تحلیل علل اصطکاک تجاری بین چین و آمریکا

در روزهای اخیر، دولت آمریکا به بهانه کسری تجاری با چین، اقداماتی علیه واردات کالاهای چین در پیش گرفته است.

مساله کسری تجاری بین آمریکا و چین که هر سال به بیش از 100 میلیارد دلار می رسد، همواره یکی از دردسرهای جدی آمریکا بوده است. با این حال، بسیاری کارشناسان اعلام کردند که داده‌های آمار تجاری آمریکا دقیق نبوده و میزان کسری تجاری با چین را بیشتر جلوه داده است. اما علل واقعی نامتوازنی تجاری بین دو کشور چیست؟

"تو شین چوان" استاد دانشگاه اقتصاد و تجارت خارجی چین در این مورد اعلام کرد: علت اصلی وجود کسری تجاری آمریکا با چین، ساختار نامطلوب اقتصادی آمریکا مبتنی بر مصرف بالا و پایین بودن سپرده بانکی است. آمریکا نه تنها در برابر چین با مساله کسری تجاری رو به روست، بلکه با بسیاری کشورهای دیگر نیز این مشکل را دارد.

"رون لون پینگ" معاون مرکز مطالعات توسعه شورای دولتی چین نیز اظهار داشت: رقابت تجاری در واقع همان رقابت صنعتی است. یکی از علل مهم نامتوازنی تجاری چین و آمریکا کمبود توانایی رقابتی کالاهای آمریکا در بازار چین است.

بسیاری کارشناسان عنوان کردند: شرکت‌های آمریکایی به منظور سودجویی هرچه بیشتر، در سراسر جهان نیروی کار ارزان و فضاهایی با هزینه پایین تولید را دنبال کرده و در حالی که بسیاری صنایع پایین دستی خود را به دیگر کشورها منتقل می کنند، تنها مراکز تحقیقات علمی و فنی و صنایع بالادستی را در داخل کشور حفظ کرده‌اند. این سبب شده تا آمریکایی‌ها برای کالاهای تولید کشورهای در حال توسعه از جمله چین که قیمت ارزان و کیفیت مناسب هم دارد، بیشتر تقاضا داشته باشند.

بر اساس گزارش منتشر شده وزارت بازرگانی چین، میزان کسری تجاری آمریکا با چین در سال‌های اخیر رو به کاهش داشته است. به ویژه از سال 2012 تا 2016، میزان مازاد تجاری چین با آمریکا سالانه رشد 3.5 درصدی داشته که در مقایسه با آغاز پیوستن چین به سازمان تجارت جهانی که میزان رشد آن به 42 درصد رسید، به مراتب کم تر شده است. حتی در سال 2016، میزان رشد آن 3.8 درصد کاهش یافت.

"جون شان زن" وزیر بازرگانی چین با اشاره به مساله نامتوازنی تجاری چین و آمریکا تصریح کرد: روش آمارگیری چین و آمریکا در این راستا بسیار متفاوت است و میزان مازاد تجاری چین با آمریکا حدود 20 درصد بالاتر برآورده شده است.

"جان مونان" کارشناس مرکز بین المللی تبادلات اقتصادی چین گفت: چین و آمریکا در آمارگیری تجاری با هم تفاوت دارند. برای نمونه، گوشی آیفون که قطعات آن در کشورهای مختلف تولید شده و در چین مونتاژ می شود. اما آمریکا در آمار میزان صادارات و واردات خود، تمامی قیمت وارداتی آن را برای چین محاسبه کرد. در حقیقت، تنها بخشی اندک از ارزش افزوده این کالا به چین مربوط است. به گفته دیگر، چین مسوولیت کشورهای دیگر در ایجاد نامتوازنی تجاری با آمریکا که در تولید کالاهای مختلف صادراتی به آمریکا شرکت کرده اند را بر عهده گرفته است. در حقیقت، همان شرکت‌های آمریکایی، از بسیاری کالاهای صادراتی چین به آمریکا، سود بیشتر به دست آورده اند. اما آمریکا ارزش تمام قیمت این کالاها را به پای چین می گذارد. در چنین حالتی، آمار تجاری آمریکا دقیق نخواهد بود.

در واقع، شرکت‌های چند ملیتی آمریکایی در زنجیره تجارت بین المللی بهره‌ور اصلی سود تجارت جهانی هستند. تحقیقات نشان می دهد که اگر معاملات مربوط شرکت‌های چند ملیتی و همچنین تولید کالاهای کارخانجات خارجی در چین را در نظر بگیریم، میزان کسری تجاری آمریکا با جهان، دو سوم و میزان کسری تجاری با چین 73 درصد کاهش خواهد یافت.

علاوه بر این، آمریکا تنها به تجارت کالا توجه کرده و تجارت صنایع خدماتی را نادیده گرفته است. بر اساس داده‌های منتشر شده وزارت بازرگانی چین، آمریکا در تجارت صنایع خدماتی، از مازاد تجاری کلانی نسبت به چین برخوردار بوده، طوری که از سال 2006 تا 2016 میلادی، میزان کسری تجاری چین با آمریکا در تجارت خدماتی 33.7 برابر شده است.

سخنگوی وزارت بازرگانی چین چندی پیش اعلام کرد: مازاد تجاری بین چین و آمریکا مکمل یکدیگر است. اگر تجارت کالا، خدمات و فروش شرکت‌های چند ملیتی در نظر گرفته شود، تجارت بین چین و آمریکا به طور کلی متعادل بوده است.

بسیاری تحلیلگران بر این باورند که با وجود مازاد تجاری چین با آمریکا، آمریکایی‌ها مزایای بیشتری داشته ‌اند، چراکه مصرف‌کنندگان آمریکایی می توانند کالاهای ارزان‌تر و بهتر خریداری کنند. بر اساس آمار موسسه مطالعات دانشگاه آکسفورد، خرید کالاهای تولید چین برای هر خانواده آمریکایی در سال، بیش از 850 دلار بوده است.

کارشناس مرکز بین المللی مطالعات اقتصادی چین عنوان کرد: اگر آمریکا درصدد کاهش کسری تجاری با وضع تعرفه بیشتر باشد، نتیجه برعکس به دست آورده و زیان جدی به شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان آمریکایی وارد خواهد کرد. وی افزود: اگر آمریکا با وضع تعرفه بیشتر، قیمت کالاهای وارداتی از چین را بالا ببرد، این نیز موجب افزایش فشارهای بیشتر به کشورهای تولید کننده مواد اولیه و آسیب‌رسانی به منافع شرکت‌های چند ملیتی می شود.

کارشناسان خاطر نشان کردند، ایجاد محدودیت آمریکا برای صادرات کالاهای با فناوری عالی یکی از علل مهم دیگر درباره نامتوازنی تجاری دو کشور است.

بر اساس نتیجه تحقیقات یک موسسه آمریکایی، اگر آمریکا این محدودیت را کاهش دهد، کسری تجاری آمریکا با چین حدود 35 درصد کاهش خواهد یافت.

"تو شین چوان" استاد دانشگاه اقتصاد و تجارت خارجی چین تصریح کرد: وجود کسری تجاری با مرحله توسعه و ساختار صنعتی هر دو کشور چین و آمریکا ارتباط نزدیک داشته و حل این مساله در زمانی کوتاه غیر ممکن است. به منظور کاهش کسری تجاری آمریکا با چین، از یک سو چین واردات کالاهای آمریکا در زمینه‌های انرژی و کشاورزی را گسترش می دهد و از سوی دیگر، آمریکا محدودیت صادرات خود به چین در زمینه‌های فناوری عالی و هواپیمایی را کاهش می دهد.