بارش باران، پروانه‌ها تهران و زنده شدن دریاچه ارومیه

فصل بهار در تهران سال‌هاست که ای‌نقدر زیبا نبوده،‌ چرا که پروانه‌ها بسیاری از کوچه‌های شهر را پر کرده‌اند. به درختان که نزدیک می‌شوی پروانه‌ها روی شاخ و برگ آن می‌پرند و گروه‌های پر تعداد آن‌ها از فراز سر عابران پیاده از این درخت به درخت دیگری پرواز می‌کنند. این پروانه‌ها گردشگری و تهران‌گردی در این روزهای پایتخت را بیش از پیش جذاب‌تر کرده‌اند.

حاکمیت ۲۰ ساله خشکسالی بر عرصه‌های کشور به ویژه استان تهران سبب تغییرات اقلیمی در این مناطق شده بود، اما در روزهای ابتدای سال جاری، سیلی از باران سبب ایجاد موج شادی بین تهرانی‌ها شد و عطش کویر فروکش کرد و باران قابل توجه سبب نفوذ آب به لایه‌های زیرین زمین و خوشحالی مردم به ویژه کشاورزان در استان تهران شد.

اما این بارش‌ها سبب باز شدن پای گونه‌ای از پروانه به عنوان مهمان ناخوانده به شهرستان‌های جنوبی تهران به ویژه برخی از مزارع و مراتع کشاورزی شد.

برخی از کشاورزان می‌گویند این تعداد پروانه را در طول سال‌های کشاورزی خود ندیده‌اند. «عبدالله»، کشاورز اهل ورامین که بیش از ۶۰ سال تجربه دارد، می‌گوید: «قبلا هیچ‌وقت هجوم این همه پروانه را ندیده‌ام. کارشناسان کشاورزی می‌گویند این پروانه‌های زیبا خسارتی بر میزان محصول و ثمره محصولات ندارند و نباید از بابت حضور آنها در مناطق کشاورزی و مزارع نگران باشیم.»

در سال‌های پیش با آغاز فصول گرم، پشه‌های سفید فراوان در تهران دیده می‌شدند که مزاحمت زیادی برای شهروندان ایجاد می‌کردند اما به نظر می‌آید نوبت پرواز پروانه‌ها رسیده است.

«علیرضا نادری» کارشناس حشرات می‌گوید: «بارندگی‌های اخیر دلیل آمدن پروانه‌ها است. اما وجود آنها جای نگرانی برای شهروندان، کشاورزی و محیط زیست ندارد.»

«حسین آخانی»، کارشناس و فعال محیط زیست هم می‌گوید: «از ابتدای سال شاهد بارش‌های فراوان بودیم که همین امر منجر به حضور بیشتر حشرات در طبیعت شده است. حضور حشرات یک نوع رفتار طبیعی منجر به پایداری طبیعت است. پروانه‌ها همیشه در خدمت گیاهان بودند، چرا که یکی از عوامل گرده افشانی، تولید بذر گیاهی و ذخیره بانک بذری طبیعت هستند.»

با افزایش بارش باران خیابان‌ها و بزرگراه‌های تهران در محاصره پروانه‌هاست اما از سوی دیگر دریاچه ارومیه که به عنوان نگین شمال غرب ایران شناخته شده، از آغازین روزهای سال ۹۸ با بارش باران رو به جان گرفتن گذاشته و همزمان با این رخداد دولت برنامه ایجاد امکانات تفریحی و گردشگری در سواحل آن را در دستور کار خود قرار داده است.

دومین دریاچه آب شور جهان در آذربایجان غربی قرار دارد و اکنون میزبان بیش از ۲۵۰ گونه مختلف جانوری و پرندگان است که از گذشته‌های دور توسط یونسکو در بین مناطق و تالاب های تحت حفاظت به ثبت هم رسیده است.

افزون بر این جاذبه‌های گردشگری دریاچه ارومیه همچون تالاب‌های آن و مهاجرت سالانه ده‌ها هزار پرنده به این دریاچه ظرفیت اقتصادی و اجتماعی بسیار ارزنده‌ای برای ایجاد اشتغال و توسعه گردشگری در منطقه است.

دریاچه ارومیه یکی از پارک‌های حفاظت شده بزرگ دنیا با ارزش‌های کم‌نظیر زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی است که وجود انواع نمک‌ها و لجن سیاه با خواص دارویی فوق‌العاده سبب علاقه‌مندی گردشگران داخلی و خارجی برای سفر به این منطقه شده است.

اهمیت سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری پارک ملی دریاچه ارومیه به‌منظور جذب گردشگران داخلی و خارجی می‌تواند سبب زیبایی بیش از پیش این محیط طبیعی شده و هم آن را تبدیل به فضایی بکر برای اشتغال‌زایی جوانان کند.

اوایل سال آبی، دریاچه ارومیه فقط یک میلیارد و ۵۰ میلیون مترمکعب آب داشت که با بارندگی‌های امسال این میزان به ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب رسیده که با افزایش آب ورودی از حوضه آبریز این میزان به زودی به ۵ میلیارد مترمکعب نیز می‌رسد.

گفته می‌شود به زودی کار ساماندهی پلاژهای قدیمی و ساخت پلاژهای مناسب جدید با استاندارهای روز جهانی برای شنای گردشگران در دریاچه ارومیه آغاز می‌شود.

اما پدر کویرشناسی ایران معتقد است در حالی که بارش‌های گسترده و جاری شدن سیلاب در سطح کشور به پرآب شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها منجر شده، اما این به معنای د شدن دریاچه رو به مرگ ارومیه نیست.

«پرویز کردوانی» می‌گوید: «بارندگی‌ها سبب شده کلیه تالاب‌های کشور پرآب شوند؛ حتی تالاب هامون هم آن‌قدر پرآب شده که احتمال سرریز آب آن به گود زره افغانستان وجود دارد. باید بگویم که متاسفانه دریاچه ارومیه غیرقابل احیاست. این دریاچه به دلیل حفر تعداد زیادی چاه عمیق در اطرافش، مریض شده و کارکرد اکولوژیکی خود را از دست داده. دریاچه ارومیه دیگر نمی‌تواند آب را در خودش نگه دارد. هرقدر آب به دریاچه وارد شود تدریجا وارد چاه‌ها خواهد شد. تنها تاثیری که می‌توانیم بر این سرنوشت دریاچه ارومیه بگذاریم، کند کردن روند خشک شدن و مرگ آن است.»

این جغرافیدان غیرقابل احیا بودن دریاچه ارومیه را اینطور توضیح می‌دهد: «حفر تعداد زیاد چاه در اطراف دریاچه سبب شده طبق قانون ظروف مرتبط، جریان هیدرولیکی آب دریاچه معکوس شود. یعنی به جای این که آب از سفره‌های زیرزمینی به سمت دریاچه حرکت کند، آب دریاچه برای پر کردن چاه‌های عمیق اطرافش به سمت چاه‌ها در حرکت است. نتیجه هم این است که آب چاه‌های اطراف دریاچه ارومیه شور شده.