مصاحبۀ اختصاصی سیامک آقایی استاد سنتور با رادیو بین المللی چین

عصر دوشنبه 21 امرداد/ اسد، 12 اوت، کنسرت شب دوستی ایران و چین در حاشیۀ همایش دهمین سالگرد انجمنهای دوستی ایران و چین، با هنرنمایی سنتورنوازانی از ایران و چین در پکن برگزار شد.

در این کنسرت سیامک آقایی و گروه رها که اعضاء آن همگی از هنرآموزان او هستند، چند قطعه موسیقی را با ساز سنتور اجرا کردند.

مسعود شماعی زاده هنرمند و فعال رویدادهای فرهنگی ایران در چین که برگزارکنندۀ این برنامه بود دربارۀ آن گفت:

این یک برنامۀ جانبی از سومین جشنوارۀ بین المللی سنتورنوازان است که در حومۀ پکن این روزها در حال برگزاریست. مسابقۀ سنتورنوازان مدارس مختلف، تک نوازی و گروه نوازی. شرکت کننده های مسابقه عمدتاً چینی هستند. این جشنواره به مدت چهار روز در شیانگ هه برگزار می شود. با اطلاعی که از خانم پروفسور لیو دریافت کردیم، من هماهنگ کردم تا استاد آقایی و گروه سنتورنوازان رها در این برنامه شرکت کنند. دفعۀ قبل هم گروه چینی که به دعوت انجمن دوستی ایران و چین به ایران رفته بودند، من همین گروه را برای همراهی معرفی کرده بودم و از این رو همدیگر را می شناختند. این بار که از استاد آقایی و گروه رها برای شرکت در جشنواره دعوت کردیم، به ابتکار انجمن دوستی ایران و چین برنامۀ کنسرت امشب را با عنوان شب دوستی ایران و چین ترتیب دادیم. خود جشنواره هم پس فردا چهارشنبه با عنوان شب موسیقی ایران و چین برگزار خواهد شد. این جشنواره اختصاص به سنتور دارد و در برنامۀ امشب استاد آقایی گروه را با تمبک نیز همراهی خواهد کرد. برنامۀ امشب عبارت است از یک تک نوازی استاد آقایی، گروه نوازی گروه ایرانی و گروه نوازی گروه چینی و دو گروه ایرانی و چینی قطعه ای را نیز از ساخته های استاد آقایی با هم خواهند نواخت.

پس از پایان کنسرت استاد سیامک آقایی در گفتگویی کوتاه و صمیمانه با خبرنگار بخش فارسی رادیو بین المللی چین شرکت کرد.

- استاد آقایی برنامۀ بسیار زیبایی بود. برنامۀ بسیار عالی و زیبایی بود. لذت بردیم. لطفاً دربارۀ پیشینۀ شرکت خودتان در چنین برنامه هایی و خود این برنامه برای مخاطبان ما توضیح بدهید.

- بله. ما در این اجرا گروهی متشکل از پنج سنتور نواز با سنتورهایی در پنج الگو و اندازه و صوت متفاوت بودیم. ما این کار را از سال 1372 از دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران شروع کردیم. از همان زمان تا کنون سعی کرده ایم با این گروه این راه را ادامه بدهیم. افراد جدید گروه که همگی از دانشجوهای من و فارغ التحصیل کارشناسی ارشد دانشگاه تهران هستند، تحت نام جدید گروه رها فعالیت می کنند. ما پارسال از طریق آقای شماعی زاده با خانم پروفسور لیو که در کنسرواتوار پکن هستند، آشنا شدیم. این آشنایی ابتدا با آمدن ایشان به تهران و اجرا در تالار شهید آوینی دانشگاه تهران و سپس بازدید ما باعث ایجاد ارتباط حرفه ای و فرهنگی در زمینۀ سنتورنوازی شده است. ما امسال از طرف ایران به عنوان کشور مهمان دعوت شده ایم تا در تمام شهرهایی که جشنوارۀ موسیقی چین و کشورهای خارجی برگزار می شود، اجرا کنیم. همۀ اینها به برکت زحمات آقای شماعی زاده بوده است.

- با توجه به این که چین دارای سازی قدیمی به نام یانگ چین که بسیار شبیه سنتور است و در کنسرت امشب شاهد اجرای هنرمندان چینی و همینطور همنوازی با سنتور ایرانی بودیم، آیا می شود گفت که چنین رویدادی گام بزرگی در آشنایی حرفه ای موسیقیدانهای دو کشور با هم بوده است؟

- بله، حتماً همین طور است. شاید جالب باشد بگویم که دیروز در مقدمۀ جشنواره یکی از اساتید برجستۀ موسیقی – مردم شناسی دانشگاه پکن که امروز هم اینجا حضور دارند، در نیم ساعت سخنرانی خود حدود بیست سی بار اسم ایران را آورد. جالب این که طبق اسناد تاریخی سنتور از ایران به چین معرفی شده است که یکی از مسیرهای احتمالی آن جادۀ ابریشم و دیگری اروپا بوده است. در چین بر این نکته که سنتور از ایران به چین معرفی شده تأکید زیادی دارند. البته سازهای دیگر مانند عود و لوت و پی پا هم بی ارتباط نیستند. حدود بیست یا سی کشور در جهان سنتور دارند. از جمله مجارستان و امریکا و خیلی کشورهای دیگر؛ ولی در جشنواره ای که در پکن برگزار می شود، ایران را در صدر فهرست قرار داده اند. ما هم از فرصت دعوتی که پیش آمده سعی می کنیم از طریق این ساز در کنار باقی روابط فرهنگی و اقتصادی و سیاسی که ایران با کشور چین دارد، بتوانیم مؤثر واقع شویم.

- آیا اولین باری است که به چین سفر کرده اید؟

- خیر. من قبلاً با پروژۀ جادۀ ابریشم به مدیریت هنری یویوما که چیِلونواز سرشناسیست و همچنین همراه با استاد کلهر چند بار به چین آمده ام. در شانگهای و چند شهر دیگر اجرا کرده ایم. همین طور در افتتاحیۀ المپیک 2008 پکن ما در ورزشگاه نود هزار نفری پکن حضور داشتیم و موسیقی آن را گروه جادۀ ابریشم نواخت که من در آن سنتور می نواختم.

به نظر من مخاطبان عادی ایرانی و چینی شاید ندانند که کشورهایشان تا چه اندازه اشتراکات فراوانی دارند. مثلاً شاید جالب باشد که اجداد ساز یانگ چین که سنتور چینی است و اجداد ساز پی پا که دو تار ایرانیست، در کنار موضوعات اقتصادی در جادۀ ابریشم منتقل شده و طی سالها و قرنها شکل چینی به خود گرفته است. بنابراین تبادلات بین دو کشور و مردم و فرهنگهایشان صرفاً جنبۀ اقتصادی نداشته است.

- اولین برداشت و احساسی که از اولین سفرتان به چین داشتید چه بود؟

- نمی دانم تعبیر درستی هست یا نه، ولی در اولین برخوردم با چین معنی واقعی کلمۀ امپراطوری به ذهنم رسید. شاید این برای چینیها عادی باشد. به نظر من اولین امپراطوری به معنی واقعی کلمه نه به معنی مصطلح جدید و سیاسی آن، بلکه به معنی فرهنگی امپراطوری را چینیها ایجاد کرده اند.

این افتخار بزرگیست که فارغ از محاسبات سیاسی و اقتصادی و شرایط متغیر و متحولی که در هر دو سه دهه ممکن است پیش بیاید، فرصتی پیش آمده است که امروزه کشورها از طریق فعالیتهای فرهنگی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و با هم آشنا می شوند و همچون برنامۀ امروز، برای لحظاتی بحثهای سیاسی و اقتصادی را کنار بگذارند و در کنار هم از موسیقی و زبان مشترک آن لذت ببرند.

خیلی خوشحالم که ساز سنتور و فرهنگ موسیقی دو کشور می تواند جناب سفیر ایران و مقامات چینی را در یک سپهر فرهنگی جمع کند و در کنار هم از این کنسرت لذت ببرند.

به نظر من تمدنهای بزرگ به چنین رویدادهایی نیاز زیادی دارند.

- به عنوان آخرین پرسش، چین نسبت به اولین باری که با آن مواجه شدید، در حال حاضر چه تغییراتی کرده است؟

- این هم بسیار واضح است. تغییرات بسیار زیاد و عظیم بوده است. عجیب اینکه این تغییرات سرعت بسیار زیادی هم دارد. از دوستان مقیم پکن و سایر شهرهای چین هم شنیده ام که می گویند اگر یک هفته به خاطر مسافرت از شهر و محله شان دور باشند، در بازگشت ممکن است چهرۀ جدیدی از محلۀ خودشان به دلیل ساخت و ساز سریع ببینید. چین با سرعت شگفت انگیزی رشد می کند و من که با شش سال فاصله به چین وارد می شوم، اولین چیزی که نظرم را جلب می کند، تغییرات فراوانیست که طی این مدت اتفاق افتاده است. این جای تبریک دارد و چین می تواند الگویی در تلاش و سرعت پیشرفت برای سایر کشورها باشد. این را محض تعارف نمی گویم. کافیست تصاویر شصت هفتاد سال پیش چین را با تصاویر کنونی چین مقایسه کنیم. کشوری که در فقر شدیدی بود، امروز با جمعیت عظیم خود به جایی رسیده است که در صورت نیاز، مثل زمان بحران مالی امریکا در سال 2008، مبلغ کلانی را به این کشور کمک می کند. قطعاً آیندۀ دنیا وابسته است به تلاشهایی که در این کشور انجام می شود. همین الآن هم همۀ کشورهای دنیا به نوعی از پیشرفت چین منتفع هستند.

من خیلی خوشحالم که ایران بر اساس ذهنیتهای برساخته از کشورهای ابرقدر قدرت و پیشرفته حرکت نمی کند و با کشوری مثل چین روابط دوستانه دارد و ما هم مانند سفرای فرهنگی ایران سعی می کنیم تصاویر احتمالی منفی سیاسی را از جهان خود کنار گذاشته و در راه آشنایی مردم ایران و چین با یکدیگر تلاش کنیم.

- از این که وقتتان را در اختیار ما گذاشتید، سپاسگزارم.