دو فو شاعر معروف سلسلۀ تآن

دوران حکمرانی امپراطوری تآن در قرن های 7 تا 10 میلادی در واقع شکوفاترین دورۀ شعر کلاسیک در چین به شمار می رود. چه آن که در همین زمان بود که گروهی از شاعران نامدار پا به عرصۀ وجود گذاشتند. در سال 712 میلادی دو فو در یک خانوادۀ وابسته به دولت به دنیا آمد.

پدر بزرگ دو فو نیز شاعری مشهور در سلسلۀ تآن بود. لذا او در پرتوی آموزش و تربیت مطلوب در دوران کودکی از 7 سالگی شروع به نگارش شعر کرد و از 14 سالگی به تحصیل و سیر و سیاحت در سراسر کشورپرداخت و با شاعران آن زمان از قبیل لی بایی و وآن وی روابط نزدیکی برقرار کرد.

دو فو در سن جوانی آرمان ها و آرزوهای والایی داشت و تشنۀ خدمت به میهن بود. معذلک بخت چندان با او یار نبود و از این رور تنها در 44 سالگی به عنوان مأموری فرودست به کار مشغول شد. در همین زمان بود که شورش گستردۀ نظامی در کشور به وقوع پیوست و طی بیش از 10 سال خسارات سنگینی بر مردم وارد آمد و کشور به ورطۀ بحران جدی کشیده شد. در این شرایط البته که دو فو نیز به سطح طبقاتی فروتری سقوط کرد. وی مدتی نسبتاً طولانی با مردم رنج دیده و مصیبت کشیده در آوارگی و بدبختی به سر برد؛ هم زمان با نواحی وسیع شمال و جنوب باختری کشور آشنا شد و با چشمان خود آثار و بلایای گوناگون طبقات مختلف را در نوسان های بزرگ اجتماعی و خاصه زندگی اسفناک زحمتکشان مشاهده کرد و بعدها همین مشاهدات مضمون مهم اشعارش شد.

دو فو که ایده های سنتی مکتب «رو» یعنی مکتب کنفسیوس همواره ذهنش را مشغول داشت، برغم آن که ناآرامی های جامعه حباب آرزوهایش برای خدمت به کشور و رسیدن به مقامات بالاتر را شکست، در نتیجۀ این تجربه توجه بیشتری به زندگی و فلاکت مردم مبذول کرد. بیش از 1400 قطعه شعر از وی باقی مانده که بسیاری از آنها درباره یا پیرامون دوران زندگی شاعر و سرگذشت او است. اشعار دو فو از دیدگاه بازتاب زندگی اجتماعی مردم در دورۀ بروز تغییرات و تحولات سلسلۀ تآن از وسعت و عمق ویژه ای برخوردار است، لذا تاریخدانانِ پس از وی همواره اشعارش را او را هم حماسه نامه و هم یاداشت های تاریخی در قالب شعر نامیده اند.

در میان اشعار دو فو 6 قطعه شعر نمایانگر والاترین ذوق آفرینش شاعراست. از جمله شعر «جدایی نوعروس و تازه داماد» که مضمون آن بر جدایی دو دلدادۀ ازدواج کرده استوار است که پیش از آن که عروس به دیدار پدر و مادر شوهرش برده شود، داماد به اجبار به خدمت سربازی فراخوانده می شود. شعر دیگر وی که «جدایی در دوران کهولت» نام دارد، حکایت پیرمردی است که فرزند و نوه هایش در میدان کارزار جان باخته اند، ولی حکومت همچنان به سربازگیری ادامه می دهد تا این که خود پیرمرد نیز به ناچار با همسر پیرش وداع می کند و عازم میدان نبرد می شود. شعر «وداع با خانۀ بی کس» به ویژه وضع اجتماعی آن زمان و شورش ها و اغتشاشات موجود و فلاکت و بدبختی مردم را ترسیم می کند. هنگامی که سربازی به زادگاهش باز می گردد، خانه اش را ویران می بیند و در می یابد که نزدیکانش فرار کرده اند.

آثار این شاعر حتی امروز هم خوانندگان را به شدت متاثر و منقلب می کند. دو فو سرانجام در سال 770 میلادی در 58 سالگی در غرقاب مشکلات و اضطراب و نگرانی برای مهین و مردمش چشم از جهان فرو بست. پس از سلسلۀ تآن اشعار دو فو بیشتر از اشعار دیگر شاعران چین باستان مورد اقبال و پسند مردم واقع شد. دلیل تنها این نیست که او در آفرینش اشعارش صحنه های گسترده و عمیق زندگی اجتماعی مردم زمانش را ترسیم کرده، بلکه این کار مدیون سبک نگارش او است. وی در آثار خود با احساسات عمیق و روش واقع گرایانه سبک هنری منحصر به فردی حاکی از سنگینی و افسردگی و درعین حال وزن و توازن ایجاد کرده است. تأثیرات دیرپا و فراگیر شاعر در تاریخ اشعار چین به ندرت دیده می شود. اشعار دو فو به زبان های بسیاری ترجمه شده و گسترۀ تأثیرات ادبی او به سراسر جهان کشیده شده است.