CRI Online

تئورى پنج عنصر در طب چينی

GMT+08:00 || 2016-07-26 15:07:12        cri
يكى ديگر از تئورى ها كه تقريبا در تمامى حوزه ها در علوم قديم از فلسفه تا نجوم ، هواشناسى و ... كاربرد داشته ، تئورى پنج عنصر است . اين تئورى همانطور كه از نامش بر مى آيد هر چيزى كه در دنيا وجود دارد را متشكل از ٥ عنصر چوب ، آتش ، خاك ، فلز و آب ميداند . تغيير و پيشرفت در هر شى و پديده اى در طبيعت در نتيجه حركت و تاثيرى است كه اين ٥ عنصر متقابلا بر روى يكديگر ميگذارند . از نظر مردم باستان اين پنج عنصر ضرورى ترين و پركاربردترين مواد در زندگی روزمره انسان هستند به همين خاطر به آن پنج ماده نيز ميگفتند .

هر يك از اين عناصر داراى مشخصاتى هستند كه با مشاهده و بررسى اين مشخصات در ديگر اشيا و پديده ها ميتوان به ارتباط آنها با اين عناصر پى برد . در زير با بعضى از اين خصوصيات آشنا ميشويم .

چوب : خميده ، پيچ دار و كشيده است . از اينرو هر شى يا پديده اى كه داراى صفات و خصوصياتى چون حيات و سرزندگى ، رشد و بالا روندگى ، گسترش ، كشش و صافى و هموارى باشد با اين عنصر ارتباط دارد .

آتش : گرم و بالارونده است . از اينرو هر شى يا پديده اى كه داراى صفات و خصوصياتى چون گرما ، روشنايى ، بالا رفتن و صعود باشد با اين عنصر ارتباط دارد .

خاك : پذيرنده بذر و محصول دهنده است . از اينرو هر شى يا پديده اى كه داراى صفات و خصوصياتى چون تولد ، تبديل ، حمل كنندگى و پذيرندگی باشد با اين عنصر ارتباط دارد .

فلز : پيرو ، دنباله رو و تغيير دهنده است . از اينرو هر شى يا پديده اى كه داراى صفات و خصوصياتى چون پژمردگی و خزان ، انقباض و گرفتگی و پائين آمدن باشد با اين عنصر ارتباط دارد .

آب : مرطوب و پائين رونده است . از اينرو هر شى يا پديده اى كه داراى صفات و خصوصياتى چون رطوبت ، خنكي و سرما ، انسداد و پنهان شدن باشد با اين عنصر ارتباط دارد .

اين تئورى در طب چينى در حوزه هاى مختلف از جمله توضيح درباره عملكرد اعضاى بدن ، روند پيشرفت و تغييرات بيمارى و تشخيص و درمان بيمارى كاربرد دارد . در زير جدول ارتباط اين عناصر با پديده هاى طبيعى و بدن انسان آورده شده است .

عالم طبيعت

 

بدن انسان

پنج نت

پنج مزه

پنج رنگ

پنج تبديل

پنج چى

پنج جهت

پنج فصل

پنج عنصر

پنج عضو اصلى

پنج عضو تو خالى

پنج قسمت

پنج روزنه

پنج احساس

پنج صدا

پنج حس

پنج نبض

پنج مايع

مى

ترشى

سبز

تولد

باد

شرق

بهار

چوب

كبد

كيسه صفرا

تاندون

چشم

خشم

فرياد

بينايى

سفت

اشك

سول

تلخى

قرمز

رشد

گرما

جنوب

تابستان

آتش

قلب

روده كوچك

رگ

زبان

خوشى

خنده

چشايى

تند

عرق

دو

شيرينى

زرد

تبديل

رطوبت

مركز

تابستان بلند

خاك

طحال

معده

عضله

دهان

تفكر

آواز

لامسه

آرام

آب دهان

ره

تندى

سفيد

برداشت

خشكى

غرب

پائيز

فلز

ريه

روده بزرگ

پوست

بينى

غم

گريه

بويايى

شناور

آب بينى

لا

شورى

سياه

پنهان شدن

سرما

شمال

زمستان

آب

كليه

مثانه

استخوان

گوش

ترس

زارى

شنوايى

عميق

بزاق

همانطور كه در جدول بالا معلوم است پنج عنصر با بدن انسان و عالم طبيعت هر دو در ارتباط است . براى مثال اينكه كبد در مزه ها با ترشي در ارتباط است بدين معنى است كه افراط در خوردن ترشى ميتواند علاوه بر كبد به اعضايى كه با كبد ارتباط دارند مثل تاندونها نيز آسيب بزند . يا اينكه ريه در احساسات با غم ارتباط دارد بدين معنى است كه غم بيش از حد ميتواند به ريه و اعضاى مرتبط با آن مثل پوست آسيب بزند . يا بطور مثال در تشخيص ، با معاينه اعضاى مرتبط با پنج عضو اصلى ميتوان به شرايط آنها پى برد ، يعنى تغييرات بيمارى كبد اول از چشم ، بيمارى قلب اول از زبان و .... نمود پيدا ميكند . اين ارتباطات بسيار گسترده است بطوريكه در تمامى حوزه هاى اين طب كاربرد دارد و ما در مطالب بعدى حتما با آنها آشنا خواهيم شد به همين خاطر در اينجا تنها به همين چند مثال بسنده ميكنيم .

حال اين سوال پيش مى آيد كه آيا اين عناصر ارتباطى هم با يكديگر دارند ؟ اگر چنين است اين ارتباط چگونه و از چه نوعى

است ؟ در زير با بعضى از اين ارتباطات آشنا ميشويم :

١- بوجود آوردن : هر يك از اين ٥ عنصر به ترتيب چوب ، آتش ، خاك ، فلز و آب يكديگر را بوجود آورده و به رشد يكديگر كمك ميكنند . اين تولد حلقه وار بدين صورت است : چوب آتش را ، آتش خاك را ، خاك فلز را ، فلز آب را و آب چوب را بوجود مى آورد . در اين رابطه هر عنصر ، يك مادر و يك فرزند دارد . براى مثال مادر آتش چوب و فرزند چوب آتش است .

٢- محدود كردن : هر يك از پنج عنصر بصورت يكى در ميان يكديگر را محدود ميكنند . يعنى چوب ، خاك را ، آتش فلز را ، خاك ، آب را ، فلز ، چوب را و آب ، آتش را محدود ميكند . در اين رابطه هر عنصر يك محدود كننده و يك محدود شونده دارد ، به عنصرى كه توسط عنصر ديگر محدود ميشود مغلوب و به عنصرى كه عنصر ديگر را محدود ميكند غالب نيز ميگويند . براى مثال چوب بر خاك غالب و مغلوب شده توسط فلز ، آتش بر فلز غالب و مغلوب شده توسط آب است .

براى حفظ تعادل در اين چرخه و جلوگيرى از حالت ازدياد در عناصر ، رابطه بوجود آوردن و محدود كردن از يكديگر جداناپذير هستند ، يعنى تولد بدون محدود شدن و محدود شدن بدون تولد هيچكدام به تنهايی امكان پذير نيستند . اين رابطه بدين شكل خواهد شد :

چوب آتش را بوجود مى آورد ، آتش خاك را بوجود مى آورد ، چوب خاك را محدود ميكند ،

آتش خاك را بوجود مى آورد ، خاك فلز را بوجود مى آورد ، آتش فلز را محدود ميكند ،

خاك فلز را بوجود مى آورد ، فلز آب را بوجود مى آورد ، خاك آب را محدود ميكند ،

فلز آب را بوجود مى آورد ، آب چوب را بوجود مى آورد ، آب آتش را محدود ميكند .

نويسنده : احسان دوست محمدى ( فارغ التحصيل رشته پزشكى سنتى از دانشگاه طب سنتى چين شاندونگ و دانشجوى فوق ليسانس رشته طب چينی در دانشگاه طب سنتى چين شاندونگ )

اخبار مرتبط
پیام شما
رسانه ها
برگزیده ها
• سخنگوی وزارت خارجه چین: دور سوم آزمایش بالینی واکسن کرونا در برزیل شروع میشود
• سخنگوی وزارت خارجه چین: رییس جمهور در سه نشست سران پیشنهاد چین را تشریح میکند
• تصویب تصمیمات کمیته دائمی مجلس ملی نمایندگان خلق چین در مورد هنگ کنگ
• نخستین کشتی کروز ساخت چین آماده برای بهره برداری
• شی جین پینگ: توسعه چین بدون جهان ناممکن و شکوفایی جهان نیازمند چین است
• شی جین پینگ: با دخالت خارجی در امور داخلی اعضای سازمان همکاری شانگهای قاطعانه مخالفیم
• شی جین پینگ: مایلیم نیاز اعضاء سازمان همکاری شانگهای به واکسن کرونا را مد نظر قرار دهیم
• شی جین پینگ: سازمان همکاری شانگهای باید برای پیشبرد ایجاد جامعه بشری با سرنوشت مشترک تلاش کند
• شی جین پینگ: همکاری دوسویه باید جایگزین بازی مجموع صفر شود
• انتقاد سازمان ملل از سابقه حقوق بشر و رویکرد تبعیض آمیز و جدایی طلبانه آمریکا
• وضعیت حقوق بشر آمریکا در سازمان ملل مورد انتقاد گسترده قرار گرفت
بیشتر>>
خبرهای تصویری
بشنوید
ببینید