مردی از ایران در تاریخ چین

هدف که والا باشد، برای رسیدن به آن، هر گونه سختی را به جان می خری! خستگی نمی شناسی! حاضری تا ساعت ها سوار بر قطار از جنوب چین به سوی قزاقستان، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ایران و ... ترکیه، حتی ایتالیا ... بروی! گله ای نداری، تا مسیر نه چندان طولانی ارومچی تا کاشغر را با نبود خط راه آهن در دو روز با اتوبوس طی کنی! حتی باکی نداری تا سوار بر کامیون، مسیری کوهستانی را از آن جا به پاکستان و سپس به ایران طی کنی! باید هدفی بزرگ همچون اهداف استاد "محمد جواد امیدوارنیا" پژوهشگر ایرانی داشته باشی که برای یافتن راه هایی برای توسعه همکاری های ایران و چین، تمامی مسیر راه ابریشم باستانی را پیمود!

استاد محمد جواد امیدوارنیا، یکی از قدیمی ترین ساکنان کشور چین است که اکنون همراه با خانواده اش در شهر شانگهای زندگی می کند. او از جمله افرادی بوده که به گفته ی خود، دورانی از چین را دیده که کمون های خلق دایر بودند! به این ترتیب، او از دهه ی هفتاد تا کنون، حدود 42 سال در چین روزگار سپری کرده است.

این پژوهشگر و دیپلمات پیشین، پس از فارغ التحصیلی در دانشگاه تهران در رشته علوم سیاسی، در امتحانات ورودی وزارت امور خارجه ایران پذیرفته می شود. در سال 1972 پس از این که روابط با چین برقرار شد، تصمیم بر این شد تا نخستین سفیر، کارمندان مورد نظر خود را تعیین کرده و به همراه ایشان به چین عازم شوند. در این میان، یکی از کسانی که از نظر کار مطالعاتی و انضباط مورد تایید قرار گرفت، استاد امیدوارنیا بود. برخی از هم دوره ای های این پژوهشگر مایل بودند تا به آمریکا یا اروپا بروند و می بایستی سه تا چهارسال صبر می کردند تا در آن جا ماموریت نفر قبلی تمام شده و آن ها بتوانند جایگزین شوند.

اما او احساسی دیگر داشت! چرا که چین را کشوری جالب می دانست. برای این که روابط تازه برقرار شده بود و آمدن به چین و شناخت آن، می توانست هم برای خود شخص و هم برای کشور، یک سرمایه و خدمت باشد.

آقای امیدوارنیا مطالعات بسیار درباره چین دارد و براساس علاقه اش، کتاب هایی درباره چین خوانده است. او می گوید، درست است که درها بسته بود، اما در دانشگاه ها و مجامع روشنفکری ایران، چین برای خود یک جایگاه خیلی مهم داشت. بنابراین در ایران در همان زمان هم به چین، به عنوان یک قدرت نگاه می شد و بسیاری علاقه مند بودند که آن کشور را بشناسند."

استاد امیدوارنیا به عنوان دیپلمات از سال 1972 کار خود را در به عنوان دبیر سوم شروع کرد. این حضور زمانی بود که او توانست شاهد آغاز اصلاحات باشد. در این باره می گوید: "من آغاز اصلاحات را دیدم. علت این تحولات که از دهه 80 به بعد انجام شد، براساس اصلاحات و تفکر دنگ شیائو پینگ بود، از نظر من، چون دنگ شیائو پینگ خارج را دیده بود، در این زمینه موفق شد. او دنیای خارج را می شناخت و می دانست مسایل، تضادها و نکات مختلف که می شود از آن استفاده کرد، چیست. این تفکر، همراه با یک سری از مشخصات مردم چین، کمک کرد به اصلاحات؛ مشخصاتی که من واقعا برای آن احترام قایل هستم، منضبط بودن، پر تلاش بودن و روحیه کار دسته جمعی که نکته ای بسیار مثبت در چین است و ما ایرانی ها باید از آن بیاموزیم!"

دیپلمات پیشین ایرانی در طول خدمت خود موفق شده بود که با بسیاری از مقامات و شخصیت های اصلی و شناخته شده کشور چین دیدار کند. از جمله مقامات جمهوری خلق چین که وی به آن ها اشاره می کند، شخصیت هایی همچون "سن مائو"، "جوئن لای"، "دنگ شیائو پینگ"، "هوا کو فنگ"، "جائو زیانگ"، "هوانگ هوا" و اشخاصی دیگر که همواره با احترام از آن ها یاد می کند. او به ویژه یادی از دکتر "سون یات سن"، متفکر واندیشمند بزرگ و همچنین همسرشان، بانو "سون چین لینگ" می کند که در سال 1973 توانست با آن ها دیدار کند. او می گوید که کارهای خیریه آن ها در زمینه فرهنگی برای مردم، همیشه برایش قابل احترام بوده است.

این پژوهشگر پرتلاش، برای شناخت چین و تخصص در زمینه چین شناسی، تنها به سفر و مطالعات کتب فارسی و انگلیسی بسنده نکرد، بلکه با فراگیری زبان چینی که به گفته ی همسرش، نخستین ایرانی بوده است که شروع به فراگیری زبان چینی کرد، تا آن جا پیش رفت که بعدها کتب چینی، از جمله مهم ترین منابع برای پژوهش های وی و به تحریر در آوردن دانسته هایش شد. از جمله کتبی که وی با استفاده از منابع چینی و انگلیسی به رشته تحریر در آورد، کتاب "امنیت در قرن بیست و یکم (دیدگاه چین)" است. این پژوهشگر کتب دیگری را در ارتباط با کشور چین به رشته تحریر در آورده و یا ترجمه کرده است که می توان به کتاب "چین و آسیای مرکزی" و "روندهای نو و قدرت های آینده در آسیا-پاسیفیک" اشاره کرد.

این پژوهشگر ایرانی، به خاطر تخصصش در شناخت چین، ترجیح داد تا در کشور چین بماند، بر این اساس توضیح می دهد: من چون تخصص چین را داشتم و چین را می شناختم، ترجیح می دادم که کارم در ارتباط با چین باشد، برای این که از دیدگاه و تخصصم در جهت منافع کشور استفاده کنم. ضمنا یک نوع استقلال و اتکای به خود دارم برای این که با داشتن تخصص در زمینه چین شناسی، می توانم به سازمان های مختلف خدمات ارایه کنم و برای کشور خودم مفید باشم."

این خانواده ایرانی، با آن که هرگز فکر نمی کردند بیش از 40 سال، در این مدت طولانی در چین باقی بمانند، اما ماندند! یکی از فرزندان این خانواده در همین کشور به دنیا آمده و فرزند دیگر هم تحصیلات خود را در این کشور از ابتدایی تا دانشگاه آغاز کرده است. سه فرزند خانواده استاد امیدوارنیا، حالا مانند پدر، با فرهنگ و زبان چینی آشنایی کامل دارند.