پروژه بزرگ چین برای حل مساله کمبود آب در شمال این کشور

چین کشوری دارای منابع غنی آب در جهان بوده، اما توزیع و پراکندگی منابع در این کشور نامتعادل بوده است. در جنوب چین که چند رودخانه های بزرگ آسیا از آن عبور کرده بسیار سرسبز و حاصلخیز است. به ویژه حوضه های رودخانه یانگ تسه و رودخانه های جنوب این رود بیش از 80 درصد کل منابع آبی کشور را شامل شده است. با این حال، مناطق شمالی چین از وضعیت بسیار متفاوت منابع آبی برخوردار بوده است.

در مناطق شمالی چین رودخانه های زیادی وجود نداشته و این مناطق از بارندگی کم برخوردار است. به طوری که میانگین میزان آب برای هر نفر در برخی از این مناطق تنها برابر با یک شانزدهم میانگین میزان جهانی است. شن فنگ شنگ یک کارشناس چینی درباره منابع آبی در کشور توضیح می دهد: کمبود آب در شمال چین ناشی از خشکسالی و بارندگی کم در این بخش از کشور است که افزایش جمعیت و رشد اقتصادی و اجتماعی باعث تشدید این مساله در چین شده است.

از دهه هشتاد سده گذشته تا کنون، میزان بارندگی در شمال چین سال به سال کاهش یافته و بارها خشکسالی در این منطقه به وقوع پیوسته است. همچنین استخراج و استفاده بیش از حد از منابع آبی زیر زمینی نیز باعث بروز خطراتی برای منابع آب در آینده شده است. همچنین با توجه به توسعه کشاورزی و پیشرفت سریع روند شهری شدن، مساله کمبود آب و آلودگی در شمال چین روز به روز جدی تر شده است.

برخی از کارشناسان در این باره پیش بینی کرده اند که برای رفع این مشکل تدابیری در نظر گرفته نشود، تا سال 2030 ، منابع آبی در شمال چین به صورت کامل به پایان خواهد رسید. این مساله نیز مانع توسعه اقتصادی و اجتماعی چین شده است.

دولت چین برای حل این مساله، تصمیم دارد پروژه انتقال آب از جنوب به شمال را به اجرا بگذارد. به طوری که با ایجاد یک شبکه آبرسانی ده ها میلیارد تن آب از جنوب چین که از منابع غنی آب برخوردار است به مناطق شمالی خشک و کم آب چین منتقل شود.

بیست و سوم ماه دسامبر سال 2002، اجرای این پروژه آغاز شده است. بر اساس گزارش های به دست آمده، این پروژه شامل سه مسیر انتقال آب است. در مسیر غرب آب های سرچشمه رودخانه یانگ تسه به رودخانه زرد در شمال منتقل می شود. در مسیر میانی که 1276 کیلومتر طول دارد نیز آب از رودخانه خان به شهرهای پکن و تیان جین منتقل می شود. در مسیر شرق نیز آب از حوضه های میانی و پایین رودخانه یانگ تسه به مناطق شمال شرقی کشور منتقل می شود. گفته می شود که با راه اندازی این مسیرها، سالانه میز 570 برابر حجم کل آب دریای خزر در چین در حال انتقال است.

با این حال، اجرای این پروژه از آغاز آن مورد بحث و درگیری هایی قرار گرفته است. مخالفان این پروژه بر این باورند که انجام این پروژه هزینه کلانی داشته، اما کارآیی اقتصادی آن قابل پیش بینی نیست. آن ها تاکید کرده اند که اگر آب کافی برای مصرف در شمال منتقل نشده، کارآیی اقتصادی آن جبران هزینه نمی شود و اگر آب بیش از حد منتقل شود، تاثیر منفی در کشتی رانی در رودخانه یانگ تسه بر جای می گذارد. افزون بر این، برخی کارشناسان نیز به تغییرات محیط زیست و طبیعت در حوضه های رودخانه یانگ تسه با انتقال آب آن اشاره کرده اند.

با این حال، جانگ گوان دو (Zhang guan dou) کارشناس معتبر منابع آب و عضو فرهنگستان علوم و فرهنگستان مهندسی چین در این باره عنوان کرد: با آن که اجرای این پروژه بسیار پیچیده بوده و هزینه کلانی برای آن مصرف می شود، اما با توجه جدیت کمبود آب در آینده و تهدید آن به زندگی مردم در شمال چین، اجرای آن حتمی است.

به این ترتیب، کارشناسان چین با تحلیل و برنامه ریزی دقیق تأکید کردند که در حال اجرای پروژه انتقال آب، باید همزمان پروژه های مربوط از جمله توزیع منطقی آب، حفظ آب و خاک و پاسداری از محیط زیست نیز اجرا شود.

در همین راستا چندی پیش، فاز اول مسیر شرقی این پروژه انجام شده و انتقال آب از طریق کانال بزرگ پکن – هانگ جو و کانال های موازی آن راه اندازی شد. با راه اندازی این مسیر انتقال آب، تغییرات بزرگی در امتداد آن پیدا شده است. به طوری که آب مورد استفاده زندگی روزمره مردم، صنایع، کشاورزی و کشتی رانی تامین شده است.

در این رابطه لازم به یادآوری است که توسعه صنایع سنگین و کشاورزی در ده ها سال گذشته باعث شده است که برخی آب های شرقی چین به فسفات و نیترات آلوده شود. بنابراین، دولت چین صدها میلیون یوان سرمایه را به تصفیه آب و زدودن آلودگی آب ها اختصاص داده است. به طوری که تنها در بخش استان جیانگ سو 5 میلیارد و 900 میلیون یوان به این منظور اختصاص داده شده و صدها کارخانه آلاینده از جمله کارخانه های سیمان، ذغال سنگ و کاغذ سازی را تعطیل کرده است.

بر اساس این گزارش، در امتداد مسیر انتقال آب در کنار کانال بزرگ پکن – هانگ جو بیش از 10 کارگاه بازیافت زباله راه اندازی شده و از تمامی کشتی ها در این کانال خواسته شده است که هر سه روز و یا در هر حرکت یک طرفه خود باید یک بار زباله های خود را به کارگاه تحویل دهند. در غیر این صورت مورد جریمه قرار می گیرند. با این اقدامات، آلودگی از بین رفته و کیفیت آب بهتر می شود.

به غیر از بهبود کیفیت آب، بلایایی چون خشکسالی و سیلاب در امتداد مسیر انتقال آب نیز کاهش یافته است. این یکی دیگر از مزایای اجرای پروژه به شمار می رود. مشکل بخش زائو هه شهر سو جیان که ارتفاع کمی از سطح آب داشته و در گذشته بسیار شاهد سیلاب و خشکسالی بود، با راه اندازی این کانال انتقال آب بخشی بزرگی از مسایل خود را حل شده می بیند. زیرا در زمان خشکسالی امکان استفاده از آب کانال وجود دارد و در زمان سیلاب، آب ها به کانال منتقل می شود.

همچنین با نوسازی مسیر رودخانه، کشتی رانی در برخی حوضه های رودخانه که در گذشته از امکانات کشتی رانی برخوردار نبود میسر شده است. بر اساس این گزارش، ظرفیت اضافه شده حمل و نقل کانال بزرگ پکن – هانگ جو به 13 میلیون و 500 هزار تن رسیده که برابر با ظرفیت حمل و نقل مسیر راه آهن پکن – شانگهای است. به این ترتیب، این کانال بزرگ نیز پس از رودخانه یانگ تسه به دومین کانال طلایی حمل و نقل آبی تبدیل شده است.

انتظار می رود که پروژه انتقال آب از جنوب به شمال چین – بزرگ ترین پروژه آبی جهان در سال 2014 پایان یابد. اکنون طراحان، مهندسان، کارگران و ساکنان امتداد مسیرهای انتقال آب در صدد هستند که با تلاش خود مسایلی چون صرفه جویی و مهار آلودگی آب، پاسداری از محیط زیست، مهاجرت ساکنان و مدیریت سازندگی را حل و فصل کنند