نامه ششم؛ عید «چین مین» روز غبارروبی از آرامگاه ها

 در اولین ماه هایی که به چین آمده بودم یک شب در خیابان زنی را دیدم که داشت کاغذهایی را می سوزاند. اول فکر کردم شاید زنی دلشکسته است که دارد نامه های معشوق سابقش را می سوزاند! ولی وقتی کمی جلوتر دیدم در هر گوشه و کناری چند نفر دارند برگه هایی کاغذی را می سوزانند، فهمیدم ماجرای دیگری در میان است. کمی بعد فهمیدم که این سوزاندن برگه های کاغذی از آیین های مربوط به یکی از عیدهای سنتی چین است که عید «چین مین» نام دارد. امسال این عید روز دوشنبه 5 آوریل برگزار شد.

عید چین مین یا روز غبار روبی از آرامگاه ها پانزدهمین روز بعد از اعتدال بهاری است که همزمان با اوایل آوریل در تقویم میلادی و نیمه فروردین در تقویم جلالی است

«چین مین» که در چینی به معنی «جشن روشنایی و پاکی» است یکی از مهم ترین و قدیمی ترین سنت های باستانی چینی ها برای ادای احترام و خیرات برای درگذشتگان و نیاکان است و قدمت آن به 2500 سال پیش و دوران سلسله «جو» می رسد. در این روز چینی ها به قبرستان های شهرشان رفته و با غبارروبی از آرامگاه نیاکان و عزیزان درگذشته شان با هدیه کردن غذا و سوزاندن عود به آنها ادای احترام می کنند.

از دیگر سنت های این عید سوزاندن کاغذهایی به شکل اسکناس و برگه های کاغذی به شکل دیگر لوازم زندگی است که به طور نمادین برای تامین نیازهای افراد درگذشته در زندگی پس از مرگ است و نشانگر احترام و توجه آنها به نیاکانشان است.

اما این عید به هیچ وجه مراسمی غمناک با حال و هوای مرگ نیست بلکه فرصتی برای تجلیل از زندگی و جشنی برای آغاز فصل بهار است. زیرا از نظر جغرافیایی همزمان با گرم شدن تدریجی هوا پس از زمستانی سرد و طولانی است و کم کم می توان سبز شدن درختان را دید و حال و هوای بهار را حس کرد. از این رو در این عید مردم ضمن ادای احترام به درگذشتگان برای لذت بردن از طبیعت از خانه بیرون می روند.

یکی از رسوم جالب این عید بادبادک هوا کردن است. بادبادک بازی یکی از تفریحات متداول چینی ها است که تنها مختص این روز هم نیست و در چین بیش از کودکان، بزرگسالان و سالمندان را سرگرم می کند. چینی ها در این روز بادبادک هایی را با تصاویری از حیوانات یا صورتک های اپرای پکن به پرواز در می آورند و وقتی که بادبادک اوج گرفت آن را در هوا رها می کنند و معتقدند بادبادک غم و ناراحتی و بیماری را با خود برده و از آنها دور می کند. ویژگی بادبادک بازی این در این جشن بادبادک هوا کردن شبانه است و رشته فانوس های کوچکی که به بادبادک ها وصل می کنند در آسمان شب مانند ستاره هایی می درخشد. چینی ها آنها را فانوس خدایان می نامند.

همچنین برخی از چینی ها به یاد درگذشتگان خود شمع هایی را بر قایق هایی کاغذی بر روی رودها و نهر را رها می کنند.

یکی از دیگر رسوم این روز خوردن غذاهای سرد است. هر چند در زندگی شهرنشینی کنونی از این رسم تنها نام آن باقی مانده است. اما خوردن کوفته برنجی شیرین سبز از غذاهای محبوب مردم چین در روز عید چین مین همچنان متداول است.

در واقع این رسم مربوط به روز دیگری موسوم به «هان شی» یا روز غذای سرد است که در آن غذا پخته نمی شد و یک روز قبل از عید چین مین بوده و به تدریج در این عید ادغام شده است. این رسم ریشه در افسانه ای قدیمی دارد که طی آن یکی از پادشاهان چینی ناخواسته دوست و ملازم وفادارش را در آتش سوزی که به راه می اندازد، از دست می دهد و بعد از آن در این روز به احترام او مردم از روشن کردن آتش خودداری می کردند.

در مجموع عید چین مین مانند همه آداب و رسوم سنتی چین سرشار از معانی عمیق فرهنگی است و شباهت های آن با آداب و رسوم ایرانی مانند دیدار از آرامگاه درگذشتگان در آخرین پنجشنبه سال و گردش در طبیعت در روز «سیزده به در» جالب توجه است.