سال جدید از نوع چینی

چینی ها دارای تقویم منحصر به فردی هستند كه بسیار دقیق است. آنان برای سنجش زمان، از حركت خورشید و ماه و ستارگان بهره می گیرند. در این تقویم ویژه، روز اول سال جدید در واقع به هنگام دومین ظهور ماه نو پس از «انقلاب زمستانی » در نظر گرفته می شود.

دو نقطه از مدار زمین به دور خورشید را انقلابین یا انقلاب تابستانی و انقلاب زمستانی می نامند و در این دو نقطه، زاویه میل خورشید به حداكثر شمالی و جنوبی خود می رسد؛ به طوری كه در انقلاب زمستانی خورشید بر فراز مدار رأس الجدی قرار می گیرد و در این زمان طول روزهای نیمكره شمالی زمین به حداقل رسیده و بر تعداد ساعات تاریكی شب افزوده می شود.

چینی ها با سنجش دقیق انقلاب زمستانی ، زمان تحویل سال نو را محاسبه می كنند و امسال نیز بیست و هفتمین روز ماه ژنویه زمان ورود به سال 2017 چینی اعلام شده است.

سال چینی ها با یك چرخه 12 ساله بر نام 12 جانور منطبق می شود و همانطور كه ما نیز در ایران با آن آشنا هستیم ، هر سال به نام یك جانور نامگذاری می شود. این تقویم دوازدهگانه، توالی اسامی 12 حیوان را شامل می‌شود كه یك دور كامل آن در زبان تركمنی «موچه» نام دارد . ترتیب اسامی حیوانات در تقویم چینی به قرار زیر است: موش، گاو، ببر، خرگوش، اژدها، مار، اسب، بز، میمون، خروس، سگ و خوك

به طور مثال امسال سال خروس است و سه سال گذشته به ترتیب سال میگون ، اسب و مار بوده است. این جانوران در واقع 12 سمبل ویژه هستند.

نام سالهای دوازده گانه حیوانی در ایران با تفاوتهایی با تقویم چینی-اویغوری به ترتیب عبارتند از: موش، گاو، پلنگ، خرگوش، ماهی، مار، اسب، گوسفند، میمون، مرغ، سگ و گراز(خوک).

این ترتیب، عیناً در میان ترکمن ها نیز رواج دارد. زردپوستان و نیز ایرانیانی كه به پیروی از مغولان بدین گاه شماری عنایت داشتند ویژگی هر یك از سالهایی را كه با این حیوانات قرین می شد كمابیش به تأثر از مغولان، همانندِ خوی و سرشت این حیوانات می دانستند و چنین است كه هنوز هم نزد عامه چنین برداشتی رواج دارد. در نزد چینی ها، تأثیر این دوازده حیوان بر سرنوشت زمین و انسان به افسانه‌ئی باز می گردد كه طی آن بودا در آغاز سال نو همه حیوانات را دعوت كرد و از میان آنان، تنها دوازده حیوان مذكور و به روایت زرد پوستان موش، گاو، ببر، گربه( به باور ویتنامی ها)، اژدها، مار، اسب، بز، میمون، خروس، سگ و خوك دعوت بودا را پذیرفتند و بودا مقدر كرد كه سرنوشت جهان به دست این دوازده حیوان كه یكی پس از دیگر در هر سال پدیدار می شوند باشد.

چنین است كه در تقویم های سالیانه نجومی ایرانی سالهای شمسی به نام یكی از حیوانات دوازده گانه نامیده می شود.

گاه شماری حیوانی ایرانی در بسیاری از نمود های خود توجه به گاه شمار چینی-ایغوری داشته و جزئیات این گاه شماری را می توان از تاریخ هایی كه در آثار پیشینیان ثبت شده است به دست آورد. این گاه شماری از تركیب برخی از اصول گاه شماری جلالی، هجری قمری و دوازده حیوان چینی-ایغوری شكل گرفته و در طول هفت قرنی كه از یورش مغولها به ایران می گذرد تا 1304 هجری شمسی رایج بوده اما همیشه به یك شكل نبوده و تغییراتی در آن پدید آمده است.

آغاز این گاه شماری، روز پنج شنبه 15ژوئیه622 میلادی و نخستین سال قمری كه پیامبر اسلام از مكه به مدینه هجرت نمود می باشد و مستقیما از گاه شماری هجری قمری گرفته شده است. در آغاز این گاه شماری، ماه های قمری اقترانی، كه با رویت هلال ماه آغاز می شد، به شكلی كه در گاه شماری هجری قمری كاربرد داشت باقی ماند تا مورد تأیید مسلمانان نیز قرار گیرد. بدین سان، به همان ترتیبی كه در گاه شماری قمری عمل می كردند، طول ماههای قمری را در زیج ها و تقویم های سالیانه سی روزه و بیست و نه روزه محاسبه می كردند و در این زمینه نخستین روز سال در امور دینی و شرعی نخستین روز ماه محرم و در امور مالیاتی و رسمی نوروز جلالی بود و تاریخ مطابق با آن را با گاه شماری قمری و گاه با تاریخ ماههای گاه شماری جلالی و برجهای دوازده گانه سال كه در دوره های بعد رواج بیشتری یافت مشخص می نمودند و بدین سان طول متوسط سال برای كارهای رسمی و مالیاتی برابر طول متوسط سال حقیقی شمسی بود.با این همه هدف دست اندر كاران تأسیس گاه شماری غازانی كه مبدأ آن از 701 هجری قمری و 224 جلالی آغاز شد هرگز در عمل رعایت نشد و نوروز جلالی را در نظر داشتند.

در دوره صفویه كه گاه شماری دوازده حیوانی با ماههای قمری رواج داشت ماههای شمسی را نیز در تقویم های سالیانه ثبت می كردند و پیش از آنكه ماههای شمسی با نام برج های دوازده گانه در سال1329 هجری قمری پذیرفته شود در تقویم های سالیانه ثبت می شد.

بدان سان كه گفته شد سالهای قمری را در دوره مغول و نیز صفویان كه خود ترك بودند با نام حیواناتی كه به سالهای همزمان چینی-اویغوری اطلاق می شد نامگذاری می كردند و از آنجا كه كمابیش هر سی و سه سال شمسی-قمری چینی-اویغوری برابر سی و چهار سال قمری است یك سال قمری بی نام می ماند و بنابراین در هر دوره سی و سه یا سی و چهار ساله شمسی-قمری چینی-اویغوری یك سال قمری در نامگذاری حذف می شد و با آن كه این حذف در هر سی و سه یا سی و چهر سال لازم بود اما در عمل به صورت منظم اجرا نمی شد. مثلا در گزارش اسكندر منشی وقایع نگار دوره صفویه در برخی موارد نام یك حیوان به دو سال متوالی داده شده است.