میراث بازگشتی

همیشه، هر بار که صحبت از آثار ملی و باستانی یک کشور می شود، غم بزرگی به دلم می نشیند! همیشه، هر بار، در هرجایی که باشم وقتی صحبت، صحبت میراث ملی و ارزش های باستانی یک کشور می شود، غم خیلی بزرگی به دلم می نشیند! این غم وقتی خیلی بزرگ و بزرگ تر می شود که می بینم چه قدر آثار باستانی و میراث گذشتگان برای دولت و مردم بعضی کشورها اهمیت دارد! دلم می گیرد وقتی می بینم تکه هایی از خاک و آب وطنم در گوشه گوشه ی دنیا پراکنده است و آن جا که باید نیست! دلم بیشتر و بیشتر می گیرد وقتی که می بینم، همان تکه های باقی مانده در سرزمینم نیز، در حال متلاشی شدن است! این جاست که آرزو می کنم، ای کاش همین تکه های باقی مانده هم در بزرگترین موزه های دنیا مانند،

موزه ی لوور پاریس، موزه ی لندن و دیگر موزه های بزرگ جهان نگه داری می شد! که در این حالت، دست کم می دانستم، آن ها که ارزش هنر و فرهنگ و تاریخ را می شناسند و برای بازدید از آثار و نمادهای ممالک مختلف به موزه های تاریخی می روند، این گونه نام ایران به گوششان برسد! و با شنیدن نام ایران، عظمت تخت جمشید و دلربایی آثار هنرمندان اصفهان و شیراز و ... برایشان تداعی شود!

این روز ها هم دلم گرفته چرا که با بازدید از یک نمایشگاه آثار باستانی، به یاد نشانه های بر باد رفته ی کشورم افتادم.

چندی پیش همکار چینی ام خبر داد که اداره کل گمرک چین، در موزه ملی، نمایشگاهی موقت برپا کرده است، که حاصل تلاش کارمندانش است. در وهله ی اول عجیب به نظرم رسید که اداره کل گمرک چین چگونه نمایشگاهی می تواند در یک موزه برپا کند.

اما، نمایشگاه بسیار ارزشمند و البته جذاب برای بازدید بود!

موزه ملی چین یکی از موزه های بزرگ در شهر پکن است که از ساعت نه صبح تا 5 بعداز ظهر همه روزه به جز روزهای دوشنبه پذیرای بازدید کنندگان است، چندی است که این موزه در سالن نمایش موقت خود میزبان اداره ی کل گمرک چین و اداره ی عتیقه ملی است تا آثاری با ارزش را در معرض دید بازدید کنندگان قرار دهد، آثاری که اگر به همت کارمندان این اداره نبود، حال هر کدام در گوشه ای از دنیا در میان موزه ها و خانه های ثروتمندان و کلکسیونرهای مختلف پراکنده بودند! و آن وقت بود که بر دل مردم چین هم غمی بزرگ می نشست.

بله، در نمایشگاه اداره کل گمرک چین، اشیایی با ارزش و تاریخی عظیم به نمایش گذاشته شده بود که عده ای قصد خروج غیرقانونی آن ها را به بیرون از مملکت داشتند. عده ای که تنها به فکر منافع مالی خود هستند و میراث و ارزش و هنر یک سرزمین را این گونه به دست باد می سپارند. این نمایشگاه با عنوان "گو من فا یه" به معنی چشم قانونی برای در ملی، به ریاست اداره عتیقه ملی و اداره کل گمرک چین بود و نتیجه ی شش ساله ی کنترل واردات و صادردات عتیقه چین را نمایانگر ساخته بود.

بسیاری از آثار با ارزش سرزمین چین باستان از سلسله های مختلف چین، از جمله، مینگ، چینگ، تانگ در موزه به چشم می خورد، آثاری با ارزش که حتی گذشت زمان هم چیزی از زیبایی های آن کم نکرده بود! اگرچه می شد غبار دست نامردان بی فرهنگ را بر چهره ی زیبای آثار دید! به هرحال، این آثار نجات یافته بودند و در سالن موقت موزه ی ملی، آرام گرفته بودند تا با دیدن چهره ی آشنای مردمانشان یاد اساتید سازنده اشان را زنده نگه دارند و به نسل های بعدی هدیه دهند.

در میان آثار باستانی چین، نمادهای مذهبی بسیار وجود دارد که در تمام سلسله ها می توان نمونه ای از آن را در میان آثار گذشتگان مشاهده کرد. در این نمایشگاه هم تعداد زیادی از نمادهای مذهبی و نشان های بودای تبتی به چشم می خورد.

تندیس هایی از زنان در سلسله ی هان، نیز از جمله تندیس های با ارزشی بود که چشم بازدید کنندگان را خیره می کرد!

مجسمه هایی از جنس سفال، فلز، چوب، و روکش های طلا با قدمت چند هزار ساله نیز در نمایشگاه وجود داشت. رنگ هایی که برای تندیس های مختلف به کار رفته بود بسیار جالب بود! آن ها که قدیمی تر بودند تنها با استفاده از دوده به رنگ سیاه در آمده بودند و آن ها که به سلسله های نزدیکتر تعلق داشتند دارای رنگ های متنوع تر بودند! سبز، آبی، قرمز، زرد و بسیاری رنگ های دیگر که هنوز شفافیت خود را بر اندام داشتند!

گل سیاه یا دودی بیشترین ابزار در مجسمه سازی در دوران سلسله ی هان بود. هنرمندان این سلسله مجسمه ها را با دود اندود کردن به رنگ مشکی در می آوردند، چرا که سلسله ی هان پیش از سلسله های پانگ و مینگ بود و در آن دوره هنوز رنگ اختراع نشده بود اما مجسمه هایی که مربوط به سال های پس از آن و تا سلسله تانگ یا مینگ، در نمایشگاه دیده می شد، به مراحل رنگرزی اشان افزوده شده بود!

بسیاری از آرامگاه های امپراطوران چینی به شکلی زیبا بنا شده اند که در آن اشیا با ارزش بسیاری نیز نگه داری می شود، بر همین اساس آرامگاه ها از جمله اماکنی هستند که بیشتر مورد سرقت سارقان آثار باستانی قرار می گیرند، در این نمایشگاه نشان داده شده بود که سارقان نه تنها تلاش کرده بودند که عتیقه های موجود در آرامگاه ها را به سرقت ببرند که حتی تکه هایی از بنا را نیز به منظور سرقت، تخریب کرده بودند. و حالا آن تکه ی جدا شده از بنا در موزه نگه داری می شود!

عتیقه های به نمایش گذاشته شده در موزه بیشتر از سلسله ی مینگ بود. آرامگاه های سلسله ی مینگ ظاهرا بیشتر مورد توجه سارقان قرار گرفته بود، به قول دوست چینی ام، شاید مردم در آن دوره خیلی ثروت داشته اند که آن را در آرامگاه هایشان نگه داری می کردند، چرا که بیشتر این آثار از میان مقبره ها به سرقت رفته بود.

مقبره ی ملکه "جن شو ئن" که در سلسله ی تانگ می زیسته، از جمله مقبره های به غارت رفته در شهر شیان واقع در استان شان سی است. اما پلیس گمرک موفق به دستگیری گروه دزدان در هنگام عبور شد و پرونده ی آن میان سال های 2004 تا 2005 مورد بررسی قرار گرفت و بالاخره اشیا به سرقت رفته در موزه گمرک در معرض دید مردم چین قرار گرفت.

بیشتر سرقت های انجام شده توسط سارقان آثار باستانی، آن طور که در تصاویر و عکس هایی که از مرحله ی دادگاهی و بازداشتی سارقان دیده می شد، به صورت گروهی انجام شده بود! گروه های کوچک و بزرگی که عده ای از آن ها کاملا حرفه ای بودند. سارقان در گروه های بزرگ تر، سرقت های بسیار بزرگ تری انجام داده بودند. تصاویری که کنار بخشی از اشیا پس گرفته شده در معرض نمایش گذاشته شده بود، یک سرقت در سال 1993 تا 1994 را نشان می داد که در منطقه ی اطراف یک محل باستانی در شهرک "لی" استان "گانگ سو" انجام شده بود. سارقان این محل، موفق به حفاری یک آرامگاه شده و به عتیقه های با ارزش بسیاری دست یافته بودند. تعدادی از آثار از طریق قاچاق، در بازارهای خارجی به فروش رفته بود، و با توجه به قاچاقی بودن اشیا، به قیمت بسیار ناچیز به فروش رفته بودند. در کنار تعدادی از آثار پس گرفته شده، تصاویری نیز دیده می شد که نشان می داد عتیقه های چین در کشورهای خارجی در بساط دستفروش ها به فروش رفته است. این اتفاق بیشتر پس از جنگی اتفاق افتاد که در کشور چین از آن به عنوان دوره ی پس از جنگ تریاک نام می برند. چرا که پس از این جنگ، چین قدیم حق حاکمیت خود را از دست داد و با رویارویی با اقتصاد ضعیف از روش دزدی و قاچاق یا خرید با قمیت بسیار پایین، هزاران عتیقه چین با ارزش هنری و تاریخی و علمی به خارج از کشور منتقل شد.

یکی از بزرگترین مورد های قاچاق در زمینه ی باستان شناسی، سرقت تعدادی فسیل باستانی بود که از آن به عنوان بزرگترین سرقت پس از برقراری جمهوری خلق چین، یاد می کنند. البته دولت چین موفق به دستگیری سارقان شده و اجازه نداد که فسیل های ارزشمند از کشور خارج شود.

در میان آثار سرقتی پس گرفته شده، تعدادی اشیا قیمتی هم به چشم می خورد که سال ها در موزه های کشورهای مختلف نگه داری شده بودند، اما مسوولین تعدادی از کشورها برخی از آثار را به کشور چین بازگردانده بودند! در این میان، مجسمه ای از جنس سفال مربوط به سلسله ی مینگ دیده می شد که کشور دانمارک آن را در سال 2008 به چین پس داد!