رویارویی جدید انسان و کامپیوتر با پیروزی هوش مصنوعی گوگل پایان یافت

روز پانزدهم مارس ، هوش مصنوعی گوگل با نام آلفاگو توانست در یک تورنومنت پنج مرحله ای بازی گو (GO)

با لی سدول قهرمان دان 9 جهانی، چهار بر یک به پیروزی برسد. این رقابت به خوبی نشان دهنده ظرفیت ها و توانایی های هوش مصنوعی در آینده نزدیک است.

انجمن بازی گو کره جنوبی گواهی نامه بالاترین استاد این بازی را به آلفاگو اعطا می کند. همچنین براساس گزارش رسانه های هنگ کنگ ، مهندس آلفاگو از کا جیه بهترین گوباز کنونی چین برای مسابقه با آلفا دعوت کرد. پیش تر کا جیه عنوان کرده بود که در انتظار دعوت آلفاگو است .

این رقابت توجه تعداد بیشماری از مردم جهان را به خود جلب کرده ا ست ، هوش مصنوعی آلفاگو پیش از این در سه مسابقه نخست این تورنومنت با امتیاز سه بر صفر موفق شده بود لی سدول را شکست دهد به گونه ای که این قهرمان کره ای روز پنج شنبه بعد از شکست دوم خود اعتراف کرد که در طول زمان بازی حتی یک لحظه هم نبوده است که وی پیشتاز باشد!

این در حالیست که روز پنج شنبه با افزایش تعداد تماشاگران آنلاین این رقابت در سراسر جهان، فشارها بر قهرمان دان 9 بازی گو افزایش یافته بود. وی پیش ازشروع رقابت ها گفته بود که هوش مصنوعی گوگل را 5 بر 0 شکست خواهد داد.

گفته می شود آلفاگو در این تورنومنت برنده جایزه 1 میلیون دلاری خواهد بود که البته گوگل گفته است در این صورت همه آن را به خیریه ها خواهد بخشید.

آخرین بازی که یک هوش مصنوعی توانمند قادر به شکست یک قهرمان شد باز میگردد به سال 1997 که طی یک رقابت هوش مصنوعی IBM با نام دیپ بلو توانست «گری کاسپاروف» بزرگ را شکست دهد. موفقیتی که با تکرار در سال 2011 توسط Watson، هوش مصنوعی دیگری از دیپ بلو شرکت IBM را به این فکر انداخت که به فکر تجاری سازی هوش مصنوعی خود بیفتد.

حال گوگل نیز در صدد است چنانچه پیروزی بزرگ خود را با آلفاگو رقم بزند، به شکلی اساسی اقدام به تجاری سازی این هوش مصنوعی کند.

هوش مصنوعی آلفاگو دوسال قبل در قالب یک پروژه تحقیقاتی برای آزمون امکان انجام بازی Go با استفاده از یک شبکه عصبی که از مکانیزم Deep Learning بهره میبرد، شروع شد. در سال 2014 گوگل شرکت دیپ مایند که خالق این هوش مصنوعی است را خریداری کرد.

روز پنج شنبه این هوش مصنوعی توانست علایمی از آنچه در قاموس عرفی، خلاقیت نامیده میشود را نشان دهد. آن هم زمانی که یک حرکت این هوش مصنوعی در بر روی صفحه Go مفسران را به این نتیجه رساند که این حرکت پیش از این از سوی هیچ بازیگر حرفه ای دیده نشده است.

بر این اساس این هوش مصنوعی از پایگاه داده ای برخوردار است که تمامی حرکت های انسانی در بازی Go را در دل خود دارد اما در عین حال قادر است صرف نظر از این داده ها، خود تصمیم انجام یک حرکت نیز بگیرد.

بازی Go چیست و چگونه انجام میشود؟

گو یکی از قدیمی‌ترین بازی‌های صفحه‌ای دنیا است که چند هزار سال پیش در چین ابداع شده و تسلط بر این بازی یکی از چهار هنر ضروری برای دانش‌آموختگان چین باستان بوده است.

این بازی دو نفره، بر روی صفحه‌ چهارخانه مربع شکل ۱۹ در ۱۹ و با دو دسته مهره انجام می‌شود. هدف هر بازیکن این است که هر چه بیشتر مهره‌های حریف را با مهره‌های خود محاصره و خانه‌های بیشتری را تصرف کند.

این بازی قوانین ساده‌ای دارد اما به دلیل تعداد زیاد احتمالات و آنچه که ضریب انشعاب خوانده می‌شود یکی از سخت‌ترین بازی‌ها برای کامپیوتر است.

مثلا در مقایسه، برای کامپیوتر گو دشوارتر از شطرنج است، در شطرنج امکان حدود بیست حرکت وجود دارد در حالیکه در گو این احتمال دویست حرکت است.

آلفاگو یک برنامه کامپیوتری است که آزمایشگاه دیپ‌مایند گوگل برای بازی گو طراحی و تولید کرده است. این برنامه در اکتبر سال ۲۰۱۵ توانست برای اولین بار یک بازیکن گو را شکست دهد.

پیش بینی برنده این دور تازه رویارویی انسان و کامپیوتر آسان نیست بخصوص اینکه بیشتر بازیکنان تراز اول گو در دنیا به حس و غریزه خود اتکا می‌کنند.

Image copyright Getty Image caption تخمین زده می‌شود بیش از چهل میلیون نفر در دنیا گو بازی می‌کنند که بیشتر آنها از شرق آسیا هستند

متخصصان آزمایشگاه دیپ‌بلوی گوگل می‌گویند تعداد ترکیب‌های ممکن در بازی گو بیش از اتم‌های جهان است.

اعلام این خبر یادآور زمانی است که خبر مسابقه کامپیوتر شطرنج‌باز آی‌بی‌ام، دیپ‌بلو، با گری کاسپاروف قهرمان شطرنج جهان اعلام شد.

در سال ۱۹۹۶ دیپ‌بلو گری کاسپاروف را شکست داد اما در پنج مسابقه بعدی آقای کاسپاروف سه بار برنده شد و دو بار هم مساوی کرد.

در سال ۲۰۱۱، کامپیوتر واتسون آی‌بی‌ام با بهترین بازیکنان جپدی (Jeopardy) مسابقه داد و یک میلیون دلار برنده شد.

جپدی یک مسابقه تلویزیونی در آمریکا است که به شرکت‌کنندگان در قالب پاسخ، سرنخ‌هایی به صورت اطلاعات عمومی داده می‌شود.

واتسون به دویست میلیون صفحه اطلاعات سازمان‌ یافته و سازمان نیافته دسترسی داشت اما در زمان مسابقه به اینترنت وصل نبود.

برنده بازی کیست؟

بازی زمانی تمام میشود که تمامی فضاهای باز بر روی صفحه به محاصره در آمده باشد و جایی بیشتر برای تسخیر مهره ها موجود نباشد. در آخر امتیاز بازیکنان بر اساس میزان فضایی که محاصره یا به اشغال خود درآورده اند محاسبه میشود. همچنین یک بازیگر میتواند مهره های حریف خود را با محاصره کردن آنها تسخیر کرده و به غنیمت بگیرد. در این صورت امتیاز مهره های در محاصره قرار گرفته از مجموع امتیاز بازیگر کسر خواهد شد. بازیگری که با همه این تفاسیر بیشترین امتیاز را داشته باشد، برنده بازی محسوب میشود.

بازی Go چقدر قدمت دارد؟

این بازی در حدود 3 هزار سال قبل در چین اختراع شد و بعد از آن به سرعت در ژاپن و کره نیز تسری یافت. جالب آنکه در چین این بازی جزو 4 مهارت عمده ای بود که برای تحصیلکردگان نیاز بود. در ژاپن همچنین در میان ارتشیان و جنگجویان از احترام زیادی برخوردار بود و امپراتور «شوگون» رقابت های Go میان سربازان نخبه خود را تماشا میکرد.

این بازی به تدریج در میان سایر ملل با توجه به قواعد ساده آن که در حین بازی به یک پیچیدگی تمام عیار ختم میشود؛ مورد استقبال قرار گرفت. همین پیچیدگی در حین بازی است که منجر به آن شده که بازی Go نزد برخی از برترین مغزهای دنیای غربی با احترام نگاه شود. گفته میشود که آلبرت اینشتین در زمانی که در پرینستون بوده است به Go علاقه زیادی داشته است. همچنین آلن تورینگ که وی را به عنوان پدر علم رایانه و محاسبات میشناسند نیز زمانی که با دکتر «جک گود» بر روی Enigma Machine کار میکردند این بازی را به وی معرفی کرده است.

چرا بازی Go برای هوش مصنوعی گوگل انتخاب شده است

بدون شک بازی های سنتی مبتنی بر صفحه زیادی هست که میتوانست به عنوان آزمونی برای سنجش میزان پیشرفت هوش مصنوعی مورد استفاده قرار بگیرد. دوز، اوتلو و شطرنج از جمله آنها است. اما اکنون Go به یک بازی پر سر و صدا تبدیل شده است.

تفاوت همه این بازی ها در این است که مانند بازی های دیگر اطلاعات رقیبان از یکدیگر پنهان نیست و همچنین عنصر شانس نیز در آنها دخیل نمیباشد. Go بازی است که معمولا طی آن انسان ها همواره بر ماشین ها ارجحیت و تفوق داشته اند. در نتیجه ساخت یک هوش مصنوعی که در یک بازی به این پیچیدگی قادر به شکست انسان باشد، یک پیشرفت بزرگ در هوش مصنوعی به حساب می آید.

تفاوت هوش مصنوعی گوگل در چیست؟

هوش مصنوعی DeepMind در واقع نیاز به یک برنامه طراح نیاز دارد که به جای تمرکز و تکیه بر استفاده از تکنیک Brut Force قادر به ساخت استراتژی برای بازی Go باشد. برای این کار آلفاگو از سه تکنیک متفاوت در هوش مصنوعی بهره میبرد.

تکنیک اول مبتنی بر یادگیری از طریق تماشا و نظارت است که در واقع از این طریق تیم آلفاگو به هوش مصنوعی خود نحوه دقیق بازی را نشان میدهد. تکنیک دوم مبتنی بر تقویت یادگیری از طریق انجام بازی با خود است که بر اساس آن آلفاگو با انجام بازی هایی با خود سعی در تقویت مهارت و بهره گیری از Deep Learning برای تبدیل شدن به یک بازیگر بهتر دارد.

اما تکنیک سوم از همه مهمتر است و با عنوان Monte Carlo Tree Search شناخته میشود که روشی بسیار موثر برای جستجوی حرکت های بالقوه است. به این شیوه و با استفاده از قدرت بی نظیر محاسباتی گوگل، تا این جا آلفاگو توانسته است قهرمان دان 9 جهانی Go را در سه مرحله شکست دهد.