وضعیت کلی منطقه خودمختار اویغور شین جیانگ

شین جیان در شمال غربی چین قرار گرفته است و یک ششم از وسعت خاک چین را در بر می گیرد. در این سرزمین چشم اندازهای زیبایی دیده می شود. «چگوری» (به ارتفاع ۸۶۱۱ متر بالاتر از سطح دریا) دومین قله بلند از جهان است. دریاچه «آی دین» نیز پست ترین نقطه در خاک چین (۱۵۵ متر پایین تر از سطح دریا) در تورپان قرار دارد. کویر «تکلمه خان» نیز دومین کویر بزرگ جهان است و بزرگ ترین کویر شن های روان چین به شمار می رود. رودخانه «تاریم» نیز طولانی ترین رود در چین است که در شین جیان جاریست و «ایرتیش» تنها رود جهان که به قطب شمال سرازیر می شود، از این ناحیه سرچشمه می گیرد. رشته کوه های بلند پامیر نیز در جنوب غربی شین جیان گسترده شده اند و در کنار آن رشته کوه های «تیان شان»، «کن لون» و «هندوکش» نیز بام جهان را تشکیل می دهند. عوارض طبیعی گوناگون دیگری در این منطقه قرار دارند که شین جیان را در کشور چین به ناحیه ای ویژه و منحصر به فرد تبدیل می کند.

مردم شناسان و فرهنگ شناسان به حضور فرهنگ های متعدد و کاملا متفاوت در منطقه شین جیان پی برده اند که آن را برای تحقیق و پژهش ارزشمند کرده است. در دشت ها و روستاها، کشاورزی در راستای گذران زندگی بسیار پیشرفت کرده و زندگی کوچ نشینی در دامنه ها و مراتع کوهپایه ای ادامه یافته است و این همان نقطه ای است که کشاورزی و دامداری در محیطی سرد و در میان یخ و کوه های سر به فلک کشیده در کنار هم قرار می گیرند. کشاورزی در زندگی شین جیان نقش مهمی ایفا می کند و آبیاری نیز به آن کمک فراوانی کرده است و با نقاط دیگر چین که به کشاورزی وابسته بارش باران است، تفاوت فراوانی دارد. برف و باران بر رشد محصولات کشاورزی تاثیر می گذارد، اما در شین جیان چنین نیست. در شین جیان از کانال های آبیاری استفاده می شود که آب رودخانه ها را به سمت مزارع هدایت می کند. در شهرهای «تورپان» و «حامی» در شرق شین جیان، کشاورزان از راه و روش نیاکان خود پیروی می کنند و از کاریز استفاده می کنند. آب این کاریزها از برف کوه های تیان شین تامین می شود. در شین جیان، گستره مراتع و زمین های کشاورزی موجب بوجود آمدن نژادهای گوناگونی شده است که به پرورش دام از جمله اسب، گاو و گوسفند مشغول هستند و این نشان دهنده رشد دامپروری در این ناحیه نیز به شمار می رود. مردم این ناحیه عادات و ویژگی های خوراکی متفاوتی با ساکنان سرزمین های داخلی چین دارند. ساکنان جنوب شین جیان که در روستاها زندگی می کنند، مانند ساکنان جزیره ها هستند، با این تفاوت که اطراف آن ها را بجای آب، شن و کویر «گوبی» فرا گرفته است. در گذشته های بسیار دور که ارتباط میان مردم این روستاها به سختی برقرار می شد و به همین دلیل هر روستا قوانین و شیوه زندگی مخصوص به خود و مرتبط با محیط زیست خود را داشت. این شیوه های گوناگون زندگی ساکنان روستاها موجب بوجود آمدن آداب و آیین منحصر به فردی برای هر یک از این اقوام و نژادهای ساکن در شین جیان شده است.

در دوران باستان، شین جیان محل تلاقی تمدن های شرق و غرب بود. شین جیان در منطقه نادیده گرفته شده ای از قاره آسیا قرار داشت که به دور از سواحل دریاها بود. با این حال این ناحیه محل ارتباط و رفت و آمد افراد بی شماری از سراسر دنیا به شمار می رفت و هر یک از این افراد و اقوام، ردپایی در این سرزمین برجای گذاشته اند. در میان این افراد بازرگانان، پیروان ادیان گوناگون، کارمندان دولتی، نظامیان، هنرمندان، عشایر در پی چراگاه های جدید، پیشگامان شهرنشینی و مسافران حضور داشتند که در کنار هم قرار گرفتن آن ها با همه تفاوت های موجود، کاری بس دشوار بود. همراه این مسافران آثاری از فرهنگ ها و تمدن های متفاوت غربی و شرقی و به ویژه باورها و عقاید متفاوت دیده می شد.

دین یکی از عوامل مهم و تاثیر گذار در شکل گیری اقوام مختلف به شمار می رفت. دین های مختلف تاثیرات فراوانی بر تاریخ فرهنگی شین جیان گذاشته اند و اقوام و گروه های بومی را به شدت تحت تاثیر باورها و مراسم خود قرار داده اند. ردپای این تاثیرات امروزه هم در شین جیان قابل پیگیری است. برای مثال می توان به پیروان ادیانی مانند دین های بدوی، شامانیسم، مانوی، نسطوریان، زرتشتیان، بودایی، اسلام، مسیحیان ارتودوکس و همچنین داوییسم و پیروان کنفوسیوس اشاره کرد.

در میان سیزده قوم در سراسر تاریخ شین جیان، هفت قوم به دین اسلام باور دارند که شامل اقوام اویغور، قزاق، هویی، قرقیز، ازبک، تاجیک و تاتار می شود. مغول های شین جیان پیرو آیین بودایی تبتی هستند، روس ها، مسیحیان ارتودوکس بوده و اقوام مانچو، دوار و شی به به آیین «شامانیسم» اعتقاد دارند. شامانیسم یکی از ادیان باستانی است که به طور گسترده ای در آسیا گستردش یافته است. تاثیر دین زرتشتی نیز که در قاره آسیا نفوذ گسترده ای داشت، امروزه هم در مراسم دینی برخی از اقوام دیده می شود.

باورهای گوناگون و رسوم مرتبط با آن ها، رفتار و منش فرهنگی متفاوتی در میان اقوام بوجود آورده است. به همین دلیل در زندگی روزمره حتی در عادات و شیوه های زندگی نیز رد پای باورهای دینی دیده می شود. حتی اگر این باورها امروزه مورد تایید و احترام نباشند، از اهمیت آن ها در رواشناسی فرهنگی مردم کاسته نمی شود و تاثیر آن ها آشکار است.

گوناگونی نژادی و زبانی در شین جیان، در میان استان ها و مناطق خودمختار کشور چین، یگانه و بی همتا است. هر یک از این سیزده قوم پیشینه ای طولانی داشته و امروز نیز از درونمایه های فرهنگ های شرقی و غربی بی بهره نیستند. هرچند یگانگی فرهنگی هریک از این اقوام در باورهای مردم نهفته است، با این حال تک تک این قومیت های فرهنگی، به طرز آشکاری در مدت های طولانی از یکدیگر متمایز بوده و خواهند بود.

پذیرش و ستایش این تفاوت ها، اساس برابری قومیت های گوناگون به شمار می رود. هرچند این کافی نیست و نیاز به شناخت و درک عمیق و گسترده ای از اقوام دیگر دارد تا بتوان ارتباط فرهنگی میان آنها ایجاد کرده و در همزیستی این اقوام به یکپارچگی و همسانی رسید. هر شخصی از طبقه هنرمندان، دانشمندان، بارزگانان، گردشگران و کارشناسان به این سرزمین علاقه نشان می دهد، باید نسبت به این امر مهم آگاهی کامل داشته باشد. فرهنگ کاملا متفاوت و منحصر به فرد هر قوم ممکن است در نگاه اول ناهمگون و نابهنجار به نظر برسد، اما با بررسی و پژوهش بیشتر می توان دریافت که این باورها و رفتارها، آیینه ای از روح یکپارچه و همگن انسان است و زیبایی های شگفت انگیز روح بشری، در هر یک از این فرهنگ ها ریشه دوانده و در میان همه انسان ها مشترک است.

در سال هایی که نظریه دهکده جهانی مطرح شده است و به نظر می رسد که امروزه با وجود پیشرفت های فراوان بین المللی در زمینه های تبادلات اقتصادی و فرهنگی، گرایش به جهانگردی، اقتصاد جهانی، گوناگونی فرهنگی و جهت گیری های سیاسی به روندی فراگیر در جهان تبدیل شده است و گویا جهان درون اتاقی جای خواهد گرفت و هر روز صبح دستی پنجره آن را به روی انسان ها باز خواهد کرد. ناگفته پیدا است که همواره تنش و چالش میان شبیه سازی فرهنگی و متفاوت در بوجود آمدن فرهنگی یکپارچه وجود خواهد داشت. این وظیفه ما است که به حفظ، تحقق و پیشرفت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مردم توجه کنیم. این بر عهده ما است که با کار و تلاش فراوان به شکل گیری جامعه ای مردم محور و پیشرفته و همگن بپردازیم. برای رسیدن به هدف خود، باید تمام تجربیات مفید تمدن ها و فرهنگ ها را آموخته و مشاهده کنیم، همچنین آداب و آیین نژادها و فرهنگ های خارجی و باستانی را برای به دست آوردن نگرش و رویکردی علمی مطالعه کنیم.

همچنان که جهان به سوی ما در حال حرکت است ما بر آنیم که درها را رو به سوی جهان گشوده و آن را بیشتر بشناسیم. امیدواریم که جهان برای شناخت بیشتر فرهنگ ها در گذشته و حال، به یافتن راه هایی برای برقراری ارتباط و همکاری و ایجاد درک متقابل با ما همراه شده و جهانی سرشار از رنگ و تنوع را در کنار یکدیگر تجربه کنیم.

ما قصد داریم شین جیان را به عنوان مکانی جدید برای حضور جهانیان معرفی کرده و به دنیا بشناسانیم. این کتاب به معرفی فرهنگ های سیزده قوم ساکن در شین جیان می پردازد. هر یک از گردآورندگان این مجموعه خود از تبار این سیزده قوم بوده و آشنایی کامل با فرهنگ و قومیت خود داشته و از دستاوردها و پژوهش های پژوهشگران بومی در این راستا بهره برده اند. این کتاب از نظر زبانی نیز به دست کارشناسان و محققان ویرایش و تصحیح شده است. در زیر نام اشخاصی که در جمع آوری این مجموعه ها یاری رسان بوده اند آورده شده و از آن ها قدر دانی می گردد.