2- روابط چین و ژاپن

دوم ماه اکتبر سال 1971، چین اصول سه گانه جهت عادی سازی روابط خود با ژاپن را مطرح کرد که موضوعات آن عبارتند از جمهوری خلق چین یگانه دولت مشروع چین، تایوان بخش لایفنک چین و پیمان های بسته شده بین ژاپن و حکومت قبلی غیر قانونی و بی اعتبار بوده و باید لغو شود. بیست پنجم سپتامبر سال 1972، کاکوئی تاناکا نخست وزیر ژاپن از چین دیدار کرد. بیست و نهم سپتامبر مقامات دو کشور با انتشار بیانیه مشترک عادی سازی روابط دو کشور را اعلام کردند.

اکنون روابط چین و ژاپن گرایش توسعه را حفظ کرده و همکاری عملی دو کشور در زمینه ها به دست آوردهایی رسیده است. با این حال، مسایلی بین روابط دو کشور موجود است.

اکنون چین و ژاپن شریک تجاری مهم یکدیگر هستند. ژاپن در ده سال گذشته شریک اول تجاری چین بوده و چین دومین شریک تجاری و صادرات ژاپن به شمار می رود.

پس از عادی سازی روابط چین و ژاپن، همکاری دولتی علمی و فنی دو کشور نیز توسعه مطلوبی داشته است. دو کشور در ماه مه سال 1985، توافقنامه همکاری علمی و فنی را امضا کردند.

ششم ماه دسامبر سال 1979، دو کشور با امضای توافقنامه مبادلات فرهنگی بر تبادلات و همکاری دو کشور در زمینه هایی چون فرهنگ، آموزش و پرورش و ورزش امضا کردند. در سال 2002، دو کشور تصمیم به برگزاری سال فرهنگ چین و سال فرهنگ ژاپن گرفته و فعالیت های تبادلات فرهنگی مختلفی را برگزار کردند.

مسایل موجود در روابط چین و ژاپن:

مساله برخورد ژاپن با تاریخ یکی از عمده ترین مسایل موجود بین روابط چین و ژاپن است. از سال 2001 تا کنون، دولت ژاپن با نادیده گرفتن از تاریخ کتب درسی درباره تاریخ را اصلاح کرده و رویکردهای تجاوز ژاپن از چین در دوران جنگ دوم جهانی را تحریف کرده است. همچنین جایچیرو کویزومی نخست وزیر ژاپن بارها از عبادتگاه یاسوکونی که لوحه های جنایتکاران درجه یک جنگ دوم جهانی در آن قرار گذاشته شده زیارت کرده که در توسعه روابط چین و ژاپن تأثیرات منفی بر جای گذاشته است.

مساله دوم مساله تایوان است. چین درباره روابط بین ژاپن و تایوان موضع روشن و قاطعانه داشته است که چین مخالف رفت و آمدهای غیر رسمی بین دو طرف نبوده، اما قاطعانه با مناسبات رسمی دو طرف مخالفت می کند. چین از ژاپن خواست که تایوان را در همکاری امنیتی ژاپن و آمریکا قرار ندهد.

مساله سوم حق حاکمیت بر جزیره دیائو یو است. جزیره دیائو یو و جزایر تابع آن در میان چین و ژاپن یکی از جزایر تابع جزیره تایوان است. این جزایر از قدیم متعلق به چین بوده و همانند تایوان یکی از سرزمین های لاینفک چین به شمار می رود. چین حق مالکیت غیر قابل بحث بر این جزایر دارد.

در بیانیه قاهره که چین، آمریکا و انگلیس در ماه دسامبر سال 1943 منتشر شد آمده است: ژاچن باید سرزمینهایی از جمله بخش شمال شرقی چین، تایوان، جزایر پنگ هو را به چین پس دهد. همچنین در اطلاعیه پوتسدام که در سال 1945 منتشر شد تأکید گردیده است که مقررات بیانیه قاهره باید اجرا شود. ماه اوت همین سال، ژاپن اطلاعیه پوتسدام را پذیرفته و تسلیم بدون شرط خود در جنگ دوم جهانی را اعلام کرد. این به معنای آن است که ژاپن باید جزیره تایوان و جزایر تابع آن را به چین پس دهد.

مساله چهارم همکاری امنیتی بین ژاپن و آمریکا است. این دو کشور در سال 1996 بیانیه مشترک همکاری امنیتی را منتشر کرده و در ماه سپتامبر سال 1997، رهنمود همکاری دفاعی را تعیین کردند. بیست و جهارم مه سال 2013، مجلس ژاپن رهنمود جدید درباره همکاری امنیتی با آمریکا را تصویب کرد که این نشانگر تقویت سازوکار همکاری امنیتی ژاپن و آمریکا است. چین در این زمینه به موضوعات همکاری نظامی ژاپن و آمریکا مربوط به تایوان و نظامیگری ژاپن بسیار توجه کرده و موضع خود در این راستا را تشریح کرده است.

مساله پنجم پرداخت غرامت جنگی است. دولت ژاپن در جریان مذاکرات درباره عادی سازی روابط با چین آشکارا اعلام کرد که در جنگ دوم جهانی تلفات و خسارات سنگینی به مردم چین وارد کرده بود و دولت ژاپن به این اقدامات خود بازنگری می کند. سپس دولت چین با توجه به منافع ملی و توسعه روابط خود با ژاپن از درخواست غرامت جنگی از ژاپن صرف نظر کرد و این موضوع را در بیانیه مشترک دو کشور که در سال 1972 منتشر شده قرار داد. در سال 1978، با تصویب پیمان صلح و دوستی چین و ژاپن بار دیگر بر صرف نظر از غرامت جنگی از ژاپن تأیید کرد.

مساله موجود دیگری بین روابط چین و ژاپن ماقی مانده های سلاح های شیمیایی ژاپن در چین است. ژاپن در دوران تجاوز به چین در جنگ دوم جهانی با نقض پیمان بین المللی از سلاح شیمیایی استفاده کرد و باعث تلفات سنگین از مردم چین شد. ارتش ژاپن در زمان شکست خوردن بسیاری مواد و سلاح های شیمیایی را زیر خاک دفع شده و یا باقی گذاشت. تا کنون در بیش از 10 استان و منطقه چین سلاح های شیمیایی ارتش ژاپن پیدا شده است. با توجه به آنکه این سلاح ها بیش از 50 سال مورد فرسایش ناشی از باد و بارندگی قرار گرفته و گاهی به محیط زیست نشت می شود که به جان مردم محلی چین بسیار تهدید کرده است. دولت چین در دهه 80 قرن گذشته از دولت ژاپن خواست که این مساله را حل کند. ماه ژوئیه سال 1997، دولت چین و ژاپن یادداشت تفاهم درباره از بین بردن سلاح های شیمیایی باقی مانده ژاپن را امضا کردند. اکنون نهادهای مربوطه دولتی دو کشور درباره چگونگی از بین بردن هرچه سریع تر این سلاح های شیمیایی رایزنی می کنند.

سال 2001، جانیچیرو کویزومی به عنوان نخست وزیر ژاپن انتخاب شد. وی با نادیده گرفتن از احساسات مردم کشورهای آسیایی مورد تجاوز ژاپن و مخالفت بسیاری مردم ژاپن، هر سال به عبادتگاه یاسوکونی زیارت کرده که مورد محکومیت شدید کشورهای آسیای شرقی قرار گرفت. به این ترتیب، روابط چین و ژاپن نیز افت شده است.

روزهای هشتم و نهم اکتبر سال 2006، شیزو آبه نخست وزیر ژاپن در کم تر دو هفته پس از روی کار آمدن خود از چین دیدار کرد. این نیز یک "سفر شکستن یخ" خوانده شد. مقامات دو کشور با برقراری روابط راهبردی با منافع متقابل موافقت کردند. چین نیز نخستین مقصد سفر خارجی شیزو آبه پس از روی کار آمدن خود بوده و نخستین دیدار رهبر ژاپن از چین در پنج سال گذشته به شمار می رود.

از یازدهم تا سیزدهم آوریل سال 2007، ون جیا بائو نخست وزیر چین بنابه دعوت از ژاپن دیدار کرد که این سفر "آب شدن یخ" خوانده شد. در جریان این سفر، پادشاه و نخست وزیر چین با ون جیا بائو دیدار و گفت و گ و کرده و اطلاعیه مطبوعاتی مشترک چین و ژاپن منتشر شد. در این سند مضامین اساسی روابط راهبردی با منافع متقابل و زمینه های عمده همکاری و اقدامات برای تقویت همکاری در زمینه ها بین دو کشور مشخص شد. بیست و هفتم تا سی ام دسامبر، یاسو فوکودا نخست وزیر جدید ژاپن بنابه دعوت از چین دیدار کرد و آن سفر "استقبال از بهار" خوانده می شود.

هو جینتائو، رئیس جمهور چین، از 6 تا 10 مه دیداری رسمی از ژاپن انجام داد که سفر بهار گرم خوانده می شود. مقامات دو کشور چهارمین سند سیاسی یعنی بیانیه مشترک درباره پیشبرد همه جانبه روابط راهبردی با منافع متقابل را منتشر کردند.

هفتم ماه سپتامبر سال 2010، ژاپن در نزدیکی جزیره دیائو یو کشی ماهیگیری و ماهیگیران چینی را بازداشت کرد، تا بیست و پنجم سپتامبر، زان چی شیونگ ناخدای کشتی ماهیگیری بازداشت شده چینی توسط ژاپن آزاد شد. پس از آن، دولت چین تأکید کرد که جزیره دیائو یو و جزایر تابع آن سرزمین چین است و بازداشت و هر اقدام قضایی دیگر علیه ماهیگیران چین از سوی ژاپن غیر قانونی و بی اعتبار است.

یازدهم سپتامبر سال 2013، کابینه ژاپن با تصویب طرحی تصمیم به ملی شدن جزیره دیائو یو و دو جزیره دیگر تابه آن گرفت. سپس دولت چین در همین روز بر اساس قانون حریم دریایی و مناطق همجوار جمهوری خلق چین مرزهای جزیره دیائو یو و جزایر تابع آن را اعلام کرد. وزارت خارجه چین در بیانیه ای تأکید کرد که ملی شدن جزایر مذکور از سوی دولت ژاپن غیر قانونی بوده و واقعیت مبنی بر اشغال سرزمین چین توسط این کشور و حق حاکمیت چین بر این جزایر را تغییر نمی دهد.