عید بهار چین

 در آستانۀ فرارسیدن عید بهار چینی که امسال به سال ببر نامگذاری شده است، موضوع برنامۀ این هفته و هفتۀ آینده را به معرفی این جشن سنتّی و آداب و رسوم آن اختصاص داده ایم. با ما همراه باشید

جشن عید بهار چین یا جشن سال نو مهمترین جشن سنتی چینی یان است. در عید بهار چین، به مانند کریسمس، اعضای فامیل دور هم جمع میشوند. همه ی کسانی که دور از خانواده و در شهر دیگری زندگی و یا کار می کنند، به خانه باز می گردند و در طول مدت ۱۵ روزه این جشن، شلوغ ترین روز های کاری را در ناوگان حمل و نقل این کشور ایجاد می نمایند. تمامی فرودگاه ها ، پایانه های اتوبوس بین شهری و همچنین ایستگاه های قطار ، مملو از جمعیتی می شود که برای دیدار از خانواده و یا اقوام، به شهر و دیار خود باز می گردند.

دلیل نامیدن آن به این نام، این است که این جشن در تقویم قمری (که مدت های مدیدی در تاریخ مردم چین از آن استفاده می شد)، در اولین روز از اولین ماه قمری آغاز می شود. این ماه معمولا با اولین ماه میلادی، یک ماه فاصله دارد و عقبتر است. نقطه ی آغازین این سنت چینی را به سلسله "شان" که در ۱۶۰۰ تا ۱۱۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بر این سرزمین حکومت میکردند، نسبت میدهند که مردم در آن دوران، در پایان سال کهنه و آغاز سال نو، هدایایی برای خدایان مورد پرستش خود قربانی میکردند.

بر اساس افسانه های چینی، آغاز سال نوی چینی با جنگ بر علیه موجودی افسانه ایی به نام نیین (年: nián) آغاز شد. نیین، در روز اول سال نو به روستا آمده و چهار پایان را می درید و به محصولات کشاورزی آسیب زده و کودکان را می بلعید. از این رو، کشاورزان برای حفاظت از خود، غذا های فراوانی را در جلوی منازل خود قرار میدادند. مردم بر این اعتقاد بودند که با خوردن این غذاها، نیین به آنان صدمه نمی زد. یکروز، مردم مشاهده کردند که نیین، از بچه ای که لباس قرمز رنگی پوشیده بود، ترسید و فرار نمود. روستائیان متوجه شدند که نیین، از رنگ قرمز می ترسد؛ بنابراین، در سالهای پس از آن، بر سر در منازلشان، فانوسهای قرمز آویزان می کردند و به استقبال سال نو می رفتند. آز آن به بعد، نیین هرگز به روستا برنگشت و این سنت، از آن زمان باقی ماند.

بر اساس روایت دیگری، 2000 سال پیش از میلاد مسیح ، «یائو» بر تخت سلطنت نشست و افراد بارگاه خود را به پرستیدن آسمان و زمین فرا خواند. از آن زمان مردم، آن روز را آغاز سال در نظر گرفتند و آن را به عنوان اولین روز اولین ماه قمری (سال چینی) تعیین نمودند. پس از انقلاب سال 1911 در چین ، این کشور تقویم میلادی را مبنای گاهشمار خود قرار داده و اولین روز از سال نوی چینی را به جشن بهار، تغییر نام داد که تاریخ آن بر اساس تقویم میلادی مابین اواخر ژانویه و اواسط فوریه است.

به عبارت دقیق تر، جشن بهار هر ساله در روز های نخستین از ماه ۱۲ام قمری آغاز میشود و تا اواسط ماه اول قمری از سال جدید، ادامه دارد. در میان این روزها، شب عید و نیز ۳ روز نخست آن، اهمیت ویژه ایی دارد. دولت چین در حال حاضر، به تعطیلی ۷ روزه چینیان در زمان این عید تصریح میکند.

جشن سال نو، عموماً پانزده روز به طول میانجامد و با جشن فانوس پایان مییابد. در بیشتر کشورهایی که چینیها اکثریت را تشکیل میدهند یا اقلیت قدرتمندی هستند، سال نوی چینی جشن گرفته میشود؛ از آن جمله میتوان به چین، هنگ کنگ، تایوان، برونئی، کره، مغولستان، نپال، بوتان، ویتنام، سنگاپور، اندونزی، مالزی، فیلیپین و تایلند اشاره کرد.

آداب و رسوم جشن عید بهار:

در روزهای پیش از شروع عید بهار، خانواده های چینی خانه تکانی میکنند و غبار و ناپاکی را از منزل خود می زدایند. بر طبق باور چینی ، خانه تکانی، بدی را در سال جدید از خانه پاک میکند و خانه را برای ورود بخت و اقبال خوش آماده میسازد. جاروها و گردگیرها در روز اول سال نو به کنار گذاشته میشوند تا اقبال نیک آنان با جاروب به دور ریخته نشود. برخی از مردم در و یا قاب پنجره منازل خود را با رنگ قرمز که رنگ شادی و شانس است رنگ آمیزی میکنند. در و دیوار اتاقها با کاغذ و فانوسهای قرمز رنگ و گره های شانس تزئین میشود. در جای جای منزل ، بر روی دیوارها و یا درب ورود اتاقها کلماتی که بیانگر سعادت و شادکامی در سال جدید است، با حروف چینی نقش زده میشود تا سال جدید برکت و خوشی را برای آنان به ارمغان آورد. در میان این عبارات و کلمات، «FU» که به معنای سعادت و برکت و شادی است، از الزامات است. این کلمات با رنگ مشکی و بر روی پارچه و یا کاغذ قرمز رنگ، نوشته می شود. تزئین منزل با انواع گل و گیاه نیز متداول است. شکوفه آلو به معنای اقبال نیک، گل نرگس به معنای موفقیت، گل آفتابگردان به معنای سالی خوش و گیاه بادمجان به معنای شفای بیماریهاست.

شب سال نوی چینی با نام Chu xi که به معنای «شب عبور سال» است نامیده میشود. در این شب تمامی اعضای خانواده از دور و نزدیک در منزل مسن ترین فرد فامیل جمع میشوند تا آغاز سال نو را جشن گیرند. شامی که در این شب آماده میگردد مجلل ترین شام فامیل است و عموما خوراکی هایی مانند مرغ و ماهی و کشک شیر سویا بر سر سفره دیده میشود. تلفظ نام این سه غذا در زبان چینی به ترتیب: «جی»، «یو» و «دوفو» می باشد که مترادف فرخندگی، وفور و ثروتمندی است. طبق سنت چینی، معمولا ماهی تا آخر خورده نمیشود که این عمل نمادی از آن است که در سال جدید همواره خوراک اضافی در سفره موجود باشد. این شام به عنوان شام «تجدید همبستگی فامیل» در نظر گرفته میشود. پس از صرف شام، همه فامیل دور هم می نشینند و به صحبت و تماشای تلویزیون می پردازند. در سالهای اخیر، تلویزیون ملّی چین (CCTV)، برنامۀ ویژۀ سال نو پخش می کند که بسیار مورد استقبال چینیان در داخل و خارج کشور قرار گرفته است. معمولاً در این شب، اعضای فامیل این برنامه را تا پاسی از شب، دنبال می کنند.

در روز سال نو، همه لباس نو به تن می کنند و در ابتدا به والدین خود عید را تبریک می گویند. پس از آن، هر کدام از فرزندان، عیدی می گیرند که معمولاً مقداری پول نو است که در کاغذ قرمز رنگی پیچیده شده است. در روز عید، مردم شمال چین، برای صبحانه، «جیاو زی» یا همان پیراشکی چینی می خورند. این کلمه به معنای « وداع با کهنگی و خوشامد گویی به تازگی» می باشد. همچنین، شکل این پیراشکی ها شبیه به شمش طلا در چین باستان است و مردم با خوردن آن، آرزوی ثروت و سعادت برای خود می نمایند.

در جنوب چین، مردم در این روز، نیان گائو که نوعی کیک سال نو از آرد برنج است می خورند. این واژه به معنی «بالا و بالاتر، در امسال و هر سال» است.

در طول عید بهار چین بزرگان فامیل و افراد مسن تر پاکتها و یا بسته های قرمز رنگی را هدیه میدهند که حاوی پول است. میزان این هدیه متغیر است ولی طبق سنت چین باید میزان آن عددی زوج باشد زیرا عدد فرد مربوط به پولی است که در مراسم تدفین اعطا میگردد. تعیین زوج یا فرد بودن عدد، از روی اولین رقم سمت چپ آن، صورت می گیرد. به طور مثال اعداد 30 و 50 اعداد فرد به شمار میروند. عدد 8 عدد اقبال است و عموما 8 واحد پول در پاکتهای قرمز رنگ هدیه میگردد. عدد 6 نیز عدد شانس است زیرا در زبان چینی کلمه "شش"، "Liu" به معنای راحتی است که هدیه دادن پول به میزان آن، آرزوی سالی راحت و بی دردسر است. گاهی سکه هایی از شکلات نیز درون پاکتها وجود دارد .

خانواده های چینی در سال جدید لباسهائی به رنگ قرمز بر تن میکنند. آنان بر این باورند که رنگ قرمز روحهای شیطانی و اقبال بد را میترساند و فراری میدهد. علاوه بر آن مردم سر تا پا لباس نو بر تن میکنند که به معنای آغازی جدید در سال نو است. پوشیدن لباس نو همچنین نمادی از آن است که در سال جدید بیش از حد مورد نیاز، جامه برای پوشیدن موجود باشد.

مغازه داران و فروشندگان، سخت مشغول کارند چرا که اکثر مردم در این ایام، برای خرید مایحتاج خود، به فروشگاه ها مراجعه می کنند. عموماً ، کیف و کفش و لباس نو برای کودکان و هدایایی برای دوستان و اقوام و بزرگان فامیل در فهرست خرید دیده می شود.

معمولاً روزهای پس از پنج روز اول سال نو، زمان مناسبی برای اقوام، دوستان و هم کلاسی ها و همکاران است که هدایایی به یکدیگر اهدا کرده و به گفت و گو بپردازند.

آتش بازی از مهمترین مراسم سنتی چینی ها در عید بهار است. به اعتقاد آنان، صدای ناشی از آتش بازی به دور کردن ارواح خبیثه کمک می کند. امروزه، این مراسم در شهرهای بزرگ به دلیل مسائل ایمنی، آلودگی صوتی و آلودگی محیط زیست ممنوع شده است.

فضای زندۀ این ایام را نه فقط در منازل که در جای جای شهر می توان مشاهده کرد. مجموعه ای از فعالیت ها از قبیل رقص شیر، رقص اژدها، جشن فانوس و جشن معبد در این روزها برگزار می گردد. برخی از این آداب و رسوم ویژه از این قرارند:

روز اول عید:

روز اول عید روز خوشامد گویی به خدایان آسمان و زمین است که از نیمه شب آغاز میشود. بسیاری از مردم از خوردن گوشت در این روز خودداری میکنند چرا که بر این باورند که این عمل طول عمر آنان را زیاد میکند. بعضی اعتقاد دارند که روشن کردن آتش و استفاده از چاقو در این روز بد شانسی می آورد به همین خاطر غذای مورد مصرف در این روز را از روز قبل آماده میکنند. روز اول سال نو روز بازدید از بزرگان و مسن ترهای فامیل است. بعضی از خانواده ها دسته های رقص اژدها را دعوت میکنند که نمادی برای محافظت از آنان در سال جدید و خارج کردن ارواح شیطانی از خانه آنهاست .

روز دوم عید:

در روز دوم عید دختران متاهل به ملاقات والدین خود میروند. در این روز چینی ها بسیار با سگها مهربان هستند و به آنان غذا میدهند زیرا معتقدند که روز دوم عید سالروز تولد تمامی سگ ها است. بازرگانان کانتونی نیز در این روز مراسم ستایش Hoi Nin را بر پا میسازند تا تجارت خود را در روز دوم آغاز کنند. آنان دعا میکنند که در سال جدید به کار آنان رونق و برکت داده شود.

روز سوم و چهارم عید:

طبق عقاید چینی، این دو روز مناسب بازدید از دوستان و آشنایان نیست. در این 2 روز مردم از یکی از این دو عقیده پیروی میکنند: 1- در این روز به راحتی مشاجره سر میگیرد. 2- طبق رسوم چینی وقتی فردی فوت میکند، برای احترام به فرد متوفی، تا 3 سال نباید برای بازدید به منزل آنان رفت و از آنجائیکه ممکن است کسی در این روز به ملاقات آنان برود به همین خاطر مردم بر این باورند که به طور کلی بازدید خویشاوندان و دوستان در این دو روز مناسب نیست. عموما روز سوم سال نو اختصاص به یاد درگذشتگان در گورستان دارد.

روز پنجم عید:

در این روز مردم در صبح پیراشکی چینی "Dumpling" صرف میکنند . این روز ، روز تولد خدای ثروت نیز میباشد.

روز هفتم عید:

این روز، روز تولد تمامی مردم است، روزی که همه یک سال بزرگتر میشوند. در این روز ماهی خام صرف میگردد. مردم دور هم جمع میشوند تا سالادهای رنگارنگ با آرزوی سعادت و ثروت میل نمایند.

روز هشتم عید:

در این روز یک شام خانوادگی دیگر برای جشن گرفتن سالروز تولد امپراطور «جید» "Jade" برپا میشود.

روز نهم عید:

این روز طبق سنت چینی ها، روز تولد امپراطور آسمانهاست.در نیمه شب دعای شکرگزاری به درگاه امپراطور آسمانها انجام میشود.

روز سیزدهم عید:

به دلیل آنکه مردم طی دو هفته گذشته مقدار زیادی غذا مصرف نموده اند، در این روز فقط سبزیجات صرف می نمایند. این روز به ژنرال «گوان یو» "Guan Yu" ، خدای جنگ اختصاص دارد. وی نمادی از اقتدار، وفاداری، درستی و عدالت است.

روز پانزدهم عید:

در این روز که به جشن فانوس نیز موسوم میباشد مردم در تمام روز پیراشکی برنج و کوفته برنجی شیرین میل می نمایند. در خارج از منازل شمع روشن می نمایند تا روحهای نا فرمان راه منزل را بیابند . در این روز مردم با در دست داشتن فانوسهای روشن در خیابانها قدم میزنند. این روز، روز پایانی جشن عید بهار چین است.