عشق، هجرت، اپرای پکن

هنر و فرهنگ هر کشور نشان دهنده اصالت و قدمت آن نقطه از جهان است. هر کشور تلاش می کند با زنده نگه داشتن این دو ارزش، ریشه ی اصیل خود را به نسل های بعدی برساند! در کشور چین، اپرای پكن، با پیشینه ی چند صد ساله، یکی از محبوب‌ترين و شاخص‌ترين شكل نمايش است. در اين اپرا، رقص و آواز و هنرهای رزمی نقشی فوق‌العاده‌ دارند. اين اپرا از نظر روش خوانندگی، ترانه‌سرايی و بازيگری، تاثيری تعيين‌كننده بر ساير شكل های اپرايی وتآتری چين گذاشته است.

البته برخی از بخش ها و سبک های اجرایی اپرا به علل مختلف از جمله عدم تناسب آن با ارزش های اجتماعی امروزه حذف شده است.

اپرای پكن كه در معرض خطر بيش از حد ساده كردن مجموعه‌ای شرايط دشوار بود، به شكل امروزی خود در هفتادمين سالگرد تولد امپراتور كيانگ‌لانگ، در سال 1779 و با همت نمايشنامه‌نويسی به نام وی چانگ ‌شنگ‌ اهل سی ‌‌چوان به‌وجود آمد.

این روزها، اپرای پکن همچنان پابرجاست و به عنوان یکی از هنرهای اصیل و سنتی چین مورد شناخت خارجی هاست و بسیاری از گردشگران تلاش می کنند در سفرشان به این کشور سری به سالن های تآتر پکن بزنند.

باری، دوام و پابرجا ماندن هر هنری بسته به عشق و تعصب هنرمندان زادگاه آن هنر دارد. هر هنرمند و هنر دوست عاشقی با تلاش خود سهمی بزرگ و مهم در زنده نگه داشتن فرهنگ مملکتش دارد! در این میان، هستند هنرشناس هایی که شاید از خاک آن کشور هنر خیز نباشند اما عمق آگاهی شان عشقی را برای آن ها رقم می زند که حتی حاضر می شوند برای کمک به پاسداری از آن هنر و شناسایی بیشتر، از خاک و وطن خود دور باشند!

"غفار پور آذر" از جمله چهره های شناخته شده در اپرای پکن، سال های طولانی است که به همراه همسر ژاپنی خود "موریمو راچیه" در عرصه ی این هنر سنتی و اصیل چینی فعالیت می کند. پور آذر چهارده سال بیشتر نداشت که به همراه خانواده ی خود از ایران به انگلیس مهاجرت کرد و دوران مدرسه و دانشگاهش را در شهرهای کمبریج، لندن و منچستر گذراند و در رشته ی انیمیشن کامپیوتری فارغ التحصیل شد. او پس از دانشگاه مدت ها در

دانشکده ی هنر و تکنولوژی بریتانیا به کار تدریس در رشته ی انیمیشن کامپیوتری و تآتر مشغول شد.

این هنرمند ایرانی علاوه بر فعالیت در رشته ی هنری خود به کار تآتر هم علاقه مند بود بنابراین در این زمینه بسیار به مطالعه و پژوهش پرداخت. وی در این باره می گوید: "من در رشته ی تحصیلی خودم هم سعی در زنده کردن کاراکترها داشتم. آن چه در هنر برای من بسیار اهمیت داشت، حرکت بدن، پانتومیم و رقص روی صحنه بود، بر همین اساس شروع به جست و جو در هنر ممالک مختلف کردم و هنرهای سنتی و اصیل کشورهای آفریقایی، آمریکایی، اروپایی و آسیایی، از جمله هند را ریشه یابی کردم. تا این که به صورت کاملا اتفاقی برای اولین بار یک اجرا از گروه اپرای پکن را در لندن دیدم! با دیدن اجرای بسیار زیبای این گروه متوجه شدم که دیگر جست و جوی من به پایان رسید و من به آن چه که باید، دست یافتم."

پور آذر که پیش از دیدن این اجرا آشنایی اندک با اپرای پکن داشت می گوید: "در مورد این هنر تا حدودی پژوهش کرده بودم اما هرگز تاثیر لمس یک اجرای زنده را برای من نداشت. پس از این اجرا بود که تصمیم گرفتم برای تعمیق بخشیدن به این علاقه خود به چین سفر کنم. از نگاه من، فرهنگ، تاریخ، اسطوره شناسی، شعر و شاعری، ادبیات، هنرهای تجسمی و رزمی و نمایش، همگی در اپرای پکن فشرده و گنجانده شده است."

پور آذر که مردم هنر دوست چین او را با نام غفار می شناسند، با یادآوری اولین روزهای مدرسه اش در اپرای پکن می گوید:"وقتی که من وارد مدرسه اپرای پکن شدم سی و دوسال داشتم و در آن زمان همکلاسی های من، بیشتر، هنرآموزهایی ده – دوازده ساله بودند. اما من به آموزش در این زمینه ادامه دادم و پس از آن وارد دانشگاه شدم. حالا با تعدادی از همین

همکلاسی ها که بعضی از آن ها در زنده نگه داشتن اپرای پکن سهمی بزرگ دارند همکاری می کنیم."

اپرای پکن در تعریف این هنرمند خوش ذوق، همچون اقیانوسی است که با وجود آن که تازیانه های تلخ زمانه بخشی بزرگ از اندام زیبای آن را از هم فروپاشیده اما همچنان به همت عده ای از هنرمندان توانسته از اصالت خود پاسداری کند. پور آذر می گوید: "بیش از

سی صد سبک و سیستم در اپرای پکن وجود دارد که نشانگر تاریخ این سرزمین است و هر کدام از این سی صد سبک در زبان، رقص و آواز با یکدیگر فرق دارند. اما تا چند سال پیش تنها هفتاد نوع از این سبک ها به همت هنرمندان و علاقه مندان به این سنت اصیل باقی ماند و متاسفانه دولت چین تنها از ده سبک پشتیبانی می کند. بنابراین اندک اندک از وسعت این اقیانوس کاسته شد!"

کارگردان و بازیگر اپرای پکن به دوران انقلاب فرهنگی چین اشاره می کند و جمله ی خود را این گونه ادامه می دهد: "در دوران انقلاب فرهنگی سبکی جدید از اپرا که چینی ها آن را اپرای انقلابی می نامند شکل گرفت و مردم در آن برهه تنها مجبور بودند این گونه از سبک اپرا را تماشا کنند. بنابراین کودکان و نوجوانان در آن دوره نتوانستند در سنی که باید، اپرای سنتی و اصیل را ببینند و به این ترتیب اپرای سنتی برای آن ها غریب ماند. برای همین، حالا این نسل چندان علاقه ای به این هنر نشان نمی دهند و برای درک آن کم تر صبوری دارند."

این هنرمند که هم اکنون علاوه بر بازیگری و کارگردانی اپرای پکن، سرپرستی گروه

بین المللی را هم به عهده دارد سخنش را این گونه ادامه می دهد: "شاید اگر این اتفاق رخ نمی داد، اپرای پکن همگام با عصر پیش رفته و با خواسته های نسل جدید هماهنگ می شد، و نسل قدیم سنتی دوست می توانست خودش را با امروزی ها که همزمان با سبک های هالیوود، دیسنی، یا رپ و غیره پیش می روند، همساز کند. اما به هرحال کار امروز هنرمندان اپرای پکن سخت تر شده ودیروزی ها چاره ای جز این ندارند که خود را با نسل امروز وفق داده و همراه کنند."

غفار پور آذر، به عنوان یک هنرمند خارجی فعال در عرصه ی هنر اصیل چینی، در میان مردم این کشور بسیار محبوب است و بسیاری از شبکه های تلویزیونی و رسانه های چین وی را به عنوان فردی موفق و موثر در شناساندن این هنر به کشورهای دیگر معرفی کرده اند.

این هنرمند به همراه گروه بازیگران و موزیسین های چینی، علاوه بر چین، در بسیاری از کشورهای دیگر، اپرای پکن را به روی صحنه برده و همواره با استقبال تماشاگران رو به رو شده است. چرا که یکی از فعالیت های مهمی که این هنرمند انجام می دهد، ترجمه و توضیح درباره اجرای نمایش به زبان انگلیسی است. او در این زمینه می گوید: "هرگز به یاد ندارم جایی اجرای ما با استقبال رو به رو نشده باشد. به خصوص در هر کشوری که توانسته ایم به خوبی درباره اجرا توضیح دهیم بیشتر مورد استقبال قرار گرفته ایم. چرا که به این ترتیب، تماشاگر می فهمد در صحنه چه اتفاقی می افتد و هدف از حرکات، موسیقی، رنگ و آوای هر بازیگر را درک می کند و به این ترتیب بیشتر از نمایش لذت می برد."

پور آذر تا کنون در چند جشنواره ایرانی هم شرکت کرده که از سوی مردم بسیار مورد تشویق قرار گرفته است. "شاه میمون" و "سرزمین آب" از جمله نمایش هایی است که به کارگردانی این هنرمند در کشور ایران اجرا شده است. او در اجرای این نمایش ها تلاش کرده است که سبکی جدید به کار گیرد تا ارتباطی بیشتر با مخاطبان ایرانی برقرار کند. به گفته ی او، اپرای پکن، به طور عمده، تشکیل شده از افسانه های بسیار قدیمی و سنتی و داستان های حماسی. او بر این باور است که هدف اپرای پکن، بیان جنبه های اخلاقی، حماسی، اجتماعی و جنگ جویانه مردم چین است، بنابراین به عنوان تنها شخصی که به این عمق در این زمینه تلاش کرده است، وظیفه ی خود می داند که این هنر را به شکل صحیح به مردم در سراسر دنیا بشناساند. بر همین اساس او می گوید: "در اجرایی که در ایران داشتم، حتی گاهی بعضی بخش ها را به زبان فارسی ترجمه کردم."

غفار پور همچنین برای قابل لمس تر ساختن این هنر، از نمایشنامه های شناخته شده هم استفاده کرده است. "رویای نیمه شب تابستان" اثری از شکسپیر، نمایشی است که به شیوه ی اپرای پکن در سال 1997 در چین به روی صحنه رفت. البته اجرای این نمایش در لندن به علت هم زمان شدن با واقعه ی یازده اکتبر متوقف شد. ترجمه ی افسانه قدیمی "مار سفید" به انگلیسی نیز از جمله فعالیت های اوست. این اجرا نخستین نمایشی بود که به طور همزمان به زبان انگلیسی ترجمه شد.

هنرمند اپرای پکن همچنین تلاش هایی برای تلفیق این هنر با هنر سنتی و اصیل ایرانی کرده است. یکی از فعالیت های وی به رشته ی تحریر آوردن نقل "رستم و سهراب" شاهنامه ی فردوسی است. وی می گوید: "فردوسی در شاهنامه، تورانیان را ترک های چینی معرفی

می کند. بنابراین به نظرم رسید که این نقل را به سبک اپرای پکن تحریر کنم تا نقش تورانیان را به چینی ها واگذار کنم، و بخش ایرانی هم از هنر هنرمندان تعزیه و دیگر هنرهای اصیل ایرانی بهره برم." نمایش رستم و سهراب به سبک اپرای پکن، به قلم غفار پورآذر به رشته ی تحریر در آمد، اما بنا بر عللی این نمایش هم موفق به اجرا نشد.

پور آذر که یکی از علت های ماندگاری این هنر را تداوم آن می داند، علاوه بر اجرا و کارگردانی، کارگاه های آموزشی نیز بر پا کرده است، از جمله؛ برپایی کارگاه آموزشی در دانشگاه MIt دانشگاه بوفالو، دانشگاهOregon (یوجین) دانشگاه Oregon (آشلفد) موسسه چین ( NY) تآترMagestic (بوستون) و همچنین سازمان فرهنگی چین در سراسر آمریکا. او همچنین موفق به دریافت جوایز بسیار شده است. از جمله در سال 1996 موفق به دریافت جایزه "اژدهای طلایی" در جشنواره بین المللی اپرا شد.

غفار پور آذر به عنوان کارگردان هنری تآتر Zhengyi ciدر پکن و همچنین تآتر

Hu Fang Qiao به عنوان قدیمی ترین تآترها برای اجرای اپرای سنتی چین، در شناساندن این هنر به گردشگران خارجی تلاش می کند.