سلطه جویی فنی آمریکا در چه سمتی پیش می رود؟

آمریکا قدرت فنی شناخته شده در جهان و در عرصۀ نوآوری علمی و فنی پیشتاز است طوری که حتی در عرصه هایی مثل اطلاعرسانی، هوش مصنوعی و شیمی و داروسازی، که آمریکا از سوی کشورهای دیگر احساس تهدید کرده است هم موقتا می تواند برتری خود را حفظ کند. اما این کشور اخیرا از طریق مناقشات تجاری، اقداماتی یکجانبه به منظور محدودسازی تبادلات و همکاریهای علمی و فنی با چین را به اجرا گذاشته و گزارشی با عنوان «تجاوز اقتصادی چین چگونه فناوری و مالکیت معنوی آمریکا و جهان را تهدید می کند» منتشر کرده و طرحی به منظور کاهش سرمایه گذاری خارجی به تصویب رسانده و حتی استفادۀ دیگر کشورها از فناوری را تحریم کرده که مشخصات سلطه جویی فنی آن کشور را نشان می دهد.

سلطه جویی فنی آمریکا شامل این مشخصات است:

یک: سرکوب رقبا و تحصیل سود بالا از طریق فناوریهای محوری. به عنوان مثال: شرکتهای ابرفناوری آمریکا بهای زیادی از استفاده کنندگان از اختراعات ثبت شده اخذ می کنند و در استفاده از امتیازات خود در مالکیت معنوی زیاده روی می کنند. این به ظاهر رفتاری بازاری و اقتصادی است اما در واقع نوعی انحصارطلبی با استفاده از برتری فنی است. علاوه بر این، آمریکا از برتری فنی خود قیمتهای بسیار بالایی برای برخی تجهیزات و مواد اولیه تعیین کرده و از طریق آن سود بالایی دریافت و شرکتهای خارجی را تحریم می کند. مثلاً شرکت زد تی ای چین را تهدید به قطع عرضه تراشه کرده است.

دو: دخالت در رقابتهای بازاری و حفظ بازار فناوریهای حساس خود و تخریب نظم بازار و سرمایه گذاری به بهانه امنیت ملی. به عنوان مثال، آمریکا مانع خرید شرکتهای ابرفناوری آمریکا توسط شرکتهای خارجی و انتقال ابرفناوریها به خارج و ورود شرکتهای ابرفناوری خارجی به امریکا می شود.

سه: ایجاد محدودیتهای عوارضی برای ورود کالاهای ابرفناوری دیگر کشورها به آمریکا و سرکوب توسعۀ صنایع ابرفناوری دیگر کشورها. آمریکا نرخ عوارض گمرکی بر کالاهای ابرفناوری چین به آن کشور را ارتقاء داده است. این اقدام ضمن محدودسازی ورود کالاهای ابرفناوری چین به آمریکا، بازدارندۀ حضور شرکتهای آمریکا در تقسیم کار جهان نیز خواهد بود.

آمریکا در درازمدت در نظام تقسیم کار جهانی در برتری فنی و بالادست زنجیره ارزش جهانی قرار دارد. حفظ برتری فنی در چارچوب ضوابط بین المللی امری عادی است. شرکتهای فرامرزی آمریکا با آنکه در دیگر کشورها شرکتهای جوینت ونچر به منظور تحقیق و توسعه ایجاد کرده و حتی شرکتهای خارجی را خریده است، کماکان در این نوع برتری قرار دارند. از این رو، آمریکا نمی تواند با توجه به از دست دادن این نوع برتری در برخی عرصه ها به این نتیجه برسد که خود امنیت را از دست داده و به خطر افتاده است. طبق منطق کنونی آمریکا، امروزه هیچ کشوری در دنیا امنیت ندارد.

متاسفانه دولت آمریکا برای اقتصاد و جامعه خود به طور یک جانبه محدودیتهایی برای انتقال فناوریهای خود به خارج و توسعه علمی و فنی دیگر کشورها ایجاد کرده و با استفاده از برتری فنی و علمی این کشور دیگران را به کار در جهتی که او تعیین کرده وادار می کند که نوعی سلطه جویی فنی است و راه حل درستی برای مشکلات آن کشور به شمار نمی رود و نتایج جدی ای در پی خواهد داشت.

فرایند انتقلاب علمی و فنی و تغییرات صنایع جهان شتاب زده است و گسترش ابرفناوریها امری اجتناب ناپذیر است. نوآوری به درهای باز نیاز دارد و اگر آمریکا در برخورد با امور کشور از راههای شرکتها برای رقابت متقابل استفاده و برای تبادلات فنی محدودیت ایجاد کند، پیامدهای بد این اقدام نهایتا متوجه خود آمریکا خواهد شد.

توسعۀ اقتصادی و اجتماعی چین محرک قوی پیشرفت علمی و فنی است و قدرت فنی و علمی چین نیز پس از سالها توسعه ارتقاء زیادی یافته است. البته، پیشرفت روند جهانی شدن نیز کشورها را متحدتر از گذشته کرده است. در این شرایط، اقدام یکجانبه آمریکا در محدوسازی انتقال فناوری راه حل درستی نیست و به جایی نخواهد رسید. توسعه و نوآوری علمی و فنی چین امری اجتناب ناپذیر است.

بی شک، جهانی شدن اقتصاد روندی برگشت ناپذیر است. سلطه جویی با نیازهای خود کشور سلطه جو و روند جهانی شدن تباین و تناقض دارد و به جایی نمی رسد. پایبندی همکاریها و توسعه با باز نگهداشتن درها به روی خارج و تقویت زنجیره های ارزش و صنایع جهان و تلاش مشترک برای توسعۀ علمی و فنی باید گزینه عاقلانه کشورها باشد. سلطه جویی فنی با قانون توسعه اقتصاد و علوم و فناوری مغایر است و موفق نخواهد شد