و اثربخشی سازمان تجارت جهانی را حفظ کند؟! 5 شهریور(27 اوت)، آمریکا تمدید دوران مأموریت قاضی سروانسینگ در شورای استیناف سازمان تجارت جهانی برای دومین دوره را رد کرد تا از این طریق با پایان دوره کنونی ماموریت او در روز 8 مهر، شورای استیناف که برای رسیدگی به حضور حداقل سه قاضی را دارد و اگر هریک از این سه نفر از این شورا خارج شود، از رسمیت خواهد افتاد و پس از آن با از بین رفتن صلاحیت شورای استیناف برای رسیدگی به پروندههای ارجاع داده شده به این نهاد، در نهایت سازمان تجارت جهانی نیز کاملاً بی‌اثر شود. پیشبینی میشود تا پایان سال 2019، سازمان تجارت جهانی تنها یک قاضی استیناف خواهد داشت.
بدیهی است، مقابله با چالش بی‌اثر شدن سازوکار حل مناقشات سازمان تجارت جهانی، یکی از جدی‌ترین وظایف پیش روی این سازمان خواهد بود. به منظور تداوم روند اصلاحات سازمان تجارت جهانی، از سرگیری سازوکار تجارت چندجانبه بین‌المللی و تحقق توسعه و شکوفایی درازمدت اقتصاد جهان، عمدهترین جوامع اقتصادی جهان باید در مورد چند موضوع به شناخت مشترک برسند که عبارتند از:
اول: جلوگیری از کارشکنی آمریکا در شورای استیناف؛ از اوت سال 2016 ، آمریکا به بهانه "تغییر دولت" از روند انتخاب قاضی جدید شورای استیناف جلوگیری کرد و پس از آن نیز چندین بار با بهانه‌های مختلف دیگر همین کار را انجام داده است. اتحادیه اروپا هشدار داد، اگر آمریکا همچنان از آغاز روند انتخاب قاضی استیناف جدید سازمان تجارت جهانی جلوگیری کند، سازوکار حل مناقشات این سازمان تنها تا دسامبر سال 2019 اعتبار خواهد داشت.
دوم: جلوگیری از گسترش حمایتگرایی و یکجانبه گرایی؛ علاوه بر کارشکنی در روند انتخاب قاضی استیناف، آمریکا در حل و فصل مناقشات تجاری نیز به جای مقررات سازمان تجارت جهانی، بر اساس از قوانین داخلی خود و اقدام‌هایی مثل افزایش تعرفه تلاش میکند تا با فشار آوردن به جوامع اقتصادی عمده جهان، آن‌‌ها را وادار به سازش و پذیرش شرایط یکجانبه خود کند. این اقدام‌های یکجانبهگرایانه و حمایتگرایانه تجاری، به شدت اعتبار سازمان تجارت جهانی و مقررات تجارت چندجانبه بین‌المللی را تخریب کرده است.
در چنین شرایطی، اتحادیه اروپا و کانادا پیشنهاد کردند، با اصلاح و "به روز کردن" قوانین و مقررات تجارت جهانی کنونی، نقش نظارت سازمان تجارت جهانی بر اقدام‌های تجاری اعضای خود را افزایش دهد. امسال، اتحادیه اروپا علاوه بر مذاکره جداگانه با آمریکا و ژاپن، به همراه آمریکا و چین، کارگروه اصلاحات سازمان تجارت جهانی را تشکیل داد و همینطور تلاش کرد مبادلات نزدیک خود با کشورهای عضو گروه بیست را حفظ کند. این اقدام‌های اتحادیه اروپا در عین حال با توجه به تقاضای برخی کشورها برای جلوگیری از یکجانبهگرایی و حمایتگرایانه تجاری انجام شد.
سوم: پایبندی به اصول مذاکره و رسیدن به اجماع؛ وانگ یی عضو شورای دولتی و وزیر خارجه چین اخیراً گفت که در روند اصلاح سازوکار تجارت جهانی، نباید ارزش‌ها و اصول اساسی سازمان ملل را نادیده گرفت و با چشمپوشی از حق مسلم کشورهای در حال توسعه، روحیه مذاکره و دستیابی به توافق نظر را از بین برد.
در واقع، "اجماع" یکی از اصول اصلی سازوکار سازمان تجارت جهانی است که به ایجاد تعادل بین حقوق و وظایف کشورهای پیشرفته و در حال پیشرفت عضو این سازمان کمک میکند. تحلیلگران میگویند برخی اعضای سازمان تجارت جهانی از اصل "اجماع" به خاطر "کاهش کارآیی سازمان تجارت جهانی" انتقاد میکنند اما اگر پس از مذاکره نتوان به اجماع رسید، راضی کردن اعضا برای عمل کردن به نتایج مذاکرات بسیار دشوار خواهد بود.
