چوگان در چین باستان

ورزش هایی همچون فوتبال، بسکتبال و شنا در دسترس همگی قرار دارند. بعضی دیگر مانند گلف یا قایق بادی سواری، با هزینه بالای خود، تعداد زیادی از علاقه مندان را وادار به گزینش های دیگر می کنند. آما آیا می دانید ورزش چوگان گران ترین این هاست. هزینه گران تهیه و نگه داری اسب سبب می شود که تعداد بسیار کمی از طبقات مرفه قدرت انتخاب این ورزش به عنوان نوعی سرگرمی طولانی مدت برای خود داشته باشند.

در روزگاران قدیم، چوگان نوعی ورزش مورد علاقه چینی ها بود. نقاشی قدیمی "دیدار در بیان چیائو" (便桥会盟图) ما را قانع می کند که چوگان در سلسله "تانگ" در میان طبقات اشرافی چین نوعی ورزش بسیار متداول بوده است. اما، این ورزش در آن زمان، به نام "جی جیو" بود.

جی جیو نام چوگان در چین باستان بود. "جی" به معنای ضربه زدن و "جیو" به معنای توپ است. در این نوع بازی، سوارکاران سعی می کنند تا توپ را با چوب، داخل دروازه طرف مقابل کنند. در سلسله تانگ، توپ جی جیو با نوعی چوب سبک و پس از توخالی کردن آن، ساخته می شد. روی توپ نیز حکاکی و رنگ می شد. از این رو، توپ جی جیو نوعی اثر هنری ظریف نیز بود.

دو دیدگاه کاملا متفاوت در باره سرچشمه "جی جیو" وجود دارد. یکی بر این باور است که جی جیو در سلسله تانگ از ایران و از راه تبت وارد چین شده است. اما دیدگاه دیگر اصرار دارد که جی جیو در آخر سلسله "هان شرقی" در این کشور رایج شده بود.

ایران به عنوان خاستگاه ورزش چوگان شناخته می شود. مردم در سلسله هخامنشی از حدود 600 پیش از میلاد در این کشور به بازی چوگان می پرداختند. همچنین در دوره ساسانیان بخشی از فرهنگ بازی‌های این دوره بوده است. رودکی نخستین شاعری است که پس از اسلام از چوگان گفت و گو می‌کند و فردوسی نیز فراوان از آن نام می‌برد. فردوسی قصه ی چوگان بازی سیاوش و افراسیاب را به نظم آورده و در جایی دیگر می‌گوید:

همه کودکان را به میدان فرست به دیدن گوی و چوگان فرست

سعدی، حافظ، ناصرخسرو و مولانا هم به چوگان اشاره کرده‌اند.

مغولان پس از حمله به ایران و در زمانی که با فرهنگ و هنر ایران آشنا می‌شوند چوگان را نیز فراگرفته و در سراسر امپراتوری وسیع خود رواج می‌دهند. می‌توان گفت که گرایش کشورهای شرق آسیا به چوگان به همین دلیل است. از این دوره به‌عنوان جدی‌ترین برهه خروج چوگان از ایران یاد می‌شود.

با این اوصاف، گویا "جی جیو" چینی، همان چوگان بوده و از ایران وارد چین شده بود.

تحلیل های عمیق تر عنوان می کند که عرب ها در سال 637 میلادی شهر تیسفون را به تصرف خود در آورده و به تاراج بردند. آن ها 20 سال پس از آن، سلسله اشکانیان را از بین برده و ایران را وارد دوره اسلام کردند. آن زمان مصادف با سلسله "تانگ" در چین بود. سلسله تانگ قدرتمند ترین و بارونق ترین دوره تاریخی چین شناخته می شود، چرا که این سلسله رویکرد باز به فرهنگ های دیگر داشته و درهای خود را به روی فرستاده ها، تاجران، مهاجران و دانمشندان همه ملت ها، تمدن ها و ادیان از همه ملت ها، تمدن ها و ادیان، باز نگه می داشت. در آن زمان، بسیاری از خارجی ها در چین زندگی می کردند و شهر "چانگ آن" پایتخت نیز بزرگ ترین کلان شهر بین المللی آن زمان بود. از میان خارجی های مقیم چین در آن زمان، تعداد زیادی از ایرانی ها نیز بودند که اجداد قومیت "هوی" امروزی چین شناخته می شوند. آن ها نه تنها دین خود، بلکه فرهنگ ها، هنرها و عادات و سرگرمی های خود را وارد چین کردند که از میان این سرگرمی ها، به احتمال بسیار چوگان نیز وجود داشت.

اما حامیان دیدگاه دوم جی جیو را ورزش بومی چین دانسته و مدارک خود را نیز ارایه می دهند. به طور مثال در بیتی از "تسائو جی" شاعر سلسله "هان شرقی" آمده است: میدان جی جیو پهن و نامحدود بود و بازی های بسیار با چابکی انجام می شد. نسبت به این دیدگاه این تردید وجود دارد که جی جیو که در این بیت به آن اشاره شده به احتمال بسیار مربوط به سلسله تانگ نیست. چرا که همان طور که در بالا اشاره شد، جی یعنی ضربه زدن و جیو یعنی توپ و جی جیو اشاره شده در این بیت احتمالا نوعی ورزش دیگر بود که در آن نیز به توپ ضربه زده می شد. همچنین، این مدرک نیز برای تکذیب این دیدگاه ارایه شده است که رکاب اسب که برای بازی چوگان مورد نیاز است، حدود دو سده پس از سروده شدن این بیت، وارد چین شده است.

جی جیو در سلسله تانگ ورزشی منحصر به خانوده پادشاهی بود. شاهان "شیوان زونگ"، "مو زونگ" و "جینگ زونگ" از علاقه مندان این ورزش بودند. به علاوه، گاه و بی گاه، مسابقات جی جیو بین خانواده های سلطنتی چین و کشورهای دیگر مانند کره و ژاپن برگزار می شد.

چوگان امروز همچنین نوعی ورزش منحصر به فرد بین طبقات مرفه است. بسیاری از

خانواده های سلطنتی اروپا به این بازی می پردازند. در چین نیز، چوگان مورد علاقه طبقات تازه مرفه شده قرار گرفته است.