نقش سازمان همکاری شانگهای در منطقه، نظر شما

سازمان همکاری شانگهای سازمانی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی تشکیل شده‌است. این سازمان در سال ۲۰۰۱ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان پایه‌گذاری شد. سازمان همکاری شانگهای در حقیقت ترکیب جدید سازمان «شانگهای ۵» است که در سال ۱۹۹۶ تأسیس شده بود، ولی نام آن پس از عضویت ازبکستان به «سازمان همکاری شانگهای» تغییر داده شد.

علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک سال بعد ایران، پاکستان، و هند به عنوان عضو ناظر به سازمان ملحق شدند.

نقش این سازمان از زمان تاسیس آن تاکنون در منطقه افزایش یافته‌است. این سازمان، بر خلاف سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و پیمان ورشو سابق، هنوز یک معاهده دفاعی چندجانبه به شمار نمی‌رود.

گروه «شانگهای ۵» در ۶ اردیبهشت ۱۳۶۵ برابر ۲۶ آوریل سال ۱۹۸۶ با امضای توافقنامه‌ای به منظور «تعمیق اعتماد نظامی در مناظق مرزی» توسط رهبران وقت کشورهای قزاقستان، جمهوری خلق چین، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان به وجود آمد. این کشورها مجدداً در تاریخ در ۲۴ آوریل سال ۱۹۹۷ توافقنامه‌ای به منظور «کاهش نیروهای نظامی در مناطق مرزی» در مسکو به امضا رساندند.

نشست‌های کشورهای عضو شانگهای ۵ در سال ۱۹۹۸ در شهر آلماتی (قزاقستان)، در سال ۱۹۹۹ در بیشکک (قرقیزستان)، و در سال ۲۰۰۰ در شهر دوشنبه (تاجیکستان) برگزار شد.

نشست این گروه در سال ۲۰۰۱ در شهر شانگهای در چین برگزار شد. در این نشست نخست کشور ازبکستان به عنوان عضو جدید پذیرفته شد که عملاً نام گروه را به «شانگهای ۶» تغییر داد. سپس در ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۱، سران کشورهای عضو در نشستی ضمن قدردانی از عملکرد گروه شانگهای ۵، تأسیس «سازمان همکاری شانگهای» را به هدف افزایش سطح همکاری‌ها اعلام کردند.

سران کشورهای عضو در ۱۷ خرداد ۱۳۸۱ (ژوئن ۲۰۰۲) در شهر سن پترزبورگ کشور روسیه گرد آمدند تا جزئیات اساسنامه سازمان را - شامل اهداف، ساختار و راهکارها - به بحث و بررسی بگذارند. پس از این توافقنامه موجودیت سازمان عملاً از نظر حقوق بین‌المللی رسمیت پیدا کرد.

مسایل امنیتی در آسیای میانه به ویژه تروریسم، جدایی طلبی و افراطی گری عموماً دغدغه اصلی این سازمان محسوب می‌شود.

دوازدهمین دور نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای روز پنجشنبه هفتم ژوئن با امضای ده سند همکاری در پکن پایتخت چین پایان یافت.

سازمان همکاری شانگهای در حالی که وارد دومین دهه همکاری خود می شود در این نشست اسناد مهمی از جمله برنامه راهبردی توسعه میان مدت سازمان همکاری شانگهای را به تصویب رساند. چین به عنوان کشور برگزار کننده و دبیر نوبتی این سازمان در این نشست مطرح کرد که کشورهای عضو باید برای تبدیل این سازمان به تامین کننده قدرتمند امنیت و ثبات منطقه و نیروی محرکه توسعه اقصادی منطقه ای تلاش کنند.

در این نشست افغانستان و ترکیه به ترتیب به عنوان ناظر و شریک گفت و گو این سازمان پذیرفته شدند.

سازمان همکاری شانگهای تنها سازمان بین المللی است که در داخل چین تاسیس و با نام یکی ازشهرهای چین نامگذاری شده و مقر آن نیز در چین است.مساحت کل شش عضو این سازمان به 30 میلیون و 180 هزار کیلومتر می رسد که سه پنچم مساحت قاره اروپا و آسیا را تشکیل می دهد.

نفوذ و جایگاه سازمان همکاری شانگهای طی توسعه ده ساله بیش از پیش گسترش یافته است. همانطور که هو جین تائو رییس جمهوری چین گفت: همراه با تغییرات اوضاع بین المللی، ما با موفقیت با جنگ افغانستان، جنگ عراق، بحران مالی جهانی تغییرات اوضاع آسیای غربی و آفریقای شمالی مقابله کرده و با امضای پیمان همکاری حسن همجواری بلند مدت روند جدید همکاری منطقه ای را ایجاد کرده ایم. شایان ذکر است که ما در زمینه مبارزه با تروریسم، تجزیه طلبی و افراطگرایی، قاچاق مواد مخدر و عملیات جنایتکارانه فرامرزی به دستاورد های فراوانی دست یافته و به طور قوی از منافع امنیتی و توسعه اعضای این سازمان و صلح و امنیت و ثبات منطقه دفاع کرده ایم.

هو جین تائو تاکید کرد که سازمان همکاری شانگهای اکنون در نقطه جدیدی از همکاری ها قرار دارد. طرف ها باید ضمن تنظیم هدف توسعه در ده سال آینده، مسیر، برنامه و تدابیر مشخص توسعه را تعیین کنند تا ضمن به دست آوردن منافع عملی، اعضای این سازمان برای حفظ صلح و توسعه منطقه و حتی جهان سهم جدیدی ایفا کنند. به این ترتیب، هو جین تائو درخواست کرد که سازمان همکاری شانگهای را به تامین کننده قدرتمند امنیت و ثبات منطقه و نیروی محرکه توسعه اقتصادی منطقه تبدیل شود. وی گفت: کشورهای عضو این سازمان باید با استفاده از فرصت اصلاح فوری سازوکارهمکاری، توان عملی و واکنش به حوادث اضطراری را ارتقا دهند. امور داخلی کشورهای این منطقه باید از سوی مردم کشورهای منطقه تصمیم گیری شود. ما قاطعانه مخالف دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر به هر بهانه ای هستیم و نیز از تلاش های کشورها برای حفظ استقلال و حاکمیت، تمامیت ارضی و امنیت و ثبات حمایت می کنیم. ما باید تلاش کنیم تا سازمان همکاری شانگهای را به نیروی محرکه توسعه اقتصادی منطقه ای تبدیل کنیم.

رییس جمهوری چین پیشنهاد کرد که اعضای این سازمان ضمن تلاش برای ایجاد شبکه اتصال راه آهن، جاده، هواپیما، مخابرات، برق و خط لوله انتقال نفت و گاز، آغاز روابط بانکی مبنی بر توسعه، امنیت غلات، پیشبرد تسهیلات تجاری و سرمایه گذاری، همکاری ها در زمینه های علمی، فرهنگی، آموزشی و بهداشتی را تقویت کنند.

هو جین تائو همچنین اعلام کرد: چین تصمیم گرفته است تا ده میلیارد یوان وام در اختیار دیگر اعضای این سازمان بگذارد.

سران شرکت کننده در این نشست نیز دیدگاه و نظرات خود برای توسعه سازمان همکاری شانگهای در ده سال آینده را مطرح کردند. ولادیمر پوتین رییس جمهوری روسیه نیز پیشنهادهایی مانند تقویت همکاری امنیتی، واگذاری ماموریت مبارزه با مواد مخدر به ارگان مبارزه با تروریسم این سازمان، تعمق همکاری اقتصادی، پیشبرد پروژه های بزرگ همکاری و تسریع توسعه لوجستیک را مطرح کرد.

طرف ها ابراز اطمینان کردند که سازمان همکاری شانگهای در ده سال آینده توسعه بهتر و سریع تری در پیش خواهد داشت.