شاه هان وو دی

هان وو دی یکی از پادشاهان نامدار چین باستان بود. 140 سال پیش از میلاد «لیو چه» بر تخت پادشاهی نشست. وی به مدت 54 سال چین را اداره کرد و در امور داخلی و خارجی به موفقیت های برجسته ای نائل آمد. در دوران زمامداری وی چین به یکی از قوی ترین امپراطوری های زمان جهان مبدل شد. بر اساس «تاریخ جهان» به قلم ویلز اندیشمند مشهور انگلستانی، در آن زمان فقط امپراطوری رم با قدرت و عظمت امپراطوری هان در چین برابری می کرد.

هان وو دی پیش از هر چیز به خدمات نظامی اش شناخته می شود. مرزهای امپراطوری هان از آغاز این سلسله در سال 202 پیش از میلاد، پیوسته هدف حملۀ کوچ نشینان شیون لو در شمال قرار داشت و امنیت و توسعۀ اجتماعی و اقتصادی مرزهای امپراطوری تحت تاثیر جدی قرار می گرفت. حاکمان پیش از هان وو دی بر اثر محدودیت توان نظامی، سیاست دفاعی یا انفعالی در پیش می گرفتند. آنان برای آرام کردن اقوام مهاجم، دخترانی را به عقد مردان آنها در می آوردند تا صلح و آرامش موقتی برقرار شود.

هان وو دی پس از روی کار آمدن تدابیر زیادی برای تقویت نیروی نظامی کشور اندیشید. به طوری که پس از چند سال فراهم کردن تدارکات جنگ همه جانبه با یون لو، اردوی خود را به اعماق دشت های و بیابان های شمال غربی راهی کرد و چندین بار مهاجمان شیون لو را شکست داد. در نتیجه قوم مهاجرم به مرکز و باخترِ آسیا متواری شد و مرزهای امپراطوری هان آرام و محیط توسعۀ اجتماعی و اقتصادی آن آرام و فراهم شد.

هان وو دی همچنین مناطق جنوب غربی و جنوب چین را به هم پیوند داد و فرستادگانی به کشورهای کوچک اطراف فرستاد. شجاعت و خیرخواهی امپراطوریِ وقتِ هان در مناطق دورافتاده به گوش رسید. سرزمین امپراطوری هان در زمان هان وو دی وسعت یافت و نقشۀ جغرافیایی چین از آن به بعد تا بیش از دو هزار سال مشخص شد. هان وو دی در امور داخلی روحیه ای مبتکر و نوآور داشت. وی در برابر فشارهای ناشی از محافظه کاران اندیشۀ مذهبی دائو مبنی بر همراهی با طبیعت را کنار گذاشت و نظریۀ کنفسیوس را به عنوان اندیشۀ حاکم تعیین کرد. از آن به بعد نظریۀ کنفسیوس به عنوان قوی ترین ابزار اندیشۀ حاکمان فئودال در تاریخ بیش از 2000 سال پیش جایگاهی تزلزل ناپذیر یافت. این وضع در اوایل قرن 20 سلسلۀ چینگ تغییر کرد.

هان وو دی سیاستمدار دوراندیشی محسوب می شد. وی دو بار جآن چیآن را به مناطق غربی اعزام کرد. جآن چیآن جادۀ ابریشم بین چین، آسیای میانه و جهان غرب را گشود. تولیدات ابریشمی، ظروف چینی، هنر کاغذسازی و هنرهای چین از طریق جادۀ ابریشم به نقاط مختلف جهان صادر شد و مواد معطر و هنرهای دستی خارجی نیز از این جاده به چین راه یافت. این خطوط ترافیک شرق و غرب چند صد سال رونق داشت تا این که در سدۀ هشتم و به دنبال توسعۀ کشتیرانی رونق خود را از دست داد. هان وو دی پایۀ تبادلات فرهنگی بین چین و غرب را پایه ریزی کرد و شهر چآن ان، پایتخت سلسلۀ هان در واقع مرکز سیاسی و اقتصادی وقت آسیا بود.

هان وو دی به ادبیات و هنر علاقه داشت. «شی ما شیان رو» با درایت ادبی خود به مقامی بالا رسید. «هان وو دی»، سی ما چیان، تاریخدان معروف چین را که به اتهام ارتکاب جرم سنگینی زندانی شده بود، به سختی مجازات کرد ولی وی را نکشت تا این که نهایتاً «سی ما چیان» بزرگ ترین حماسۀ چین را نگاشت.

با این حال «هان وو دی» مقدس نِما نبود. او فردی مغرور، مستبد، شهوتران بود و به تجملات علاقه داشت. در نتیجۀ جنگ های زیاد و طولانی، بر مردم مالیات سنگینی بسته بود و زندگی کشاورزان در سختی فوق العاده ای می گذشت. شایع است که او با فرزند خود نیز جنگید که در نتیجۀ آن ده ها هزار نفر از هر دو لشکر کشته شدند.

«هان وو دی» در سنین پایانی عمر بر خدمات و کوتاهی های خود واقف بود و حکمی برای مجازات خود صادر کرد. چنین موردی در میان پادشاهان سلسله های باستانی چین به ندرت گزارش شده است.