دورنمای برنامه هسته ای ایران چیست ؟

بیست و چهارم نوامبر سال 2014، جان کری وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که گروه 1+5 و ایران با به تعویق انداختن مذاکرات هسته ای ایران برای 7 ماه دیگر موافقت و هدف دستیابی به توافق سیاسی در 4 ماه آینده را تعیین کردند. طرف ها همچنین با برگزاری بی درنگ دور جدید مذاکرات هسته ای موافقت کردند.

به نظر صادق زیبا کلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، به تعویق انداختن مذاکرات هسته ای قابل تصور است. اما وی کماکان نسبت به دورنمای مذاکرات هسته ای خوشبین است و می گوید: مذاکرات وین تاریخی جدید ایجاد کرده است و به سمت توافق همه جانبه پیش می رود.

وی می افزاید: من و دیگر ایرانیان در انتظار دستیابی به توافق همه جانبه هستیم. ما می دانیم که مذاکرات صلح به بن بست نمی رسد. تاریخ ثابت می کند که مذاکرات وین در تاریخ جمهوری اسلامی ایران نقشی مهم دارد. زیرا پس از دشمنی 35 ساله، ایران و آمریکا گفت و گو کردند و همچنین به بسیاری تفاهم های مشترک رسیدند. ایرانیان واقعا نسبت به حاصل نشدن توافق همه جانبه ناامید هستند اما هنوز امید خود را از دست نداده اند و اطمینان دارند که توافق همه جانبه در نهایت حاصل می شود.

مردم عادی ایران نیز به دورنمای مذاکرات هسته ای خوشبین هستند. برخی می گویند به تعویق انداختن آن نتیجه بدی ندارد. یکی از ایرانیان به رادیو بین المللی چین می گوید: به نظرم این نتیجه بدی نیست. زیرا این مسایل موجود که برای درازمدت وجود داشته، در نشست یک دو روزه یا در زمان یک دو ماهه حل نمی شود. گروه 1+5 بیش از ایران خواستار حل سریع این مساله است. البته، هر چه سریع تر این مساله حل شود، بهتر است.

با این حال، واکنش بازار ایران چندان خوشبینانه نیست. پس از اعلام به تعویق انداختن مذاکرات هسته ای، نرخ ریال دربرابر دلار تنزل یافته و به 33000:1، 34000:1 و 35000:1 رسید و حتی نزدیک به 36000:1 رسید. البته تاثیر منفی جدی ناشی از کاهش بهای نفت در بازار جهانی بر اقتصاد ایران که بسیار به صادرات نفت خام متکی است، خنثی نمی شود، همچنین، نشانگر غیر خوشبینانه بودن بازار نسبت به دورنمای مذاکرات هسته ای است.

سعید لیلاز، اقتصاددان معروف ایران در این مورد بیان می کند: به نظر من مذاکرات هسته ای شکست نخواهد خورد. اما بدیهی است که اوضاع کنونی برای اقتصاد ایران مفید نیست.

با این حال وی بر آن است که دولت روحانی برای کنترل اوضاع تواناست.

وی می افزاید: فکر نمی کنم که مذاکرات هسته ای با شکست رو به رو شود، اما این احتمال وجود دارد که بن بست کنونی ادامه یابد. در چنین حالت، اقتصاد ایران با مشکل رو به رو می شود، اما رییس جمهوری ما می تواند اوضاع را تحت کنترل قرار دهد. زیرا، روحانی انضباط خوب مالی را حفظ کرده است که این در پنجاه - شصت سال گذشته بی نظیر است.

به دنبال تحریم بین المللی و تاثیرمنفی آن بر اقتصاد ایران، بسیاری از مردم ایران نسبت به ضرورت توسعه فنون هسته ای شک و تردید دارند.

استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، توضیح می دهد: مساله ای که سبب ناامیدی مردم ایران شده، این است که مذاکرات هسته ای به هیچ نتیجه نرسیده است. بسیاری از مردم ایران می پرسند که آن ها باید چه بهای بزرگی برای برنامه هسته ای بپردازند؟ آیا این کار ارزش دارد؟ این مساله کلیدی است. بیشتر مردم ایران برآنند که برنامه هسته ای واقعا مهم است، اما صنعت هسته ای برای کشور چقدر مهم است؟ آیا اختصاص سرمایه بسیار به طور مستقیم یا غیر مستقیم در این صنعت ارزش دارد؟ ما چه چیزی را از برنامه هسته ای به دست آوردیم؟ چنین احساساتی برای نخستین بار در ایران به وجود آمده است.

اما، همه طرف ها خواستار موفقیت سریع مذاکرات هسته ای نیستند. تندروهای ایران، محافظه کاران آمریکا و اسراییل و عربستان سعودی و هم پیمانان آن ها در خاورمیانه، به طور قاطع با مذاکرات هسته ای و توافق نامه نخستین مرحله مخالفند. اما برتری روحانی در حال حاضر پشتیبانی سید علی خامنه ای رهبر ایران از وی در مساله هسته ای است.

مذاکرات هسته ای در سال 2015 ادامه می یابد. اما این که آیا ایران و گروه 1+5 جهان را متعجب کنند، کماکان نامشخص است!