شهرام ناظری

شهرام ناظری يکی از معروف ترين خوانندگان سنتی ايران است. او در سال ۱۳۲۸ شمسی در خانواده ای هنردوست، در كرمانشاه به دنیا آمد. از كودكی زیر نظر پدرش، آموزش های اولیه موسیقی و آواز را فرا گرفت.

پس از آن تحت تعلیم نورعلی خان برومند آثار گذشتگان موسیقی را فرا گرفت و همزمان برای تكمیل ردیف آوازی از محضر استاد زنده‌یاد عبدالله خان دوامی نكته‌ها آموخت.

وی همچنین از محضر استادانی چون محمود كریمی، محمدرضا شجریان، عبدالعلی وزیری و حسین قوامی نیز نكته‌ها و ظرایف آوازی را فرا گرفت.

در همین دوران بود كه وی با استاد داریوش صفوت آشنا شد و به گفته خود آقای صفوت آن توصیه معروف را به وی كرد كه « صدای تو اساطیری است و مبادا كه این صدا را با چیزی دیگر بیامیزی»

ناظری همزمان با آموختن آواز به آموختن ساز سه تار هم پرداخت و از جمله كسانی بودكه بیشترین حشر ونشر را با استاد نامدار سه تار، استاد احمد عبادی داشت و نیز در این مسیر از دانش و توانایی‌های استادانی چون محمود تاجبخش و جلال ذوالفنون نیز نكته‌ها آموخت.

نقطه عطف اول كاری شهرام ناظری را باید در ضربی شوشتری و تصنیف معروف كاروان شهید جستجو كرد. این اثر را استاد محمد رضا لطفی ساخته و ناظری در مایه شوشتری خوانده است.

این كار فضایی حماسی دارد و استفاده از مثنوی معروف هوشنگ ابتهاج، وجهی تراژیك به آن بخشیده است. صدای ناظری در این اثر پر انرژی و جوان و جسور است و در بخش‌های اوج كار، حماسی و تاثیرگذار. این اثر بعدها تحت عنوان  چاووش ۷ منتشر شد.

پس از آن وی آلبوم گل صد برگ را در اوایل دهه شصت به بازار موسیقی عرضه کرد. این اثر دو ویژگی داشت، اول معرفی و عمومی كردن ساز سه تار و دف و دیگری وجه حماسی كار.

بعدها وی آلبوم آتش در نیستان را با جلال ذوالفنون اجرا کرد كه استفاده از اشعار مولانا در این اثر هم از جمله ویژگی‌های كار به شمار می‌رود. كاری كه می‌توان آن را تداوم منطقی گل صدبرگ به شمار آورد و نشان داد كه ناظری علاوه بر آواز دستی چیره در تصنیف‌سازی و ذهنی بكر برای پروردن برخی ملودی‌های جذاب و دلنشین دارد.

پیش از این كار البته ناظری با كیخسرو پورناظری آلبوم «صدای سخن عشق» را كار كرده بود كه این اثر خود سنگ بنایی شد برای كارهایی كه بعدها با گروه‌نوازی ساز تنبور انتشار یافت كه نقطه عطف آن را باید در«آلبوم مهتاب رو» دانست كه تصنیفی خیره‌كننده را در آن شاهدیم.

این تصنیف نمونه شاخص و تكامل یافته تصانیفی است كه بعدها به جریان موسیقی عرفانی یا سماع شهره شدند. تصنیفی كه اوج و فرودهای منحصر به فردی دارد و به خوبی روی شعر مولانا نشسته و ناظری آن را به نیكوترین وجه اجرا كرده است.

نقطه عطف بعدی كار ناظری با آلبوم شورانگیز حسین علیزاده شكل گرفت. اثری كه خود به لحاظ استفاده از فرم ها و ابداعات تازه در موسیقی ایرانی كاری نو و متفاوت است و از ذهن پیچیده و مبدع علیزاده در این كار خبر می‌دهد.

پس از این دوران ناظری با گروه دستان همكاری می‌كند كه نقطه عطف آن را باید در آلبوم «سفر به دیگر سو» جست و جو كرد. این آلبوم نمونه‌ای شاخص از تحول در ریتم و سرعت در موسیقی سنتی‌است، شاخصی كه گروه دستان و به خصوص حمید متبسم پایه‌گذار آن بود و اكنون به ژانری غالب در گروه‌نوازی موسیقی سنتی تبدیل شده‌است.

خود ناظری هم در گفتگویی گفته است كه سفر به دیگر سو مهم‌ترین كار وی در عرصه موسیقی و به نوعی مانیفست كاری وی به شمار می‌رود. اثری كه ناظری سعی كرد در آن فرم‌های آوازی تازه ای را با الهام از ساختار موسیقی ردیفی و موسیقی نواحی ایران به كار گیرد.

در این دوران ناظری همكاری‌هایی هم باگروه كامكارها داشته است كه حاصل آن در آلبومی منتشر شده است.

پس از این دوران هم ناظری همكاری‌هایی با لوریس چكناوریان انجام داده است كه كارهای چكناوریان اصولا ژانری متفاوت دارد. همچنانكه كاری كه وی با كامبیز روشن روان انجام داده است نیز فضایی متفاوت با آثاری دارد كه ناظری با دیگر هنرمندان انجام داده‌است.

این كارها فضایی اركسترال دارد. كارهایی كه با زمستان اخوان با آهنگسازی محمد رضا درویشی شروع و سپس با «در گلستانه» سهراب سپهری با آهنگسازی هوشنگ كامكار ادامه یافت و در نهایت با ساقی‌نامه كامبیز روشن روان و همكاری‌ای كه با چكناوریان و اركستر سمفونیك داشته به پایان رسید. در گلستانه و زمستان آثاری هستند كه وی برای نخستین بار آواز را در شعر نو تجربه می‌كند.

از اواسط دهه هفتاد ناظری به همكاری با گروه كامكارها پرداخت كه حاصل آن انتشار آلبوم كنسرت مشترك وی با این گروه بود.

ناظری در زمینه آوازهای قدیمی ایران هم تجربه‌هایی دارد كه در آلبوم آواز اساطیر آن را عرضه عمومی كرد.

ناظری در چند سال گذشته كنسرت‌های بسیاری را در ایران و خارج از ایران اجرا كرده‌است.

شهرام ناظری، در سفری که مهرماه ۱۳۸۶ به فرانسه داشت، نشان شوالیه ادب و هنر را از سوی دولت فرانسه دریافت کرداین نشان بالاترین نشان فرهنگی فرانسه و پاسداشتی است از طرف دولت فرانسه به هنرمندانی که تلاش ویژه‌ای در اعتلای فرهنگ و هنر انجام می‌دهند.

وی از طرف مجمع «جامعه آسیا» به عنوان هنرمند برتر آسیا انتخاب شد و از طرف بان کی‌مون دبیر کل سازمان ملل متحد تقدیر ویژه شد. وی همچنین در سال ۱۹۹۸ میلادی جایزه بهترین موسیقی عرفانی جهان را در مراکش کسب کرد.

منبع: همشهری آنلاین