طب سنتی چین

طب سنتی چین براثرتجربیات طولانی و تحقیقات گسترده ملت چین، بتدریج به یک سیستم پزشکی با سبک ویژه و خاص نظری تبدیل شده است.

طب سنتی چین نام عمومی پزشکی ملیت های مختلف این کشوراست که بطور عمده پزشکی های ملیت هایی ازجمله هان، تبت، مغول واویغوررا شامل می شود. جمعیت ملیت هان ازسایر ملیت ها بیشتربوده وهیروگلیف چینی آنها پیشتر بوجود آمده و تاریخ فرهنگی آن نسبتا طولانی می باشد، لذا تأثیرات پزشکی ملیت هان درچین و حتی درجهان گسترده ترشده است. پس ازقرن 19 م پزشکی غرب به چین منتقل شده و طب ملیت هان نام " طب سنتی چین" را به خود اختصاص داد تا از " پزشکی غربی" تشخیص داده شود.

تاریخچه طب سنتی چین

درطب سنتی چین ، تاریخ طب ملیت " هان " دیرینه تر و تجربیات عملی آن و شناخت تئوریک آن گسترده تر است .

طب چینی درحوضه رودخانه زرد چین بوجود آمده و مدتهاپیش سیستم علمی و دانشگاهی آن شکل گرفته است. در فرایند درازمدت توسعه طب چینی ، هر سلسله نوآوری هایی داشته و بسیار پزشکان مشهور را پرورش داده و مکاتب فکری مهم و آثار معروفی بوجود آورده است .

در کتیبه های دوران " این شآن " ( قرن 11 ق . م - 16 ق. م ) ، نگاشته شده بر روی استخوان ها یا لاک لاک پشتان در بیش از 3000 سال پیش، مواردی مربوط به پزشکی و بهداشتی و بیش از 10 نوع بیماری درج شده است. درسلسه " جئو" ، روش های درمانی ازجمله شیوه های چهارگانه تشخیص بیماری یعنی نظارت ، استماع و استشمام ، استفهام و گرفتن نبض و طرز معالجه مانند ، دارو ، سوزنی و عمل جراحی مورد استفاده قرار گرفت. در دوران سلسله های " چین " و " هان " ، " هوان دی نه جین " چنین آثار طبی با تئوری منظم به رشته تحریر درآمد. این کتاب نخستین اثر کلاسیک و تئوریک موجود طب چینی بشمارمیرود. " تئوری بیماری های مرتبط با سرماخوردگی" که " جان جون جین" نوشته است، شامل اصول تشخیص امراض گوناگون و معالجه آنها براساس تحلیل همه جانبه بیماری ها و حالت مزاجی بیماران است. این اثر برای توسعه طب بالینی تأثیرگذار بوده است. علم جراحی در سلسله " هان " سطح نسبتا عالی داشت. طبق کتاب " تاریخ سه کشور پادشاهی " ، " خوا تو " طبیب مشهوری زندگی می کرد که به درمان بیماری های گوناگون می پرداخت و از مایع بی حسی تمام بدن بنام " پودر ما فی " برای جراحی ها استفاده می نمود.

از سلسله های " وی " و " جین " و سلسله های جنوب و شمال ( 220 -- سال 589 میلاد ) تا سلسله های " شوه " و " تانگ " و " وو دای " ( پنچ سلسله ) ( سال 581 -- سال 960 میلاد ) ، تشخیص با گرفتن نبض رواج یافت. کتابی بنام " کتاب کلاسیک گرفتن نبض " که " وان شوحه " طبیب معروف سلسله " جین " نوشته است ، 24 نوع حالت نبض را تشریح می کند. این کتاب نه تنها برای طب سنتی چین تأثیرات مثبتی داشته بلکه در خارج از چین مورد استفاده بوده است. در این دوره هر رشته پزشکی ، تخصصی شد. مونوگرافی های طب سوزنی عبارت بودند از : " کتاب کلاسیک طب سوزنی درجات یک و دو " ؛ کتاب های " بائو پوجی" و" جئو حو فائو" آثار نماینده تهیه قرص های عمر جاویدان بخش ( وابسته به مذهب " تائو") ؛ در زمینه داروسازی ، کتابی بنام " تئوری تهیه داروهای له گون " وجود داشت ؛ در زمینه جراحی ، کتابی بنام " نسخه های باقی مانده لیو جون جی " موجود بود ؛ کتاب" تئوری درباره علل بیماری ها " مونوگراف علل بیماری است. کتاب " درباره نرمه سر " مونوگرافی بخش اطفال است ؛ کتاب " داروهای گیاهی تجدید نظر شده " نخستین اثر مربوط به داروها در جهان بحساب می آید ؛ مونوگرافی بخش چشم پزشکی بنام " نکات ظریف این حای " و غیره . علاوه بر این ، در سلسله تانگ کتاب های پزشکی مهمی ازجمله کتابی بنام " نسخه های مهم و گرانبها " تألیف شد. این کتاب را " سون سی میائو" نوشت. کتاب " نکات مهم جراحی " را " وان تائو" نوشت که اثر مهم پزشکی محسوب می شود.

در آموزش پزشکی سلسله سون ( سال های 960 -- 1279 میلاد ) ، تدریس طب سوزنی با اصلاحات مهم و بزرگی همراه بود. " وان وی یی " کتابی بنام " نقشه طب سوزنی -- نقاط مناسب روی بدن مجسمه مسی آدم " تألیف کرده و دو مجسمه بزرگ مسی به اندازه قد انسان را برای طب سوزنی طراحی و تهیه کرده است که شاگردان بر روی آنها آزمایش پزشکی انجام می دادند. این ابتکار برای توسعه طب سوزنی در آینده تأثیرات عظیمی برجای گذارد. در سلسله مین ( سال های 1368-- 1644 میلاد ) شمار زیادی پزشکان ظهور کردند. آنها توانستند بیماری های ناشی از عوامل سرماخوردگی و بیماری های تب فصلی و طاعون و غیره را تشخیص دهند. تا سلسله چینگ ، تئوری بیماری های تب فصلی به مرحله پختگی رسید و مونوگرافی هایی مانند " تئوری بیماری های تب فصلی" تألیف شد.

از سلسله مین ، پزشکی غرب به چین منتقل شد و شمار زیادی پزشکان به " تلفیق و آمیزش طب سنتی چین با پزشکی غربی " پرداختند.

تئوری اساسی طب چینی

تئوری اساسی طب چینی ،جمع بندی و خلاصه نظری درمورد حرکات حیاتیبدن انسان و قانونمندی تغییرات بیماریها می باشد که بطور عمده احکامی مانند " ئین " و " یان " ، عناصر پنجگانه ، " یون چی " و مظاهر ارگانهای درونی و نصف النهارها و همچنین موضوعاتی از قبیل علل بیماری ، تفسیر و تعبیر علت بیماری( بروز و جریان یک بیماری، روش و اصول تشخیص ، اصول و شیوه درمان ، پیشگیری از امراض و حفظ سلامتی و غیره را د ربر می گیرد.

" ئین " و" یان" از مقوله های فلسفه باستانی چین است. مردم از طریق ملاحظه ودیدن پدیده های متضاد بتدریج مفهوم تضاد داخل منقوله " ئین " و" یان " را درک می کنند و با کاهش و یا افزایش نیروی " ئین " و" یان" تغییرات حرکات اشیا را توضیح می دهند. طب چینی با استفاده از نظریه تضا د و وحدت" ئین " و" یان " ، ارتباطات مرکب و بغرنج بین بخش های بالائی و پائینی ، درونی و برونی بدن انسان و بدن انسان و حیات از یکطرف با حلقه های بیرونی مانند طبیعت و جامعه از طرف دیگر را تشریح می کند. تعادل نسبی یگانگی اضداد میان " ئین " و " یان " پایه ای برای حفظ و تضمین فعالیت های عادی بدن انسان می باشد وعدم تعادل و یا برهم خوردن روابط یگانگی اضداد منجر به بروز بیماری در بدن انسان شده و بر فعالیتهای معمولی حیات تاثیر می گذارد. تئوری عناصر پنجگانه ، یعنی مقولات فلسفی پنجگانه چوب ، آتش ، خاک ، طلا و آب ، نسبت اشیای متفاوت در جهان عینی را خلاصه می کند و با الگوی دینامیک توسعه و محدود ساختن پنج عنصر ارتباطات متقابل بین اشیاء و قاعده تبدیل آنها را تشریح می کند. طب سنتی چین بطور عمده با تئوری عناصر پنجگانه ارتباطات کارکرد بین ارگان های حساس بدن انسان و مکانیسم ابتلای به بیماری های در حال عدم تعادل امعاء و احشاء شامل قلب ، جگر ، طحال ، ریه ، معده ، کیسه صفرا ، روده و مثانه را تشریح می کند و نیز برای درمان بیماری های مفید است.

حکم " یون چی" حکمی برای تحقیق و کاوش و آگاهی از تاثیرات تغییرات نجومی ، هواشناسی و آب و هوا در طبیعت بر سلامتی مزاج و بیماری ها می باشد بعبارت دیگر این حکم ، حکمی است که طبق پارامتر نجومی تغییرات آب و هوا در طول سال قانونمندی بروز امراض را محاسبه میکند.

" یون " شامل " یون " چوب ، آتش ، خاک ، طلا و آب می باشد. بعبارت دیگر گردش طبیعت در فصول سال : بهار، تابستان ، تابستان طولانی ، پائیز و زمستان.

"چی" به عوامل آب وهوا در چهار فصل سال از قبیل باد ، سرما، گرما، رطوبت،

خشکی و آتش اشاره دارد.

تئوری مظاهر ارگان های درونی انسان ، فیزیولوژی و تغییرات پاتولوژیک پنج ارگان درونی انسان ( قلب ، جگر ، طحال ، ریه ها و کلیه ها ) ، اعضای ششگانه مجوف و توخالی در بدن ( روده باریک ، روده بزرگ ، معده ، مثانه ، کیسه صفرا و " سان جیاو " و مغز ، مغز استخوان ، استخوان ، نبض ، کیسه صفرا ، جفت و غشای جنینی زنان ) را بطور عمده بررسی می کند.

تئوری نصف النهار ها با تئوری علائم ارگانهای درونی ارتباط فشرده دارد. نصف النهار مجرای گردش انرژی حیاتی و خون بدن انسان است و نقش آن برقراری ارتباط اعضای درونی و برونی و شبکه ای کردن تمام بدن انسان می باشد. در وضعیت پاتولوژی ، کارکرد سیستم نصف النهار تغییر می کند و باعث پیدایش عوارض متقابل و علائم بدنی می شود . از طریق این علایم می توان بیماری های امعاء و احشاء درونی بدن را تشخیص داد.