شمال خراسان شامل شهرهاى بجنورد، اسفراين، درگز، قوچان و شيروان است. بخش عمده‌اى از ساکنين اين نواحى را مهاجرين کُرد و ترک تشکيل مى‌دهند. بخشى از موسيقى شمال خراسان، موسيقى کوهپايه‌اى است. اين نوع موسيقى توأم با فرياد است. در کنار آن، موسيقى جلگه و دشت قرار دارد که ملايم‌تر و درونى‌تر است. موسيقى الله مزار، انارکی، دوقرسه، و هراى موسيقى اين نواحى می باشند. هنرمندان موسيقى در اين مناطق، عاشق‌ها و بخشى‌ها و لوطى‌ها هستند. عاشق‌ها قديمى‌ترين هنرمندان اين منطقه‌اند که نوازندگان سازهاى سورنا، دهل، کمانچه، قشمه و دياره‌اند و از رقصندگان بزرگ شمال خراسانند. بخشى‌ها، نوازندگان دوتار، آوازخوان و داستان‌سرا بوده‌اند. در روايات عاميانه، «بخشی»، فردى استثنايى است که خداوند به او موهبتى عطا فرموده است. لوطى‌ها، پيام‌رسانان جامعه خود بوده‌اند. وسيله آنها يک دايره بوده و ممکن بود آنها آهنگ‌هاى رقص را بخوانند يا بنوازند. لوطى‌ها در حکم روابط عمومى یا پيام‌رسانان جامعه خود بوده‌اند. وسيله آنها، تنها يک دايره بوده است. لوطى‌ها نيز مانند عاشق‌ها در قديم حق انتقاد داشته‌اند. آنان دائما در سفر بودند و ناقلان اخبار و وقايع به‌شمار مى‌آمدند. امروزه ديگر در شمال خراسان کمتر لوطى ديده مى‌شود و اين گروه تقريبا از بين رفته است.
آواز شاختایی – استاد محمد حسین یگانه
استاد محمدرضا درویشی ، آهنگساز ، محقق و پژوهشگر موسیقی درباره موسیقی خراسان می گوید : منطقه ای كه امروزه در نقشه فعلی ایران خراسان شمالی نامیده می شود ، تركیب قومی ویژه ای دارد كه اغلب ترك زبانها و كرد زبانها و تا حدودی فارسی زبانها در آن سكونت دارند ؛ این در حالی است كه قوچان در این منطقه دارای اهمیت فرهنگی بیشتری است و یك كانون به شمار می رود كه در آن اقوام ترك و كرد تركمن و فارس نیز زندگی می كنند ؛ این تركیب قومی باعث آمیزش فرهنگی شده است به گونه ای كه موسیقی تركمنی توانسته در بخشهایی از موسیقی شمال خراسان تاثیر عمیقی داشته باشد. درمنطقه شرقی استان خراسان رضوی هم كه شهرهای خواف, تربت جام و تایباد آن منطقه هستند ، به نوعی دارای مركزیت موسیقی در این استان است ضمن اینكه موسیقی جنوب خراسان نیز با تمام اهمیتش در مجموع مختصرتر از دو قسمت دیگر خراسان است كه ساز دو تار در ۳۰ سال گذشته در این منطقه كمتر دیده شده است ؛ این در حالی است كه سازهایی كه در این سه منطقه فرهنگی خراسان متداول هستند به غیر از دو تار همه مشترك هستند.
خراسان داراى یکی از غنى‌ترين و قديمى‌ترين فرهنگ موسيقى در مناطق ايران است. ابونصر فارابى فيلسوف و موسيقى‌دان بزرگ مسلمان، پايه تحقيقات موسيقى خود را بر تنبور خراسان استوار کرده است و در کتاب معروف و عظيم خود موسيقى الکبير، باب مستقلى را به تشريح عليمى اين ساز کهن اختصاص داده است. جلگه قوچان، نيشابور و سبزوار داراى موسيقى ملايم‌تر و درونى‌تر است. شعرا و عرفاى اين دو منطقه گاه به زبان فارسي، گاه کردي، گاه ترکى و عحتى عربى را براى انتقال و بيان مقاصد و احساسات خويش به‌کار بردند. هجران و فشارهاى تاريخى وارد آمده بر اقوام ساکن در اين منطقهٔ خراسان، تأثير مستقيمى بر موسيقى اين خطه برجا گذاشته است، به گونه‌اى که در موسيقى اين منطق هم ملودى و اشعار رزمى و حماسى وجود دارد و هم سوگ آوا و سوگنامه و مقام‌هائى مانند «الله مزار» و«دو قرسه»، «انارکي» و «هراي» اشاره به قتل و غارت و حوادث پرسوز و گداز و آوارگى اقوام اين منطقه دارد. البته بسيارى از آهنگ‌هائى که در شمال خراسان، زمانى براى سوگ اجراء مى‌شده، پس از گذشت زمان، آرام آرام تغيير شخصيت داده است و آنها به‌عنوان آهنگ‌هاى رقص نيز استفاده مى‌شود. اين مسئله مى‌تواند گوياى اين موضوع باشد که انواع مختلف موسيقى و از جمله موسيقى و حرکات موزون رقص در ارتباط با شرايط زيست و واقعيت‌هائى است که مردم هر منطقه در معرض آنها قرار داشته‌اند و چگونگى زندگى کردهاى شمال خراسان است که باعث شده موسيقى و رقص‌هاى اين خطه داراى پشتوانه‌اى از رزم و سوگ باشد. به‌عنوان مثال آهنگ «هاى هاى رشيد خان» که زمانى براى سوگ استفاده مى‌شده، امروزه به‌عنوان يک آهنگ شاد اجرا مى‌شود. موسيقى کردى شمال خراسان را موسيقى کرمانجي نيز مى‌گويند.
آواز و دوتار : استاد محمد حسین یگانه
