سه ماه کلیدی برای چین و آمریکا

شی جین پینگ رییس جمهور چین و دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا 10 آذر/1 دسامبر در آرژانتین دیدار و گفتگو کردند. طبق اطلاعات منتشر شده پس از این گفتگو، دو طرف با توقف اجرای تدابیر محدوده کننده تجاری از جمله افزایش نرخ عوارض گمرکی و اختصاص 90 روز به مشورت در راستای لغو تدابیر عوارضی که ظرف امسال توسط دو کشور به اجرا گذاشته شد، موافقت کردند. این امر قابل پیشبینی است در صورت بی نتیجه ماندن این مشورت طولانی، آمریکا احتمالا جنگ تجاری فعلی را تشدید می‌‎نماید.

به این ترتیب باید چطور به نتیجه گفتگوی اخیر سران دو کشور نگاه کنیم؟ سران دو کشور اصطکاک تجاری رو به تشدید دو کشور را متوقف کرده و راهنما و فرصتی برای حل مساله ارایه داده اند که اهمیت این امر غیرقابل انکار است. البته، در سه ماه آینده دور جدید "رقابت هوش و خِرَدورزی" بین تیم‎های مشورت کننده دو کشور آغاز می‎شود که طبق پیشبینی چین، روندی دشوار و بغرنج خواهد بود.

چرا جنگ تجاری چین و آمریکا متوقف شده است؟ دلیلش این است که هر دو طرف برای این جنگ تجاری هشت ماهه مجبور به پرداخت بهایی شده‎اند. آمریکا در زمان تشدید اصطکاک تجاری در ماه مارس امسال گمان می‎کرد به زودی و به راحتی پیروز می شود. اما وقایع هشت ماهه به آمریکایی‎ها نشان داد در جنگ تجاری هیچ طرفی برنده نمی شود بلکه همه بازنده هستند. آمارها نشان می دهد کسری تجاری آمریکا در ماه اکتبر به 77.2 میلیارد دلار یعنی رکوردی جدید در تاریخ رسیده است. به علاوه، شرکت خودروسازی جنرال موتورز نیز در آخر ماه نوامبر تعطیلی هفت کارخانه را اعلام کرد که 4 مورد از آن‌ها در آمریکا بودند و هیچ کدام در چین نیستند. این تحولات فشار سنگین بر دولت آمریکا وارد کرده و باعث ناامیدی آن‎ها شده است. در ضمن، سرمایه گذاری مستقیم خارجی آمریکا در سه ماهه دوم امسال نیز به منفی 8.2 میلیارد دلار کاهش یافته است که پایین‎ترین رقمی از سال 2015 به این سو بوده است. نکته قابل توجه این است که در سال 2017 آمریکا 275 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرد که بیشترین رقم در جهان بود. بدیهی است جنگ تجاری اهداف آمریکا از جمله کاهش کسری تجاری، ایجاد فرصت کار و برگشت سرمایه به آمریکا را محقق نکرده بلکه چالش های اقتصادی آمریکا را افزایش داده است. پس، آیا جنگ تجاری ادامه می یابد؟ این قابل توجه است که دونالد ترامپ در 14 اکتبر در مصاحبه با سی بی اس به جای عبارت "جنگ تجاری"، آنچه بین چین و آمریکا اتفاق افتاده را درگیری تجاری کوچک عنوان کرد. این نشان می دهد که این تنش‎ها را در حد یک "درگیری کوچک" مد نظر گرفته بوده است.

حال که سران چین و آمریکا اصطکاک تجاری را متوقف کرده اند، باید گفت این یک گزینه عاقلانه و مفید برای هر دو طرف است. اگر در سه ماه آینده تیم های مذاکره کننده چین و آمریکا طبق توافق سران دو کشور مذاکرات را به نتیجه برسانند، این امر برای هر دو کشور نویدبخش خواهد بود. در غیر این صورت دور جدید جنگ تجاری آغاز می شود و ابهامات بیشتری برای اقتصاد دو کشور و حتی جهان ایجاد می کند. لذا، سه ماه آینده برای هر دو کشور مقطعی حساس خواهد بود.

در واقع، مدت سه ماهه برای مذاکرات درباره مساله‎ای پیچیده مانند اصطکاک تجاری چین و آمریکا بسیار کوتاه است. رویکرد کلی چین به پیشنهاد آمریکا برای بحث در مورد "مسائل ساختاری" از جمله حفاظت از حق مالکیت معنوی، همکاری فنی، دسترسی به بازار و موانع غیر عوارضی، این است که بحث های همسو با سیاست اصلاحات و درهای باز، در مذاکرات سه ماه آتی در اولویت قرار خواهد گرفت. متقابلا، چین نیز نگرانی های جدی خود را مطرح کرده و آمریکا نیز به آن پاسخ داده است. اما این قابل پیشبینی است در مذاکرات درباره جزییات مسایل، موضوعات بسیاری رد و بدل شود. به علاوه، با توجه به عوامل دیگری مانند اختلاف نظرها در میان تصمیم‎گیران امور اقتصادی و اوضاع پیچیده سیاسی آمریکا و بدقولی مکرر آن کشور، مذاکرات در سه آماه آتی روندی بسیار دشوار و بغرنج و پر فراز و نشیب خواهد داشت.

با این حال، مذاکره هر نتیجه‎ای داشته باشد، چین را سرگردان نخواهد کرد. چین به عنوان طرفی که در این جنگ به ناچار به "دفاع" پرداخته است، همیشه بر این موضع روشن خود پایبند بوده است: به دنبال جنگ تجاری نیست اما از آن نمی ترسد و در صورت آغاز، به ناچار قاطعانه از منافع محوری ملت و مردم دفاع خواهد کرد. وقایع هشت ماه گذشته و بارها مشورت عالی رتبه بین دو کشور در این مدت این اراده قوی چین و پایبندی آن بر این موضع را به جهان نشان داده است.

در سه ماه آینده چین برای حفظ منافع مشترک چین و آمریکا و نظم تجاری جهان برای ارتباط با آمریکا حداکثر تلاش خود را انجام می دهد و سعی می کند تا هدف لغو تدابیر عوارضی از هر دو کشور تحقق یابد. اما، چین نیز از مذاکرات آتی انتظارات منطقی داشته و نسبت به آن خیلی خوشبین نیست و نه خیلی بدبین. چون پس از هشت ماه جنگ تجاری چین به بلوغ رسیده و دریافته است کلید پرداختن به جنگ تجاری، حسن انجام امور خویش است. امسال مصادف با چهلمین سالگرد اجرای سیاست اصلاحات و درهای باز چین است. در این مقطع خاص، در صورت پایبندی هر دو کشور بر برابری، سود مشترک، احترام متقابل و برخورد جدی و صادقانه با مذاکرات، اختلافات آنها و مشکلات اقتصادی و تجاری آنها حل خواهد گشت.