اعضای اصلی بدن در طب چینی (1)

از زمان باستان يكى از دغدغه هاى بشر شناخت اعضاى داخلى بدن بوده است . اين شناخت تنها منحصر به آناتومى نبوده بلكه شامل عملكرد اعضا ، ارتباط هر عضو با اعضاى بيرونى بدن و عالم طبيعت و .. نيز ميشده است . از آنجا كه در طب چينى تمركز بيشتر بر روى بررسى عملكرد اعضا از روى نشانه هاى بيرونى است به همين خاطر در بعضى از موارد بين اطلاعات آناتوميك بعضى از اعضا با طب امروز كمى اختلاف وجود دارد .

بنابر اين اصل كه هر چيزى كه در درون باشد نشانه اى در بيرون خواهد داشت يا به قول مولوى از كوزه همان ترواد كه در اوست ، در طب چينى نيز الويت با رصد نشانه هاى بيرونى براى پى بردن به وضعيت اعضاى درونى است .

اعضاى داخلى بدن در طب چينى به سه دسته تقسيم ميشوند :

١- پنج ارگان داخلى (يا پنج زانگ) كه شامل : قلب ، طحال ، ريه ، كليه و كبد است .

٢- شش عضو توخالى بدن (يا شش فو) كه شامل : روده كوچك ، روده بزرگ ، كيسه صفرا ، معده ، مثانه و سه حفره توخالى بدن (san jiao) است .

٣- اعضاى با صفات مشابه پنج ارگان داخلى و شش عضو توخالى بدن كه شامل : مغز ، مغز استخوان ، استخوان ، عروق ، كيسه صفرا و رحم است .

در زير ما با عملكرد پنج ارگان طبيعى آشنا ميشويم :

١- قلب : قلب بين دو ريه قرار دارد و به شكل گل لوتوس واژگون است و توسط كيسه قلب محافظت ميشود . عملكرد قلب مديريت عروق ، گردش خون و فعاليت هاى روحى و ذهنى است . قلب با روده كوچك ، زبان ، صورت و عروق ارتباط نزديك دارد از اينرو با بررسى نشانه ها و عملكرد اين اعضا ميتوان به سلامت قلب پى برد . براى مثال پريدگى رنگ چهره ميتواند نشانه ضعف قلب و .. باشد.

٢- طحال : طحال در ناحيه شكم قرار دارد و با معده عمل گوارش در بدن را انجام داده و مواد مغذى را به ديگر اعضا منتقل ميكند . معده و طحال به عنوان منبع تأمين كننده خون و انرژى به عنوان مهمترين اعضاى بدن بعد از تولد انسان هستند . طحال عمل هضم ، جذب و انتقال مواد غذايى را به قلب ، ريه و ديگر اعضاى بدن به عهده دارد ، همچنين از سرريزى خون به خارج از عروق جلوگيرى ميكند . طحال با عضلات و دست و پا ارتباط نزديك دارد از اينرو با بررسى عملكرد و وضعيت اين اعضا ميتوان به سلامت طحال پى برد . براى مثال ضعف عضلات يا اختلال در حركت دست و پا و ... نشانه بيمارى طحال ميباشد .

٣- ريه : ريه درسمت چپ و راست قفسه سينه قرار دارد و از بالا به كانال هوا ، گلو و بينى متصل است ، به همين خاطر گلو دروازه ورودى و بينى روزنه بيرونى ريه ناميده ميشود . همچنين چون ريه بالاتر از پنج عضو اصلى قرار دارد به عنوان " درپوش پنج عضو اصلى " شناخته ميشود . ريه محل تجمع و رسيدن تمام خون بدن از طريق كانالهاى انرژى است و مديريت تنفس و چى ، حركت آب در بدن و تنظيم و كمك به درمان بيمارى را به عهده دارد . پوست ( شامل غده عرق ، روزنه هاى روى پوست) و موهاى روى بدن با ريه ارتباط نزديك دارد از اينرو با بررسى وضعيت و علمكرد آنها ميتوان به سلامت ريه پى برد . براى مثال سستى موها ، تعريق شديد ، اختلال در باز و بسته شدن روزنه هاى روى پوست و ... نشانه بيمارى ريه ميباشد .

٤- كليه : كليه در دو طرف ستون فقرات قرار دارد و مسئوليت ذخيره عصاره حيات(جينگ) ، مديريت آب و كمك به ريه براى عمل تنفس را بر عهده دارد . گوش و آلت تناسلى روزنه هاى بيرونى كليه هستند . استخوان ، دندان و مو با كليه ارتباط نزديك دارند از اينرو با بررسى وضعيت و عملكرد آنها ميتوان به سلامت كليه پى برد . براى مثال پوكى استخوان ، سستى دندان ها و سستى و ريزش مو نشانه بيمارى كليه ميباشد .

٥- كبد : در ناحيه شكم ، بالاى ديافراگم و در قسمت داخلى دنده سمت راست قرار دارد و مسئوليت ذخيره خون و روان كردن جريان چى در كل بدن را به عهده دارد . چشم روزنه بيرونى كبد است . تاندون و ناخن با كبد ارتباط نزديك دارند از اينرو با بررسى وضعيت و عملكرد آنها ميتوان به سلامت كبد پى برد . براى مثال سستى و اختلال در حركت مفاصل ، تغيير شكل ناخن ها و ... نشانه بيمارى كبد ميباشد .

نويسنده : احسان دوست محمدى ( فارغ التحصيل رشته پزشكى سنتى از دانشگاه طب سنتى چين شاندونگ و دانشجوى فوق ليسانس رشته طب چينی در دانشگاه طب سنتى چين شاندونگ )