اثر درمانی عسل، و راه تشخیص اصل از انواع تقلبی آن

عسل یکی از ارزشمند‌ترین مواد غذایی است که مواد مغذی بسیار از قبیل قندهای طبیعی، مواد آلی، معدنی و ویتامین‌های مفیدی دارد و بویژه در تامین بخشی از انرژی روزانه اهمیت ویژه‌ای دارد. به گفته یکی از کار‌شناسان آزمایشگاه مرجع سازمان غذا و دارو، با توجه به ارزش غذایی عسل و لزوم مصرف آن در برنامه غذایی لازم است با ویژگی‌ها و ترکیبات آن آشناشویم.

جام جم سرا: از هزاران سال پیش از خاصیت درمانی عسل در بهبود زخم‌ها، سوختگی‌ها و التهاب استفاده می‌کردند، لذا این ماده غذایی در طب سنتی جایگاه خاصی دارد.

از زمان مصریان باستان، عسل در درمان زخم‌ها استفاده می‌شد و در سال‌های اخیر از خاصیت عسل در درمان عفونت‌ها و سوختگی‌ها و جلوگیری از اثرات تخریبی میکروب‌ها و باکتری‌ها استفاده می‌شود. علاوه بر این در طب سنتی به اثرات درمانی عسل در بیماری‌های گوارشی، ضعف اعصاب، سرفه و اشاراتی شده است.

از نظر علمی تعریفی که می‌توان برای عسل ارائه کرد این است که عسل ماده طبیعی شیرینی است که توسط زنبور عسل از شهد گل‌ها، شکوفه‌ها، تراوش بخش زنده گیاهان، ترشحات حشرات مکنده روی قسمت‌های زنده گیاهان جمع آوری و عمل آوری شده و در کندو ذخیره می‌شود.

انواع عسل

عسل شکوفه یا شهد (عسلی که بطور عمده توسط زنبورعسل از شهد گل‌ها، جمع آوری و عمل آوری شده است)

عسلک (‌عسلی که زنبور عسل ان را از ترشحات حشرات مکنده بر روی قسمت‌های زنده گیاهان و یا تراوش بخش زنده گیاهان جمع آوری و پس از فراوری در کندو ذخیره کرده است)

عسل با موم (‌عسلی که در خانه‌های مومی قرارگرفته و دست نخورده است)

عسل بدون موم (عسلی که با روش‌های مخصوص موم گیری شده است)

ویژگی‌های عسل خوب

وجود هر گونه مواد خارجی از قبیل ذرات گیاهی، تمام یا قسمتی از بدن حشرات و همچنین افزودن هر نوع ماده خوراکی و افزودنی از قبیل شکر، اسانس، اسیدهای خوراکی و غیره به عسل ممنوع است.

عسل در شرایط محیطی متفاوت از حالت روان تا غلیظ و قسمتی یا کلا متبلور می‌تواند متغیر باشد و رنگ آن نیز بر حسب گیاه مورد استفاده زنبور از زرد کاهی تا قرمر متغیر است.

با وجود این، رنگ و وضعیت ظاهری عامل تعیین کننده در تشخیص کیفیت عسل نیست و با توجه به ترکیبات موجود در عسل (قند‌ها و آنزیم‌ها) فرایند شکرک زدگی یا کریستالیزاسیون در عسل رخ می‌دهد که این حالت نشانگر غیر طبیعی بودن عسل نیست.

درجه حرارت محیطی که عسل در آن نگهداری می‌شود نیز در فرایند تبلور نقش دارد. در مجموع عوامل محیطی از قبیل رطوبت، دما و ترکیبات عسل از نظر درصد بالای مواد قندی، آنزیم دیاستاز (که باعث جذب ذرات موجود در عسل و ته نشینی و کدورت آن می‌شود) موجب پدیده شکرک زدگی می‌شوند که این خاصیت در عسل‌های طبیعی دیده می‌شود.

گاهی برخی از واحدهای بسته بندی اقدام به عملیاتی از قبیل حرارت دادن (به منظور ایجاد رنگ تیره مطلوب، رفع کدورت و ایجاد شفافیت)، افزودن جوهر لیمو (به منظور جلوگیری از شکرک زدگی) می‌کنند که این موارد منجر به آسیب جدی در بافت عسل می‌شود.

با توجه به خصوصیات فیزیکی وشیمیایی عسل می‌توان چنین نتیجه گیری کرد که ارزیابی کیفیت عسل تنها در آزمایشگاههای کنترل کیفیت معتبر و ذی صلاح امکان پذیر است و اظهار نظر در خصوص آن فقط با انجام آزمایشهای لازم می‌تواند صورت پذیرد.

ارزیابی‌های فیزیکی و حسی و فقط خصوصیات ظاهری در تعیین کیفیت عسل از نظر علمی پذیرفته شده نیست و در آزمایشگاههای مربوطه با توجه به شاخص‌های تعیین شده می‌توان اظهارنظر قطعی کرد.

هنگام خرید و تهیه عسل باید به این نکات توجه داشت که عسل‌هایی که دست فروشان ارائه می‌کنند به دلیل عدم کنترل‌های لازم از سوی ارگان‌های ذیربط و فله‌ای بودن از کیفیت مطلوب و قابل قبول برخوردار نیستند و حتی الامکان باید از خرید آن‌ها صرفنظر کرد.

عسل‌های بسته بندی شده باید دارای کد بهداشتی و تاییدیه‌های لازم از سوی وزارت بهداشت باشند و به خصوص به تاریخ تولید و انقضا توجه شود و از نحوه نگهداری عسل در مکان‌های مناسب از نظر دما، ‌ قبل و بعد از خرید اطمینان حاصل کنند.