دوازده موغام

دوازده موغام مرکب از موسیقی، رقص و آواز، نوعی هنر مردمی اویغورهای چین است. این هنر با قدمت بیش از 600 سال به دلیل اهمیت ویژه و ممتاز خود در میان تمام انواع هنر اویغورها، به «ستون موسیقی اویغور» و «مادر موسیقی اویغور» نیز معروف است. موغام دالان شاخه ای بسیار مهم از دوازده موغام متعلق به ساکنان شمال غرب حوزۀ طاریم است که خود را دالانی ها معرفی می کنند. در واقع این مردم هنر موغام را بخش جدایی ناپذیر زندگی خود می دانند.

آهنگ «باش بیاوان» (باش بیابان) که شنیدید، توسط یک گروه موسیقی دوازده موغام از شهر آوات (آباد) واقع در شمال غرب حوزۀ طاریم اجرا شده است. یکی از ویژگی های آشکار این گروه موسیقی این است که همۀ اعضای آن مسن هستند، به طوری که جوان ترین آنها حدود 40 سال و پیرترین آنها بیش از 80 سال دارد. عبد القادر 66 ساله عضو اصلی این گروه موسیقی است. او با نوعی ساز به نام قالون در نمایش های این گروه نقش هدایت کننده را ایفا می کند.

شایان ذکر است پدر و مادر عبد القادر همه دست اندرکار اجرای دوازده موغام هستند و به خاطر علاقۀ مشترک به این هنر با یکدیگر آشنا شده و ازدواج کردند. آقای عبد القادر دربارۀ خانواده اش می گوید:

«پدر،مادر و دایی ام همه دست اندرکار اجرای هنر موغامِ دولان هستند. آنها مهارت ها و دانش های این هنر را به من یاد داده اند. من چهار پسر دارم که سه نفر از آنها نواختن قالون (نوعی ساز خاص موغام دولان) را بلدند. می توان گفت همۀ اعضای خانواده ام موغام دولان را بلدند. هر وقت مهمان داریم، با اجرای موغام دولان از آنها پذیرایی می کنیم».

عبد القادر از 12 سالگی آغاز به تمرین نواختن قالون کرد، ولی اکنون غیر از این ساز، در نواختن انواع دیگر سازهای موغامِ دولان مانند راواپ (رباب) قژک (قیچک) و دایره و حتی رقص نیز مهارت فراوانی دارد. ولی شاید باور نکنید که این هنرمند مجرب، هرگز تئوری کلاسیک و رسمی موسیقی را نیاموخته است. خودش در این باره می گوید:

«من از کودکی تمرین موغام دولان را شروع کردم. این نوع موسیقی متمایز از انواع دیگر موسیقی است، زیرا آن را فقط می توان با سازهای خاص قوم ما اجرا کرد».

با رشد اقتصادی و افزایش تبادلات منطقۀ شین جیان با خارج، هنرمندان موغام دولان علاوه بر به ثبت رساندن این میراث هنری بشری، به آموختن نواختن سازهای فرنگی نیز همت گُماشتند. احمدجان قادر پسر بزرگ عبد القادر در این باره می گوید:

«نواختن قالون، راواپِ دولان، راواپِ کاشغر، تنبور و دوتار را بلدم. ولی علاوه بر اینها، سازهایی مانند گیتار نیز که پدرم بلد نیست، می توانم بنوازم».

با این حال، احمدجان قادر اذعان می کند که در موغام دولان هرگز نمی تواند به پای پدرش برسد. او می گوید:

«در نمایش موغام دولان پدرم بهترین است».

احمدجان قادر می افزاید که با کمک خودش و پدرش، دو پسرش هم آموختن و تمرین نواختن موسیقی و یادگرفتن موغام دولان را شروع کرده اند.

شهر آوات شین جیان به منظور حفاظت از موغام دولان در سال 2006 یک مرکز ویژۀ حفظ میراث فرهنگی دولان ایجاد کرد و وظیفۀ آموزش و پرورش دو هنرمند موغام دولان در سال را بر عهدۀ عبد القادر نهاد. عبد القادر در ازای این کار سالانه 3600 یوان از دولت حقوق می گیرد.

در حال حاضر 400 خانوادۀ شهر آوات در تمرین و آموزش و اجرای موغام دولان فعالیت دارند.