آوای خوش مناس در میان دشت شین جیان

حماسه مناس که شهرتی تاریخی دارد، صدها سال در میان دشت گسترده شین جیان، توسط ملیت قرقیز، نسل به نسل و سینه به سینه چرخیده و در میان مردم این منطقه حفظ شده است.

در برنامه امشب، همراه شما به شهرستان "اکچی" واقع در ایالت قرقیز، منطقه خودمختار شین جیان، زادگاه حماسه "مناس" سفر می کنیم و با داستان این حماسه آشنا می شویم.

شهرستان اکچی شهرستانی کوچک واقع در مرز چین و کشور قرقیزستان است. هنگامی که وارد این شهرستان می شوید، احساس می کنید که وارد دنیایی سحرانگیز شده اید که سرشار از صلح و صفا است. کوه های بلند با پوششی از برف سفید، توده های زیبا و مخملین ابرها بر فراز دشت سبز، و گله های گاو و گوسفند که در میان علفزار مشغول چریدن هستند، تصاویری زیبا از این سرزمین است.

مردم قرقیز چین نسل به نسل از طریق دامپروری امرار معاش کرده و در این سرزمین زیبا افسانه هایی گوناگون خلق کرده اند. حماسه "مناس" مروارید درخشان آثار فرهنگی است که توسط این ملت خلق شده و صدها سال در میان مردم آن حفظ شده است.

شنوندگان گرامی، بخشی از حماسه مناس را که هم اکنون می شنوید، صحنه ای از تحریک مردم به جنگیدن است.

این حماسه داستانی درباره مبارزه قهرمانان ملت قرقیز به نام مناس است که با متجاوزان ملت های دیگر به مبارزه پرداخته اند. طی صد سال اخیر، داستان مناس به عنوان سنبل "روح شجاع و تسلیم ناپذیر" نسل قرقیز را به برطرف کردن مشکلات مختلف خود تشویق کرده است.

ملیت قرقیز که در این دشت گسترده زندگی می کنند ملتی مستعد در زمینه هنر موسیقی هستند. در میان آثار فرهنگی خلق شده توسط ملت قرقیز چین، حماسه مناس اثری جاودانه و شایان در روند توسعه فرهنگ این مردم است که بدون هیچ کلام و آهنگی، به طور شفاهی گسترش یافته است. مردم قرقیز چین حماسه مناس را به عنوان با ارزش ترین جواهر خود به نسل های آینده ارایه می دهند.

"مناسچی" نام مشترک خوانندگان حماسه مناس است.

شنوندگان گرامی، آوایی که اکنون می شنوید قسمتی از حماسه مناس است که توسط "یوسف ممایی" مناسچی پیشکسوت در میان ملت قرقیز خوانده شده است. در میان قرقیزی ها، این هنرمند، شهرتی بسیار دارد. او توانسته است همه بیست و سه هزار بیت مناس را حفظ کند.

بر همین اساس، لقب "کبوتر خانگی زنده" را از آن خود کرده است.

ممایی نود و شش ساله، پیرمردی مهربان با ریش یکدست سفید و لبخندی گرم است. وی از هشت سالگی از برادرش که بیست و دو سال از او بزرگتر است، خواندن حماسه مناس را آموخت و تا میانسالگی توانست با قدرت حافظه خود، بیست و سه هزار بیت از هشت جلد مناس را حفظ کند.

مردم قرقیز چین به خاطر عشق به حماسه مناس، بسیار به خوانندگان آن احترام می گذارند. ماندگاری این حماسه مدیون مناسچی هاست. آنها با داشتن حافظه ای قوی در خواندن مناس، با آن که با هیچ ساز موسیقی همراه نیست، و تنها با حرکت بدن و احساسات قوی، داستان مناس را بیان کرده و مردم را تحت تاثیر فراوان قرار می دهند.

هنگامی که آوای مناسچی شنیده می شود، تو گویی یک اپرای تاریخی زنده و با ابهت در حال اجراست. همه مناسچی های مستعد هنگامی که درباره تجربه آموزش این هنر صحبت

می کنند، بیش از هر چیز به "خواست خدا" اشاره می کنند. آن ها بر این باورند که یادگیری حماسه مناس، دستور العمل خدا است و خداوند توانایی های مافوق طبیعی را در اختیار آن ها قرار می دهد.

"مناس تاریخ ما است. مناس روح ملت قرقیز است. در دوران قدیم، اجداد ما مناس

می خواندند، حالا فرزندان و نوادگان ما نیز خواندن مناس را می آموزند. برای ما حفظ کردن هزار بیت هیچ مشکل نیست. چرا که از دوران کودکی، اجدادمان برای ما مناس خوانی

کرده اند ما آن را شنیده و کم کم حفظ کرده ایم، این یک توان طبیعی است.

"قربان علی" مرد قرقیزی شصت و نه ساله است که از ده سالگی شروع به یادگیری مناس کرد. وی در بیست سالگی زیر نظر استاد یوسف ممایی خواندن مناس را آموخت.

هنگامی که قربان علی، مناس خوانی می کرد، احساسات بر چهره این مرد هویدا بود. او با صدایی دلنشین عشق خود را نسبت به مناس بیان می کرد.

بسیاری از مناسچی ها این توانایی را دارند که شب و روز سرگرم خواندن مناس شوند. تعدادی از آن ها حتی می توانند ده ها روز به این کار بپردازند. یکی از مشتاقان این هنر نیز، قربان علی است. وی می گوید:

"وقتی جوان بودم، در بیست و چهار ساعت کارم فقط خواندن مناس بود. حالا که پیر شده ام و از توان دوران جوانی ام برخوردار نیستم، تنها یک ساعت در روز مناس می خوانم. (نوار)

"گنگول" دختر نوزده ساله ی قربان علی نیز، یک مناسچی است.

یوسف ممایی چهل شاگرد دارد که در میان آن ها تنها چهار نفر زن هستند. امروزه زنان قرقیز این فرصت را دارند که همانند مردان، مقابل مردم ایستاده و استعداد خود را در خواندن مناس نشان دهند.

گنگول، با اشاره به نحوه یادگیری خود درباره مناس، می گوید:

"از سیزده سالگی شروع به آموختن مناس از پدرم کردم. پدرم بسیار من را در این کار حمایت کرده است. من همچنین یکی از شاگردان استاد ممایی هستم. از آن جا که از کودکی با مناس آشنا بودم، بنابراین یادگیری آن برایم کار ساده ای است.

مناسچی ها همواره ادعا کرده اند: "هر آن چه که دچار تغییر شود، اما داستان های مناس نسل به نسل می چرخد و حفظ می شود." اما این روزها شهرستان اکچی که حماسه مناس در آن جا خلق شده است نیز با تغییراتی چشمگیر مواجه شده است. شبکه اینترنتی، تلویزیون، سینما،... این ها قسمت هایی از تغییراتی است که وارد زندگی چوپان ها شده است. همین مساله سبب شده است که نسل جوان ملت قرقیز همچون نسل های پیشین خود نباشند. آن ها دیگر در کنار گله های گاو و گوسفند خود نمی نشینند و مناس نمی خوانند. به دنبال توسعه سریع روند جهانی شدن و گسترش تکنولوِژی، کار حفاظت و توسعه میراث فرهنگی غیر مادی از جمله مناس نیز با چالش هایی جدی روبرو شده است.

"عبدل" محقق مرکز تحقیقاتی مناس از شهرستان اکچی، به رادیو بین المللی چین می گوید:

"حماسه مناس، فرهنگ و هنری شفاهی است که در تاریخ ثبت نشده است. ما نیز هم اکنون روش شفاهی را برای ادامه و توسعه این حماسه انتخاب کرده ایم، و به همین منظور همه ساله، برنامه هایی گوناگون برای خواندن مناس برگزار می کنیم. در مدارس نیز کلاس های آموزش مناس برگزار می شود. دولت، در حفاظت از گسترش مناس اقدامات بسیاری اتخاذ کرده است.

در شهرستان اکچی، تقریبا هر خانواده یک کتاب مناس دارد و بچه ها از کوچکی از پدربزرگ و یا پدر خوانده های خود مناس می آموزند. از نظر مردم قرقیز، مناس نمک زندگی است که بدون آن، روز و شب برای آن ها کاملا بی معنی است. مناسچی با آوای دلنشین، نسل ملت قرقیز را از مرد و زن تشویق می کند که حتی اگر از زادگاه خود دور باشند، مناس همچون زیباترین آواها و نواها در دل و جانشان حفظ شود.