پیمان شانگهای؛ تلاش برای پوشش نصف جمعیت جهان

تهران - سازمان همكاری های شانگهای كه اكنون 25 درصد جمعیت جهان را تحت پوشش قرار می دهد درصدد است با پذیرش اعضای جدید، جمعیت زیر پوشش خود را به 50 درصد جمعیت جهان برساند.

به گزارش خبرنگار ایرنا، در صورتی كه كشورهای ناظر در پیمان شانگهای به آن بپوندند جمعیت كشورهای عضو این پیمان به بیش از 50 درصد مردم جهان خواهد رسید كه برای این هدف دائمی شدن عضویت كشورهای ناظر در دستور كار اجلاس قرار دارد.

اكنون كشورهای چین، روسیه، قزاقستان، ازبكستان، تاجیكستان و قرقیزستان به عنوان اعضای اصلی و كشورهای ایران، هند، پاكستان و مغولستان به عنوان عضو ناظر در اجلاس سازمان همكاری های شانگهای شركت می كنند.

در فضای منطقه ای به وجود آمده پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، عواملی چون مسایل ژئوپلتیك منطقه، توانایی های بالقوه و بالفعل اقتصادی كشورهای تازه استقلال یافته، بازارهای جدید و منابع سرشار انرژی موجود در این كشورها باعث شد تا این منطقه محور توجه قدرت های منطقه ای - بین المللی یعنی چین، روسیه و آمریكا قرار گیرد.

فضای جدید ایجاد شده در منطقه در نتیجه فروپاشی ابرقدرت شرق این فرصت را در اختیار چین قرار داد تا از موقعیت پیش آمده حداكثر استفاده را كرده و با جمهوری های تازه استقلال یافته و كشور روسیه روابط جدید خود را تعریف كند.

شرایط بین المللی و مشكلات داخلی و اقتصادی روسیه از یك سو و از سوی دیگر تمایل كشورهای تازه استقلال یافته جهت ایجاد اتحادها و اتفاق های منطقه ای به منظور كسب استقلال داخلی باعث شد تا شرایط بیش از پیش برای چین مساعد شود.

در دهه 1990 و پس از تغییر شرایط منطقه و نظام بین المللی نیز یك سلسله مذاكرات مربوط به اقدامات اعتماد سازی در سراسر نواحی مرزی میان كشورهای تازه استقلال یافته آسیای مركزی و روسیه از یك سو و چین از سوی دیگر موجب شد تا نهادهای چند جانبه با عنوان گروه 'شانگهای 6' با حضور كشورهای یاد شده شكل گیرد.

بدین ترتیب و با توجه به فواید ملی منطقه ای و فرا منطقه ای متصور تعریف شده در چارچوب این نهاد، از جمله مقابله با تروریسم، جدایی طلبی ملی و افراط گرایی مذهبی در ژوئن سال 2001 و با پوشش 25 درصد جمعیت كره زمین و 60 درصد سرزمین اوراسیا، سازمان همكاری شانگهای تاسیس شد.

در ابتدا این سازمان به عنوان ترتیبات منطقه ای مطرح بود كه با هدف توسعه اقدامات اعتمادسازی امنیتی در مرزهای كشورهای عضو، پایه ریزی شد ولی به مرور در طی اجلاس های سران، تكوین و تحول ساختاری و عملكردی پیدا كرد.

در خلال این سال ها دامنه اهداف و سیاستگذاری های سازمان همكاری های شانگهای از اقدامات و مباحث امنیتی به موضوعات اقتصادی و همكاری سیاسی و تجاری توسعه یافت تا جایی كه پس از برگزاری اجلاس سران در روسیه در سال 2003 و با تصویب نهایی اساسنامه و اعمال تغییرات لازم در هدف گذاری ها، به عنوان یك سازمان همكاری های بین المللی رسما از اول ژانویه 2004 اعلام موجودیت كرد.

امروزه بحث هایی چون نفت و گاز دریای خزر، توسعه ناتو به سوی شرق، تاثیر عضویت كشورهای منطقه در WTO، تلاش جهت یافتن سازوكاری مناسب برای جلوگیری از سلطه آمریكا بر امور جهانی و ... در مذاكرات، اعلامیه ها و بیانیه های سازمان یاد شده به چشم می خورد.

در این شرایط چنانچه اعضای ناظر نیز به عضویت دائم این اجلاس در آیند، جمعیت كشورهای عضو كه اكنون 25 درصد جمعیت جهان را تشكیل می دهد، به بیش از 50 درصد جمعیت جهان خواهد رسید.

در زمان حاضر جمعیت كشورهای عضو سازمان همكاری های شانگهای شامل چین بیش از یك میلیارد و 321 میلیون نفر، روسیه 142 میلیون نفر، ازبكستان 27 میلیون نفر، قرقیزستان 5 میلیون نفر، قزاقستان 15 میلیون نفر و تاجیكستان هفت میلیون نفر برآورد می شود.

همچنین جمعیت كشورهای ناظر شامل پاكستان 172 میلیون نفر، هند یك میلیارد و 200 میلیون نفر، مغولستان 3 میلیون نفر و ایران بیش از 76 میلیون نفر است.

سازمان همكاری های شانگهای با توجه به ظرفیت های اقتصادی و سیاسی و شمار جمعیت تحت پوشش بدون شك از قدرتمندترین سازمان های منطقه ای و بین المللی محسوب می شود.

به اعتقاد كارشناسان، استفاده از تمام این ظرفیت ها، توانایی و كارایی سازمان یاد شده را در حل مسایل و معادلات منطقه ای و بین المللی افزایش خواهد داد.

نشست جدید سازمان همكاری های شانگهای قرار است پس از نیمه دوم خردادماه جاری با حضور سران كشورهای عضو و ناظر از جمله دكتر محمود احمدی نژاد رییس جمهوری اسلامی ایران در چین برگزار شود.