بزرگداشت روز فردوسی در پکن

بسی رنج بردم در این سال سی

عجم زنده کردم بدین پارسی

ِروز 25 اردیبهشت، بهانه ای است برای گرامیداشت مردی که اگر نبود به حتم تا کنون رد و اثری از تاریخ و فرهنگ باستانی ایرانی و زبان ارزشمند پارسی بر جای نمانده بود. بسی رنج بردن این مرد گرانمایه نجات زبان فارسی در یکی از بحرانی ترین دوره های تاریخی ایران از نظر ادبی و فرهنگی، را در پی داشته است. برگزاری مراسمی و نامگذاری روزی در سال شاید تفقدی بسیار ناچیز در برابر بزرگی این ابرمرد تاریخ ادبیات ایران باشد و شاید که او در زندگی روزمره ما جای داشته و بر زبان ما جاری باشد.

مرکز ایرانشناسی دانشگاه مطالعات خارجی پکن در اسفند ماه سال 91 خورشیدی تاسیس شد و این مرکز که با پشتیبانی رایزنی فرهنگی سفارت ایران و همکاری استادان ایرانی و چینی زبان فارسی، فعالیت های فرهنگی خود را آغاز کرده است، در روز 11 خرداد 92 خورشیدی برابر با 31 ماه ژوئن 2013، نشستی در راستای بزرگداشت روز فردوسی و مقام این شاعر ارجمند برگزار کرد. این نشست به دلیل علاقه سرشار و بی پایان حاضران، بسیار خودمانی و گرم برگزار شد.

در بخش نخستین این مراسم، استاد یولی که بیش از 10 سال در ایران زندگی کرده اند و هم اکنون مدیر گروه زبان فارسی دانشگاه مطالعات خارجی پکن است، فرصت را غنیمت شمرده و در ابتدای این مراسم روند فراگیری زبان فارسی از سوی دانشجویان ورودی سال 2009 را برای حاضران توضیح داد که هر بخش از این سرگذشت را یکی از آنها می خواند و هزاران خاطره در ذهن ها نقش می بست. بنا بر سنت بسیار پسندیده استادان زبان فارسی هر یک از دانشجویان نام های فارسی و اصیل دارند. هما، شهره، کامران، رودابه، جمشید، لیلی، ساسان، سوسن، نادر، سودابه و کاوه و غیره. کاوه در میان دیگر دانشجویان بسیار مورد توجه بود زیرا که برای ادامه تحصیل در رشته خود به ایران می رود و به فراگیری زبان فارسی در مقطع کارشناسی ارشد ادامه می دهد. دو دانشجو به نام های لیلی و رستم که در مسابقه دانشجویی زبان و ادبیات دانشکده زبان های خارجی شرکت کرده و رتبه دوم را به دست آورده بودند، از دستان رایزن فرهنگی ایران لوح تقدیر و جایزه دریافت کردند.

زبان عامل انتقال فرهنگ هاست

در ادامه این مراسم مصطفی جلیلوند رایزن فرهنگی سفارت ایران در پکن برای حاضران سخنانی چند درباره نقش زبان و فرهنگ در میان جوامع بشری و همچنین نقش فردوسی در زنده نگهداشتن فرهنگ و زبان ایرانی ایراد کردند.

استاد دانشگاه و رایزن فرهنگی سفارت ایران با اشاره به افتخار معلمی در ایران و اهمیت دانشگاه مطالعات خارجی پکن، در سخنان خود به اهمیت شکل گیری فرهنگ و نقش آن در برقراری ارتباط میان انسان ها پرداخت. ایشان در سخنان خود این چنین گفتند: برای شناخت یک انسان باید به فرهنگ او توجه کرد که نشان دهنده پیشینه آن فرد است که ریشه در گذشته دارد و ما باید از آن به شایستگی نگهداری کرده و به آیندگان انتقال دهیم. هر ملتی به فرهنگ و تاریخ خود می بالد و ملیت از عناصر فرهنگ سازی است. دین و آیین و مذهب نیز از نشان دهنده های هویت فرهنگی یک جامعه است.

وی در ادامه به نقش مهم و اجتناب ناپذیر زبان اشاره کرد و درک مشترک هم زبانان را از معیارهای مهم برقراری ارتباط میان آنها دانست. از نظر جلیلوند زبان بار فرهنگی یک جامعه را به دوش می کشد و باور و اندیشه یک ملت با آن به نمایش گذاشته می شود و موضوعی جدی و مهم است.

رایزن فرهنگی ایران در اشاره به زبان فارسی گفت: زبان فارسی زبانی بسیار دیرینه است . در بنا های پارسه، شهر سوخته سیستان و حتی در سرزمین هایی که امروزه در کشور ایران نیستند، می توان رد و آثار فرهنگی و زبان فارسی را یافت و تاثیر آنها را دید و جاودانگی زبان فارسی در تمامی ادیان و ملت های نزدیک بارز است.

استاد دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه سخنان خود به زحمات فردوسی در خلق شاهنامه اشاره کرده و گفت که ما ایرانیان باید به حضور چنین فردی در تاریخ و فرهنگ خود افتخار کنیم و در آن برهه مهم از تاریخ چنین شخصی با انجام رسالت خود، فرهنگ ایران را از نابودی نجات داد.

دکتر جلیلوند در پایان اهمیت احترام به اندیشمندان و بزرگان علمی و فرهنگی که ناشی از تعلق خاطر به فرهنگ و دانش ملی هر کشور است رابسیار ارزشمند دانست. ایشان همچنین از تلاش های بی دریغ استاد یولی در تربیت و آموزش و اشاعه زبان و فرهنگ ایرانی بسیار قدردانی کرد.

سرنوشت نسخه های گوناگون شاهنامه

در ادامه این جلسه استاد دکتر علی خانمحمدی رشته کلام را با بررسی نسخه های متعدد و متنوع شاهنامه به دست گرفت و به مقایسه ارزش و اعتبار این نسخ قدیمی و ساختار این کتب پرداخت.

استاد خانمحمدی که تجربه تدریس در دانشکده زبان فارسی دانشگاه شانگهای را نیز به مدت سه سال دارد، در دانشکده زبان و ادبیان فارسی دانشگاه مطالعات خارجی پکن به عنوان تنها استاد ایرانی در حال خدمت به زبان و ادب ایران زمین پس از به دست آوردن افتخار بازنشستگی هستند.

استاد خانمحمدی در ابتدا به مقایسه دیدگاه ها درباره ارزش زبان پرداخت و این گونه عنوان کرد: هیچ زبانی نسبت به دیگر زبان ها برتری ندارد و همه یکسان و از یک ارزش برخوردار هستند.

استاد در بخش اول سخنان خود به تاریخچه و ماندگاری شاهنامه و دلایل ماندگاری این کتاب پرداخت و دلایل تاریخی را به زبانی ساده و شیوا یبان کرد. در ادامه دکتر خانمحمدی به دو نسخه معتبر شاهنامه، نسخه بایسنقری و نسخه ظهماسبی، که امروزه نیز در دست است و دو مرجع اصلی و ارزشمند شاهنامه به شمار می روند برای حاضران تشریح کرد و ارزش نسخه های موجود را از نظر دانش نسخه شناسی و ارزشگذاری نسخ خطی را از دیدی کارشناسانه مورد بررسی قرار داد و گوشه ای از تجربیات شخصی خود در زمینه نسخ خطی را در اختیار دانشجویان و حاضران قرار داد. ایشان در سخنان خود یاد و نام مرحوم دکتر محجوب، مرحوم دکتر حسن حبیبی و خانم دکتر بدری آتابای را گرامی داشتند. سخنان استاد به همراه تصاویری از نسخ خطی و شاهنامه های قدیمی همراه بود که توضیحات ایشان را تکمیل تر و برای مخاطبان جذاب تر می کرد.

نقل داستان سهراب و گرد آفرید

در ادامه این نشست بنا به دعوت استاد یو لی، امیر جلیل زاده به خواندن و نقل داستان سهراب و گرد آفرید پرداخت. وی که کارشناس بخش فارسی رادیو بین المللی چین نیز هست، سخنان خود را با بررسی نقش زنان در شاهنامه فردوسی و سیمای زنان ایرانی دراین کتاب ارزشمند آغاز کرد و در ادامه به داستان سهراب و گرد آفرید پرداخت. اجرای داستان شاهنامه و بررسی نقش زنان در شاهنامه مورد توجه استادان ایرانی و چینی زبان و ادبیات فارسی حاضر در جلسه و همچنین علاقه مندان به فردوسی قرار گرفت.

شاهنامه، از اسطوره تا تاریخ

در سخنرانی پایانی این نشست دکتر مجید سلیمانی استاد دانشگاه، شاهنامه پژوهش و کارشناس مرکز ایران شناسی دانشگاه مطالعات خارجی پکن، شاهنامه را از نظر تطابق با واقعیات تاریخی و تاریخ اساطیری مورد بررسی قرار دادند.

دکتر سلیمانی که سخنان خود را با منابعی که شاهنامه از آن ها سرچشمه گرفته است آغاز کرد و اهمیت داستان هایی مانند رستم و اسفندیار و رستم و سهراب را برشمرد. سخنان دکتر سلیمانی در کنار مینیاتورهایی که برای حاضران تهیه کرده بودند کامل تر و جذاب تر شده بود.

اهمیت شاهنامه از نظر استاد که موجب در اوج ماندن این اثر شده، اعتلای ادب فارسی و ابهت و فخامت اشعار فردوسی است.و از نظر هنر شاعری در اوج خود قرار دارد. از سوی دیگر شاهنامه گنجینه ادب و زبان پارسی است و بسیاری از واژگان اصیل و ادیبانه زبان فارسی را در خود نگهداشته و به آیندگان منتقل کرده است. شاهنامه افزون بر این که در ادب پارسی نقش بسزایی دارد، در هنرهایی مانند نقالی، مینیاتور، نقاشی و تصویر گری و همچنین صنعت چاپ و نسخه پردازی بسیار تاثیر گذار بوده است.

گفتن از بزرگی و نقش تاثیرگذار شاهنامه در زندگی و ادب ایرانیان پایان نخواهد داشت زیرا که این کتاب سراسر وفاداری و پایداری و ستیز با دیوان امروزی و دیروزی است که در تلاش برای حذف و نیستی زبان و فرهنگ دیرینه و یگانه فارسی می کوشند.

درور بر فردوسی بزرگ