شاهزاده دودمان اشکانیان بنیانگذار آیین بودایی در چین

از میان ادیانی که از راه باستانی جاده ابریشم به چین راه یافتند، آیین بودایی بی‌شک بانفوذترین آن‌هاست. فعالیت‌های ابتدایی آیین بودایی در چین بیشتر روی ترجمه اسناد این آیین متمرکز بود. معروف‌ترین راهبی که این کار را انجام داد، بی شک راهب «شوان زانگ» بود که در سلسله تانگ در قرن هفت میلادی با پیمایش ده هزار کیلومتر راه، خود را از پایتخت چین به معبد معروف نالاندای هند رساند و هفده سال آنجا ماند و در بازگشت به میهن اسناد فراوانی از آیین بودایی را به ارمغان آورد. اما شوان زانگ نخستین کسی نبود که متون بودایی را به چین آورد و به زبان چینی ترجمه کرده. یکی از شاهزادگان اشکانی پانصد سال پیش از شوان زانگ با رها کردن هویت اشرافی خود و با عبور از فلات پامیر خود را به چین رساند و نخستین متون بودایی را به زبان چینی ترجمه کرد. این شاهزاده‌ اشکانی در چین به نام راهب اعظم «آن شی گائو» شناخته می‌شود.

یک گروه از باستان‌شناسان در چارچوب فعالیت «سفر علمی به کوه کونلون 2016» پنجم سپتامبر خود را به گذرگاه وخان واقع در مرز چین، پاکستان و افغانستان رساندند. این گذرگاه تقاطع تمدن‌های باستانی آسیای میانه، جنوب آسیا و چین و بخشی مهم از مسیر جنوبی جاده باستنی ابریشم بوده است. در هنگام ورود به این گذرگاه، گروه باستان‌شناسی با سه سنگ‌نوشته یادبود راهبان بودایی معروف تاریخ برخورد کردند که عبارتند از: آن شی گائو، شوان زانگ و فا شیان.

این سنگ‌نوشته‌ها به اضافه چند سنگ‌نوشته در احوالی آن‌ها برای یادبود یک ژنرال معروف سلسله تانگ چین به نام «گائو شیان جی» و ماجراجوی ایتالیایی مارکوپولو در سال 2011 با حمایت‌های مالی وو شین هوا سرپرست گروه باستان‌شناسی یادشده، ساخته شده‎اند. وو شین هوا این اقدام را تأکیدی بر مالکیت فرهنگی چین بر این اشخاص معروف تاریخ می‌داند.

فعالیت‌های ابتدایی آیین بودایی در چین از ترجمه اسناد دینی جدایی‌ناپذیر بود. نخستین مترجمین این اسناد چینی نبودند بلکه گروهی راهب بودند که از ملت‎های غرب چین آن زمان بودند. دکتر وو شین هوا در اشاره به دلیل اولویت آن شی گائو راهب اشکانی در میان این گروه از راهبان خارجی می‎گوید:

«آن شی گائو نخستین کسی بود که آیین بودایی را به چین وارد کرد. پیدایش آیین بودایی در چین و حتی جا افتادن آن در فرهنگ چین توسط همین راهب یعنی آن شی گائو شروع شد. از این رو، ما به او اولویت می‎دهیم»

با استثناد به اسناد تاریخی، آن شی گائو در قرن دوم میلادی زندگی می‎کرد. او پیش از راهب شدن یک شاهزاده اشکانی بود. او پسری هوشمند و خوش‌اخلاق و پرتلاش بود و کتب زیادی را به زبان فارسی و سایر زبان‎ها خوانده و بر علومی نظیر نجوم، جغرافیا، طالع‌بینی و پزشکی مسلط بود و حتی زبان‌ حیوانات و پرندگان را نیز می‎دانست. از این رو، شهرت زیادی در منطقه پیدا کرده بود و مورد احترام همه کشورهای منطقه قرار داشت.

وانگ بانگ وی پرفسور دانشکده مطالعات شرقی دانشگاه پکن و کارشناس معروف تاریخچه آیین بودایی در چین به عنوان یکی از اعضای گروه باشتان‌شناسی یادشده می‎گوید:

«آن شی گائو نخستین راهب خارجی در تاریخ آیین بودایی در چین بود که به طور عمده اسناد کلاسیک این آیین را به زبان چینی ترجمه کرد. او از سلسله اشکانیان به چین آمده بود و چینی‌ها مخفف نام سلسله‎اش یعنی "ان" را به عنوان نام خانوادگی او انتخاب کردند.»

طبق اسناد تاریخی، آن شی گائو حدوداً در زمان امپراطور «هوانگ دی» از سلسله «هان» چین (147 الی 167 میلادی) به چین آمد. وی پس از ورود به شهر لوا یانگ و تبلیغ آیین بودا متوجه شد شهروندان این شهر آیین بودایی را بیشتر چیزی نزدیک به جادوگری می‌دانند و به امید دست یافتن به عمر طولانی بودا را عبادت می‎کنند. آن شی گائو با خود گفت باید مردم را با آیین بودایی بیشتر آشنا کنم و به همین خاطر به فکر ترجمه متون بودایی افتاد. آن شی گائو در مجموع 35 جلد شامل 22 فصل متن را ترجمه کرد که 22 جلد شامل 26 فصل از آن تا به امروز باقی مانده است. بیشتر این متون متعلق به فرقه «ترواده» آیین بودایی هستند. او نخستین کسی بود که متون آیین بودایی را به زبان چینی ترجمه کرد و در واقع تاریخچه آیین بودایی در چین با او آغاز می‎شود.

پرفسور وانگ بانگ وی در اشاره به آنکه آن شی گائو پانصد سال زودتر از شوان زانگ به ترجمه انبوهی از متون بودایی دست زده می‎گوید:

«آیین بودایی در ابتدا از هند سرچشمه گرفته و عمدتاً از طریق آسیای میانه به چین راه یافته است اما نخستین راهبانی که پا به سرزمین چین گذاشتند، هندی نبودند بلکه اهل آسیای میانه بودند، از جمله راهبان افغان، عرب و ایرانیان سلسله اشکانیان. فرایند ورود و تکامل آیین بودایی در چین حدود یک هزار سال طول کشید و تا سلسله سونگ ادامه داشت که در آن زمان، هنوز هم برخی از راهبان هندی به چین می‌‎آمدند و راهبان چین برای تحصیل به هند می‌رفتند.»

آن شی گائو برای گریختن از جنگ، شهر لوا یانگ را به مقصد شهرهای جنوبی ترک کرد و به هر شهری که می‎رفت، افسانه‌هایی درباره او خلق می‌شد و در میان مردم سینه به سینه می‎چرخید. او برای حدود سی سال در چین زندگی کرد.