جنگ تریاک

جنگ نخست بریتانیا و چین که به جنگ تریاک نخست معروف است، بین سال های ۱۸۴۰ تا ۱۸۴۲ میلادی روی داد. این جنگ و همچنین جنگ تریاک دوم، نخستین مرحله نفوذ موثر کشورهای اروپای غربی به چین به شمار می‌رود. پیش از وقوع جنگ، خرید چای از چین توسط بریتانیا که مردم بریتانیا علاقه زیادی به آن داشتند، بسیار افزایش یافته بود و در مقابل بریتانیا، کمتر کالایی داشت که مورد نیاز چین بوده و آنرا معاوضه کند. در نتیجه بریتانیا با کاهش ذخیره نقره خود که آنرا با چای چین مبادله می‌کرد رو به رو شد و بریتانیایی‌های حاکم در هند (که آن زمان مستعمره بریتانیا بود) صدور نقره را متوقف کردند. تاجران بریتانیایی هند که صادرات این کشور در دست آنان بود نوع جدیدی از تجارت را گسترش دادند. بریتانیا کشت خشخاش را در هند گسترش داده بود از این رو تاجران بریتانیایی تصمیم گرفتند تا در مقابل دریافت چای، تریاک و کتان صادراتی هند را در اختیار چین بگذارند. پس از مدتی، افزایش شدید اعتیاد به تریاک در چین و در نتیجه افزایش واردات آن و کاهش ذخیره نقره آن کشور، مقامات چینی، واردات تریاک را ممنوع اعلام کردند. این تصمیم در ابتدا مانعی بزرگ برای تاجران بریتانیایی که به قاچاق تریاک به چین می‌پرداختند، محسوب نمی‌شد، ولی در اواخر دهه ۱۸۳۰ این قانون به طور جدی اجرا شد و صندوق‌ها و انبارهای حاوی تریاک توقیف شد. دولت چین "لین ز شو" را مامور ضبط و به آتش کشیدن همه محموله‌های تریاک در بندر کانتون کرد و او این کار را انجام داد.

اعمال محدودیت بر همه گونه کالای وارداتی در بندر کانتون، تجار بریتانیایی را ناخشنود کرد.

در ماه ژوئن ۱۸۴۰، نیروی دریایی بریتانیا با لشکرکشی به دهانه رود کانتون، نخستین جنگ تریاک را آغاز کرد. با رسیدن ناوگان بریتانیایی به یانگ‌تسه کیانگ، سقوط شانگهای و سپس رسیدن به نانجینگ، چین تسلیم و مجبور به امضای پیمان نانجینگ با بریتانیا شد.

در گزارش ها آمده است که در روز بیست و نهم اگوست 1842 جنگ چين و بریتانیا معروف به "جنگ نخست ترياک" با امضای قرارداد نانجينگ پايان يافت. اين جنگ به پيروزی بریتانیا و از دست رفتن هنگ كنگ چین و بازشدن درهای چین به روی بازرگانان بریتانیایی انجامید. براساس این قرارداد، دولت چین پذیرفت كه بنادر چین ـ از كانتون تا شانگهای ـ به روی كشتی های قدرت های بزرگ باز باشد و تعرفه های گمركی تجار بریتانیایی ثابت بماند، بریتانیایی ها از حق محاكمه كنسولی برخوردار باشند و دولت چین بابت غرامت جنگ 21 میلیون اونس نقره به دولت بریتانیا بدهد. این قرارداد در عرشه ناو بریتانیایی "كورن والیس" در آب های نانجینگ امضا شد.

در گزارشی از جام جم آنلاین آمده است که چند دهه پیش از آغاز این جنگ، در سال 1798 میلادی ویلیام پیت، نخست وزیر بریتانیا یک گروه را به ریاست مک کارتنی به پکن اعزام کرد. هدف از سفر این گروه به چین کسب امتیازات و تسهیلات تجاری بود اما امپراتور چین از روی احتیاط ترجیح می داد مرزهای کشورش را به روی بازرگانان و مسیونرهای مذهبی اروپایی ببندد.

بریتانیایی ها که در مستعمره خود، هند کشت خشخاش را گسترش داده بودند و چینی ها را به کشیدن تریاک تشویق می کردند، از این تصمیم امپراتور چین بسیار ناخرسند شدند.

آن ها به خرید چای از چین ادامه داده و به زودی موازنه تجاری با چین به سود چین و به زیان آن ها شد.

کمپانی هندشرقی بریتانیا تمام توان خود را برای فروش غیرقانونی تریاک در چین و رواج اعتیاد در این کشور به خرج داده بود. فروش غیرقانونی تریاک در چین که در سال 1800 میلادی فقط 100 تن بود در سال 1838 میلادی به میزان 2600 تن رسیده بود.

در سال 1839 میلادی "لین تسوسیو"، حاکم کانتون 20 هزار صندوق تریاک غیرقانونی را ضبط کرده و در ملاء عام صندوق های حاوی تریاک را معدوم کرد.

این بهانه ای بود که لندن انتظار آن را می کشید تا گشودن مرزهای چین به روی بازرگانان بریتانیایی را به این کشور تحمیل کند.

بنابراین ، تحت نام مقدس تجارت آزاد، "لرد ملبورن" نخست وزیر "ملکه ویکتوریا" جوان و "پالمرستون" وزیر خارجه اش مجلس "وست مینستر" را متقاعد کردند تا دستور اعزام یک نیروی نظامی به چین و تنبیه حاکم کانتون را صادر کند.

یک ناو جنگی بریتانیا بندر کانتون را بمباران کرد و نظامیان بریتانیایی "مجمع الجزایر شوسان" در نزدیکی بندر کانتون را تصرف کردند.

سپس چند کشتی جنگی بریتانیا رودخانه یانگ تسه کیانگ را پیمودند و شهر نانکن (نانجینگ امروزی) پایتخت جنوبی چین را مورد تهدید قرار دادند و حکومت امپراتور "تائوکوئانگ" را ناگزیر به تسلیم شدن در مورد خواسته هایشان کردند.

این اقدام که بعدها "سیاست توپخانه" نامیده شد به پیمان ننگین نانکن منجر شد. اما تحقیرها ادامه داشت، امپراتور ناگزیر شد حق تردد آزادانه در خاک چین را به اتباع بریتانیا بدهد و خسارتی به مبلغ 21 میلیون دلار نقره را به دولت بریتانیا بپردازد.

با امضای پیمان نانکن "امپراتوری مرکز" لقب چین دوره فاجعه باری مملو از جنگ های داخلی و تحقیر شدن های مداوم در مقابل بریتانیایی ها که از غرب می آمدند را آغاز کرد.

و اما، پس از پایان جنگ اول تریاک، علیرغم این كه بریتانیایی‏ها، امتیازات فراوانی از چینی‏ها گرفته بودند، با این حال از این مصالحه رضایت نداشتند و به دنبال بهانه‏ای برای دریافت امتیازات بیشتر بودند. از این رو به بهانه توقیف یک كشتی بریتانیایی از طرف چینی‏ها، روابط دو طرف باز هم تیره شد. در این زمان، نخست‏وزیر بریتانیا كه مردی بهانه‏جو و مغرور بود خواستار عذرخواهی رسمی دولت چین شد. وی بر این عقیده بود كه منافع استعمار بریتانیا در هر نقطه از عالم، باید به هر قیمتی حفظ شود. او این امر را نشانه‏ای از قدرت و اعتبار بریتانیا تلقی می‏كرد. در این حال علیرغم رفع توقیف كشتی بریتانیایی، چون چینی‏ها حاضر به عذرخواهی نشدند، این بار نیروهای بریتانیایی به بهانه این امر واهی، با كمک فرانسه جنگی را در سال 1856م آغاز كردند كه به جنگ دوم تریاك شهرت یافت. در نهایت پس از چهار سال، هنگامی كه قوای مهاجم در سال 1860م به پكن، پایتخت چین نزدیک شدند، چینی ها تسلیم شدند و پس از انعقاد قرارداد صلح و دریافت امتیازات دیگر، تجارت تریاک بار دیگر آغاز شد.