حماسه جنگار

جنگار خان، مرد قدرتمند و خردمند، به تمام سرزمین های مغولی که قبایلش با یکدیگر اختلاف داشتند، حمله کرده، و آن ها را با یکدیگر متحد ساخت. با اتحاد قبایل، مردم به یک زندگی آرام و سعادتمند دست یافتند. صدها سال بعد، نام و داستان زندگی وی زبانزد قوم مغول شد و جنگاوری های وی با عنوان "حماسه جنگار" به رشته تحریر در آمد.

"حماسه جنگار" همراه با دو حماسه "ماناس" از ملیت قرقیز و "گسر" از ملیت تبت، سه حماسه بزرگ از اقلیت های ملی چین را تشکیل می دهند.

گفته می شود که جنگار در کودکی پدر و مادر خود را از دست داده و یتیم شد. او در 3 سالگی با توانایی و قدرت منحصر به فرد خود توانست شیطان متجاوز بر دشت مغول را شکست داده و قلمرو چهل ودو خان مغولستان را فتح کند. با فتح این قلمروها، کشور "بومبا" پایه گذاری شد و به این ترتیب مردم از فقر نجات پیدا کرده و به یک زندگی سعادتمندانه دست یافتند.

اما جنگار خان چگونه به یک اسطوره تبدیل شد؟

(نوار، خواندن حماسه جنگار – زبان مغولی)

حماسه جنگار صدها سال پیش خلق شده و تا کنون زبانزد مردم مغول است.

همان طور که در حماسه جنگارخان آمده است، وی شخصی نیرومند، خردمند و غول پیکر بود. در توصیف او آمده است که، وی دارای یک نیروی الهی برابر با هفتاد اژدها بوده و وزن عضلات بدن او برابر با هفتاد فیل بزرگ بوده است. جنگارخان با صلابت و پرهیبت از قوی ترین قهرمانان بوده است که عمری جاودان داشته و چهره او همیشه، طراوت یک جوان بیست و پنج ساله را داشته است.

طبق پژوهش باستان شناسان، سرچشمه حماسه جنگار یکی از سه کشور مغولستان؛ "هالیماگ" واقع در حوضه رودخانه "واتگای" روسیه، مغولستان کنونی و مغولستان "جونگر" واقع در منطقه شین جان چین است.

کارشناسان با مقایسه اسامی مناطق ذکر شده در این حماسه، با مناطق کنونی، تایید کرده اند که به طور احتمال حماسه جنگار از منطقه شین جیان چین سرچشمه گرفته است.

"جیامچا" کارشناس این حماسه و استاد دانشگاه شین جیان بر این باور است که جنگار، قهرمان واقعی نیست، بلکه سنبلی از قهرمانان مغولی، از جمله چنگیزخان در تاریخ است.

او در این باره می گوید: "جنگار واژه ای از زبان مغولی نیست، بلکه ریشه در زبان فارسی دارد و به معنی "فاتح جهان" است. بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که حماسه جنگار بر اساس داستان ها و حکایت هایی درباره قهرمان های مغولی از جمله چنگیزخان، از سده دوازدهم تا چهاردهم ریشه گرفته است. دانشمندان روسیه نیز بر این باورند که حماسه جنگار به زبان هنر و در قالب داستان هایی از قهرمانان مغولی خلق شده است."

حماسه جنگار نه تنها، در میان مردم مغول شناخته شده است، بلکه برای پژوهشگران در سراسر جهان نیز، همچون دانش نامه ای غنی و پر ارزش است. در این حماسه، به زندگی اجتماعی مغول ها در عصر باستان و حکایت ها و اسطوره های باستانی درباره قهرمانان اشاره شده و تاریخ، فرهنگ و زندگی اجتماعی مغول را نشان می دهد.

حماسه جنگار توسط جنگارچیان که از جمله هنرمندانی هستند که به خواندن حماسه جنگار می پردازند، به صورت سینه به سینه به ارث رسیده و حفظ شده است.

تحول های اجتماعی و فرهنگی در زمینه های مختلف، تاثیری بسیار بر فرهنگ سنتی گذاشته است که سبب شده تا حفاظت و توسعه حماسه جنگار با مشکلاتی روبرو شود. تعدادی از جنگارچی های پیشکسوت درگذشته اند و آن ها که مانده اند نیز به کهولت رسیده اند.

دولت چین برای حفظ این هنر، بیستم ماه مه سال 2006 چین حماسه جنگار را در نخستین گروه میراث غیر مادی قرار داد. سپس دولت منطقه شین جان برای حفاظت و توسعه جنگار تدابیری اتخاذ کرد.

"ما این شن" معاون دفتر حفاظت از میراث غیر مادی وابسته به اداره فرهنگ منطقه شین جیان در این باره می گوید: "دولت برای حفظ و توسعه حماسه جنگار تدابیری اتخاذ کرده است. نخست این که آن را در فهرست میراث فرهنگی قرار داد. سپس، یارانه هایی در اختیار جنگارچیان گذاشته و سیستم آموزش را دراین زمینه ایجاد کرد. همچنین، فعالیت های فرهنگی را در این راستا از جمله مسابقه خواندن جنگار برپا کرد. افزون بر این، یک نهاد مسوول برای حفظ و توسعه جنگار و همچنین نمایشگاه ایجاد کرده است."

"شیارینیمان" یکی از جنگارچیان سرشناس و با تجربه است. او از کودکی به خواندن جنگار علاقه داشته و اکنون می تواند بیست وشش فصل از حماسه جنگار را بخواند. او در حال حاضر، پنجاه و سه هنرجو پذیرفته که هشت نفر از آن ها جنگارچی شده اند.

شیارینیمان و شاگردانش همچنین در هفته، چند نوبت به دبیرستان محلی رفته و مهارت خواندن جنگار را به دانش آموزان آموزش می دهند.

اکنون حدود صد دانش آموز از دبیرستان محلی در رشته جنگار خوانی، مشغول به تحصیل هستند.

"ماندولای" یکی از شاگردان شیارینیمان که در این دبیرستان همراه استاد خود مشغول تدریس جنگار خوانی است، در گفت و گو با رادیو بین المللی چین می گوید: "بچه ها بسیار فعال هستند و خواندن جنگار را بسیار دوست دارند. بسیاری از آن ها اظهار علاقه کرده اند که وقتی بزرگ شدند، جنگارچی شوند. من به توسعه جنگار خوانی در آینده خوشبین هستم."

بر اساس مدارک به دست آمده، در مناطق مغول نشین از جمله چین، روسیه و مغولستان، جنگار خوانی اجرا می شود.

"ما این شن" در این باره به خبرنگار می گوید: "حفظ و توسعه جنگار در دستور مهم همکاری بین المللی برای حفظ میراث فرهنگی قرار دارد."

او در این باره می گوید: "در حال حاضر سعی ما بر این است تا جنگار را به جهانیان معرفی کنیم. اکنون خود را برای ارسال درخواست برای پیوستن جنگار در میراث فرهنگی غیر مادی بشر آماده کرده ایم. همچنین ما در این زمینه همکاری با مغولستان را آغاز کرده و امیدواریم همکاری های دو طرف را در زمینه حفظ و توسعه جنگار و همچنین یک میراث فرهنگی دیگر، تقویت بخشیم."