چکیده ای از مقاله های پژوهشگران ایرانی در همایش بررسی واقعیت های تاریخی ایران و چین (بخش دوم)

همایش بررسی واقعیت های تاریخی روابط ایران و چین چندی پیش درپکن در مرکز آکادمی علوم اجتماعی چین برگزار شد. براساس تفاهم نامه ای که سازمان فرهنگی و ارتباطات با آکادمی علوم اجتماعی چین امضا کرده هرسال سمیناری با موضوعات تاریخی و فرهنگی در کشور ایران و چین برگزار می شود. سومین سمینار با این عنوان با همکاری آکادمی علوم اجتماعی در کشور چین برگزار شد. حدود 15 نفر از پژوهشگران چینی نیز در این سمینار، به بحث و تبادل نظر و ارایه ی مقالات خود پرداختند.

"مطالعه و مستند نگاری هنر كتیبه نگاری و خوشنویسی خطوط فارسی بر سنگ نوشته های قبور مسلمانان در چین" عنوان مقاله ی دکتر "زهرا دستان" پژوهشگری است که در این همایش شرکت کرده بود. وی که دارای دكترای تاریخ هنر چین از آكادمی هنر های زیبای پكن

است در مقاله اش آورده است؛ امروز بر همگان روشن است که شاید هیچ ارتباطی ما بین کشورهای کهن به اندازه دو تمدن بزرگ ایران و چین ازسابقه چنین طولانی برخوردار نباشد. ازطرفی بررسی نقش و جایگاه مذهب و تاثیر دین اسلام نیز در گستردگی هر چه بیشتر این ارتباط قابل تامل است.

سابقه ی حضور ایرانیان و مراودات سیاسی و بازرگانی و تبادلات فرهنگی با کشور پهناور چین به قرن ها پیش یعنی از زمان سلسله هان در چین 206 (ق.م) و سلسله اشكانیان در ایران می رسد.

هر چند دین اسلام نیز قرن ها پیش از سلسله یوان به چین راه یافت اما نقطه عطف حضور گسترده ایرانیان و تاثیر گذاری آنان در عرصه های گوناگون بر تمدن چین به قرن 13 و 14 میلادی یعنی دروان حاکمیت مغولان باز می گردد. در این دوران ایرانیان نه تنها به عنوان بازرگان و تجار موفق بلکه بعنوان ادیبان و فرهیختگان و مدیران شایسته و کسانی که نقش های موثر سیاسی و فرهنگی در کشور ایفا کرده اند و به جایگاه های رفیع و مقامات بالای سیاسی و علمی دست یافتن ، مشهور گشتند ودر واقع منشا اصلی گسترش دین اسلام در چین شدند.

نفوذ و قدرت ایرانیان در چین به پایتخت یا شهرهای مهم منحصر نبود، بلکه آنان در شهرهای متعدد حضور داشتند. نتیجه ی این حضور، گسترش آیین اسلام و فرهنگ ایرانی و نشر زبان فارسی و بنای مساجد و مقابر و مكان های متعدد مذهبی در شهرها و مناطق مختلف چین بود.

از جمله سه شهر (ها نگجو یا (چو اینسای) چوانجو یا (زیتون) و گوانگ جو یا ( كانتون) واقع در نواحی جنوب شرقی چین بیشترین جلوه ی فرهنگ و نفوذ ایرانیان مسلمان را با بناهای مساجد بزرگ و زیبا و کتیبه های سنگی و سنگ نوشته های متعدد مربوط به قبور ایرانیان مسلمان به زبان های فارسی، عربی، تركی و البته چینی وجود دارد كه از نقطه نظر باز خوانی تاریخ و تاثیر حضور ایرانیان در این شهر بررسی آن مهم است.

برهمین ‌اساس بررسی و مستند نگاری كتیبه های سنگی و لوح های منقوش به خطوط فارسی در مساجد و مقبره های مسلمانان درسراسر سرزمین چین، جدای از نمایش ویژگی‌های منحصر به فرد معماری مكان های مذهبی مسلمانان در خاور دور، نمونه آشکار و منبع اطلاعاتی با ارزشی است تا بتوان با جایگاه و موقعیت ایرانیان مسلمان و نقش فرهنگی هنری اقتصادی آنان وسابقه حضور در منطقه بیشتر آشنا شویم.

این مقاله به بررسی و بازخوانی تعدادی از آثار سنگ نوشته های مساجد، مكان ها و بناهای مذهبی ساخته شده پس از ورود اسلام در چین در سه شهر تاریخی یاد شده و جایگاه و نقش مسلمانان در مقطعی از تاریخ گذشته شهرهای مهم در چین كه رد پای حضور ایرانیان با توجه به آثار و شواهد تاریخی باقی مانده بسیار چشمگیر است می پردازد. با توجه به سابقه ی طولانی روابط دوستانه ی دو تمدن ایران و چین ضرورت شناسایی این گونه روابط و تاثیرات متقابل دو فرهنگ برای استفاده بهینه در روابط گسترده فرهنگی و هنری عصر حاضر امری اجتناب ناپذیر است.

دیگر پژوهشگر ایرانی که در این جلسه به ارایه ی مقاله ی خود پرداخت "فرازی" نام داشت. عنوان مقاله ی وی "نقش صنعت گردشگری در تقویت مناسبات فرهنگی- اقتصادی ایران و چین" است.

وی در مقاله ی خود به این مساله اشاره کرده است، بازخوانی تاریخ روابط ایران و چین بیانگر حقیقتی کتمان ناپذیر از اهمیت گونه‌های متنوعی از روابط غیررسمی در قالب تبادلات فرهنگی و اقتصادی میان این دو تمدن کهن آسیایی است.

 از همین‌روست که جاده ابریشم به عنوان شاهراه و مسیر ارتباطی، بستری مناسب برای جا به جایی بازرگانان، مبلغان مذهبی، صنایع دستی و ... فراهم آورد و روز به روز دو تمدن شرق و غرب آسیا بیش از پیش یکدیگر را شناختند. هرچند روابط ایران و چین در طول تاریخ، گونه‌های دیپلماسی رسمی و غیررسمی را در اشکال مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی همچون سفرای سیاسی، بازرگانان، مبلغان دینی و ... تجربه کرده است اما تردیدی نیست مجموعه‌‌ی این روابط، متاثر از شناختی بود که مردم و حاکمان هر دو طرف در طول زمان از یکدیگر کسب کردند. گسترش یا کاهش روابط دو کشور همواره تحت تاثیر این روح حاکم بر روابط و شناخت بود.

آن چه امروزه در ادبیات روابط بین‌الملل از آن با عنوان دیپلماسی عمومی یاد می‌شود بیانگر تلاش برای ارایه تصویری صحیح و اثرگذاری مثبت بر مخاطبان با ابزارهای مختلف و در فرآیندی غیررسمی (غیرحاکمیتی) است. دیپلماسی عمومی ترسیم کننده روح حاکم بر دیپلماسی رسمی و غیررسمی هر کشوری است که می‌تواند در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی فعال شود.

تقویت روابط سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین در سال‌های گذشته علیرغم حصول نتایجی ملموس و مثبت با چالشی مهم و جدی رو به روست. بی‌توجهی هر دو کشور به تقویت جنبه‌های مختلف دیپلماسی عمومی برای ترسیم و ارایه‌ی تصویر صحیحی از کشور خود در کشور مقابل به چالشی عمده حتی برای تقویت روابط رسمی ایران و چین در افکار عمومی هر دو کشور بدل شده است. نگارنده معتقد است تقویت صنعت گردشگری میان دو کشور ایران و چین، ضمن منافع اقتصادی که هر دو سو از آن بهره می‌برند، زمینه را برای تقویت مناسبات فرهنگی فراهم آورده و همچون ابزاری برای ارایه تصویری درست و تصحیح برداشت‌های نادرست افکار عمومی هر دو کشور نسبت به یکدیگر عمل خواهد کرد. بی‌تردید گسترش گردشگری میان دو کشور، روح حاکم بر روابط رسمی میان دو کشور را نیز تقویت و مستحکم‌تر خواهد ساخت.