چرا چینی‌های باستان کوه کونلون را سرچشمه رود زرد می‎دانستند

در تاریخ چین چه کوهی "اجداد کوه‌ها" نامیده می شود؟ نه بام جهان هیمالیلا ، نه کوه تای موسوم به "صدر کوه‌ها" بلکه یک کوه برفی بین شین‌جیانگ و تبت به نام" کونلون " این لقب را از آن خود کرده است که در عین حال سرچشمه تمدن چین نیز دانسته می‌شود، بسیاری از افسانه‌های باستانی به این کوه مربوط است. نام کونلون از چه زمانی ظاهر شد؟ چرا چینی‌ها کوه کونلون را پرستش می‌کنند؟ کارشناسان شرکت‌کننده در سفر علمی به کوه کونلون در سال 2016 هنگام مصاحبه با خبرنگار رادیو بین‎المللی چین گفتند طی هزاران سال گذشته ، کونلون در دل چینی‌ها از یک مفهوم جغرافیایی فراتر رفته است، به نظر چینی‌های باستان‌، این کوه سرچشمه رود زرد "‌رود مادر" چین و" پله بین زمین و آسمان "و"‌مرتفع‌ترین نقطه جهان‌" به‌شمار می‌رود‌.

کونلون با ارتفاع سه هزار کیلومتر یکی از بزرگترین رشته‌کوه‌های آسیا است. این کوه‌ها شامل کناره شمالی فلات تبت و مرزهای جنوبی حوزه تاریم و گذرگاه گانسو هستند و تا جنوب شرقی رود وی امتداد یافته و در سرزمین‌های پست شمالی چین ادامه دارد. کوه کونلون محل بهم پیوستن تمدن‌های اوراسیا و نقطه عطفی در مسیر جاده ابریشم به شمار می‌رود و یکی از سرچشمه‌های مهم تمدن چین تلقی می‌شود، از این رو، برنامه «سفر علمی به کوه کونلون» در راستای کشف اسرار جاده ابریشم و سرچشمه تمدن چین از یکم تا دهم سپتامبر برگزار می‌شود که در آن، مطالعاتی جامع شامل مطالعات باستان‌شناسی، تاریخ‌شناسی، اجتماعی و انسان‌شناسی فرهنگی در نقاط حساس این منطقه کوهستانی، انجام می‌گیرد.

استفاده از کوه کونلون به عنوان یک نماد درافسانه‌ها و فرهنگ چین به زمان‎های بسیار دور بر می‌گردد. در افسانه‌های باستان کونلون کوه پریان است ، طبق افسانه‌‌ها، دریاچه "یائو چی" همانند بهشت بر فراز این کوه قرار داشت، داستان عشق " سی وانگ مو" و پادشاه "جیو مو وانگ "در این کوه رخ داد‌، هم‌چنین افسانه‌‎های معروف مانند" ترمیم آسمان توسط نیو وا" و " پر کردن دریا توسط جین وی " نیز مربوط به این کوه است.

چرا چینی‌های باستان با وجود عدم اطلاع از جایگاه جغرافیایی کوه کونلون، آن را پرستش می‌کردند؟ یانگ لین مدیر بخش باستان‌شناسی موزه ملی چین که در سفر علمی و پژوهشی سال 2016 به کونلون نیز حضور دارد معتقد است، این پرستش عوامل فرهنگی و سیاسی دارد.

وی می‌افزاید: اعتقاد اولیه مردمان باستان بر پرستش طبیعیت بوده است، آنان کوه‌ها، رودها، آسمان، زمین، خورشید و ماه را عبادت می‌کردند. کوه کونلون در زمان باستان به عنوان محل زندگی پریان و حیوانات کمیاب و بسیار مقدس شناخته می‎شد، از همین رو از عصر سلسله‎های شانگ و جیو یعنی سه هزار سال پیش به بعد، در اسناد تاریخی مانند خطوط نگاشته شده روی استخوان یا لاک لاک‎پشت‌‌ها، متونی درباره پرستش کوه کونلون یافته می‌شود. خاصه در سلسله‌های "چین" و "هان" یعنی بیش از دو هزار سال پیش، نظریه‌ای مبنی بر آنکه پادشاه نماد آسمان و ملکه نماد زمین است‌، حکمفرما شد، اندیشه یکپارچگی در دل مردم ریشه دوانید و مردم آن دوران کوه کونلون را نماد قدرت شاه و خاک میهن می‎دانستند."

گرچه در کتاب‎های باستانی چین متونی درباره جایگاه جغرافیایی کوه کونلون نیز وجود دارد اما تشخیص جایگاه دقیق آن در شین‌جیانگ، مدیون زحمات یکی از معروف‌ترین پادشاهان سلسله هان یعنی "هان وو دی " است. طبق متون تاریخی ، فرستاده این پادشاه به دنبال یافتن سرچشمه رود زرد به کوهی در نزدیکی منطقه یوتیان (نام باستانی منطقه حه تیان شین جیانگ) رسید که رود زرد از آن سرچشمه می‎گرفت. این کوه محل استخراج یشم بود و پس از انتقال سنگ یشم به پایتخت سلسله هان ، پادشاه هان وودی این کوه را کوه کونلون نامید ."

یه شوشیان محقق فرهنگستان علوم اجتماعی چین معتقد است، سنگ یشم در فرهنگ سنتی چین نماد شرافت، تقدس و پاکی است‌،علت آنکه پادشاه "هان وودی‌" نام این کوه در جنوب شین جیانگ کونلون نامید، استخراج سنگ یشم از آن بود.

وی می‌گوید:" چینی‌ها در دوران بسیار قدیم به اشیاء ساخته شده از یشم اعتقاد زیادی داشتند و سنگ‌های شفاف را به عنوان نمادی از آسمان، خدا و زندگی ابدی پرستش می‌کردند، از همین رو پیدا شدن

یشم در یک کوه آن را تبدیل به یک کوه افسانه‌ای می‎کرد. در دوران هان وودی‌، جانگ چیان به منطقه غرب سفر کرد و در کوه جنوب منطقه یو تیان سنگ یشم پیدا کرد و همراه خود به پایتخت آورد. پادشاه نیز اسم آن کوه را کوه کونلون گذاشت. به این ترتیب در دوره سلسله هان غربی یعنی بیش از 2000 سال پیش، کوه کونلون ظاهر شد."

نامگذاری کوه کونلون از سوی هان وودی با یک سری رویداد تاریخی دیگر همراه بود. سال 138 قبل از میلاد، هان وودی به منظور مقابله با تجاوز قوم چادرنشین "هون" جانگ چیان را به غرب اعزام کرد. از آن به بعد جاده ابریشم رسماً شکل گرفت و محصولات یشمی تولید شین جیانگ به مناطق داخلی چین راه یافت. سپس به دنبال تاسیس حکومت محلی، دولت مرکزی چین حق مالکیت بر اکثر مناطق شین جیانگ و برخی مناطق آسیای مرکزی را در اختیار گرفت.

طبق متون تاریخی، پادشاه هان وودی نه تنها کوه کونلون را نامگذاری کرد بلکه سرچشمه رود زرد را نیز در این کوه می‌دانست. از آن به بعد رود زرد و کوه کونلون به دو نماد تمدن چین تبدیل شدند.

گرچه مردم امروز می‌دانند سرچشمه رود زرد در منطقه سرچشمه سه رود واقع در استان چین های قرار دارد و تا کوه کونلون 1300 کیلومتر فاصله دارد اما از سلسله هان وودی تا سلسله های مینگ و چینگ، مردم چین باستان بر آن بودند که سرچشمه رود زرد در کوه کونلون است. به گفته یانگ لین مدیر بخش باستان‌شناسی موزه ملی چین‌، به نظرچینی‌های باستان‌، چشمه‌های کوه کونلون از رود تالیمو و دریاچه "لوپ نور" که دومین دریاچه آب شورچین بود و در دهه 1970 خشک شد ، در نهایت به رود زرد می‌ریخت.

"چون در زمان باستان هیچ کس برای پژوهش به کوه کونلون نمی‌رفت. در اسناد آمده است که سرچشمه رود زرد در کونلون است و آب‌های این کوه از طریق رودهای زیر زمینی به کوه جشیه در استان چین‌‌های می‌رسید به به سطح زمین می‌آمد و رود زرد را تشکیل می‎داد. این گفته تا سلسله‌های مینگ و چینگ هم‌چنین مرسوم بود، کوه کونلون سرچشمه رود زرد و هم‌چنین سرمنشاء تمدن چین دانسته می‌شود، این نیز یکی دیگر از تفکرات دوران پادشاهی چین درباره یکپارگی محسوب می‌شود.

به نظر دانشمندان، مبداء جغرافیایی و سرچشمه فرهنگی و تاریخی رود زرد با هم متناقض نیست، کوه کونلون و رود زرد با یکدیگر ارتباط فرهنگی دارند. در برنامه سفر علمی به کوه کونلون که از روز اول سپتامبر شروع شده است، دانشمندان با حضور در این منطقه داستان این کوه و سرچشمه تمدن چین را روایت می‌کنند. لطفا به گزارش های بعدی ما توجه فرمائید .