پیوند با جدایی

جدایی نادر از سیمین! بحث و گفت و گو درباره جدایی این دو، از مدت ها پیش با اکرانش در ایران در سال 90 شروع شد. از همان دوره که فیلم اخراجی های 3 هم بر روی پرده های سینما بود و ناخواسته و یا نمی دانم شاید هم به خواسته، رقابتی میان این دو فیلم پیش آمده بود. رسانه های هنری، هر روز آماری از فروش این دو فیلم اعلام می کردند و هر بار تماشاگران، اندر نکات مثبت و منفی فیلم ها با یکدیگر به بحث می نشستند. پخش این فیلم در سینماهای ایران، تقریبا هم زمان شده بود با آمدن من به چین، بنابراین از دیدن این فیلم در سینما محروم شده بودم. از این بابت بسیار غبطه می خوردم که چرا نمی توانم چنین فیلمی را در سینما ببینم. چرا که هر بار با دوستانم در ایران صحبت می کردم، از زیبایی و شگفتی فیلم برایم می گفتند! از بازی پیمان معادی و جمله کلیدی اش خطاب به سیمین که "او – پدر- من را نمی شناسد من که او را می شناسم" از بازی لیلا حاتمی، بازیگر مطرح سینمای ایران و سارینا، دختر کارگردان در نقش "ترمه" که آشوب روحی اش را برای انتخاب یکی، پدر یا مادر به خوبی در فیلم نشان داده بود!

اصغر فرهادی را با سریال تلویزیونی "روزگار جوانی" می شناختم و با دیدن فیلم "درباره الی" شیفته افکار سینمایی اش شدم. برای همین ها بود که حسرت ندیدن فیلم را در سینما

می خوردم.

باری! پس از گذشت مدتی از اکران فیلم در سینماهای ایران، هر بار که اخبار موفقیت هایش را می شنیدم بیش از پیش مشتاق تماشای این فیلم می شدم، بنابراین از مسافران ایرانی می خواستم که DVD آن را برای من بیاورند، هر چند اصلا دوست نداشتم به این شکل فیلم را ببینم. اما چاره ای نبود! (البته هرگز DVD به دستم نرسید!)

می شنیدم که این فیلم در بسیاری از کشورها مانند فرانسه، آمریکا، انگلیس، آلمان، مجارستان، هلند، سوئد، بلژیک، سوئیس، برزیل، ترکیه، تایلند و کانادا به اکران عمومی در آمده است! آرزو می کردم که در کشور چین هم اکران شود. در خبرها خوانده بودم که دو کشور چین و ایران قصد دارند رابطه فرهنگی میان خود را بیش از پیش تقویت کنند و این ارتباط به خصوص در زمینه فیلم و سینمای دو کشور بیش از همه مد نظر بود، چرا که مسوولین امور فرهنگی چین معتقدند که سینمای چین باید بسیاری نکات را از سینمای ایران بیاموزد بنابراین باید بیشتر با عوامل و سازندگان این هنر هفتم در تماس باشند. به هر حال شنیدن این گونه اخبار من را به اکران این فیلم مطرح در چین امیدوار می کرد!

در هر صورت، من همچنان در حسرت بودم تا این که به زمان انتظار برای شنیدن خبری خوش رسیدم. مدت ها پیش از برگزاری جشنواره بین المللی اسکار، زمزمه هایی درباره شانس دریافت فیلم اصغر فرهادی شنیده می شد. من هم مثل همه ی هموطن هایم در انتظار شنیدن خبر خوش بودم. خبر این پیروزی فیلم پر افتخار ایرانی برای من خیلی جالب و در عین حال هیجان انگیز بود. صبح روزی که این خبر اعلام شد، هنگامی که به محل کارم آمدم، با صحنه ی جالبی رو به رو شدم! همه ی همکارهای چینی ام در سکوتی عجیب سر در کامپیوترهای خود داشتند. ابتدا فکر کردم که خبرهای زیادی به دستشان رسیده و همه مشغول ترجمه هستند! اما وقتی صدای پیرمرد بازیگر فیلم را شنیدم که می گفت، "سیمین کجا می روی!" ناگهان از جای خود پریدم! بله! جدایی نادر از سیمین، جایزه اسکار را دریافت کرده بود و این فیلم در سایت چینی "یو کو" با زیر نویس چینی در حال پخش بود! با دیدن این صحنه، بسیار به ارزش افتخار آفرینی یک فیلم ایرانی پی بردم و بر آن بالیدم!

پس از آن روز، فیلم را نه برای یک بار که چندین بار از طریق سایت چینی دیدم!

اگرچه آرزو می کردم این فیلم را در سینما ببینم!

و اما... خوش بختانه این آرزویم هم به حقیقت پیوست! و البته این بار هم به شکلی کاملا متفاوت و هیجان انگیزتر!

"فیلم جدایی نادر از سیمین که در سینماهای خارجی با نام یک جدایی (A Separation) اکران می شود، پس از دریافت 50 جایزه معتبر بین المللی و اکران عمومی در 13 کشور جهان این بار به چین رسید." این خبر بسیار خوش حال کننده ای بود که در یکی از سایت ها خواندم. با خواندن آن بلافاصله از یک همکار چینی خواهش کردم با جست و جو در سایت های چینی از درستی آن مطمئن شوم.

خبر درست بود و اتفاقا این فیلم در یکی از سینماهای نزدیک رادیو بر روی پرده بود!

ساعت اکران فیلم، 5 نوبت در روز بود! و مبلغ بلیت هم با توجه به ساعت اکران آن هشتاد یا صد و بیست یوان بود! به استثنای روز سه شنبه که همه قیمت ها در ساعت های مختلف آن به نصف قیمت فروخته

می شد!

من و همکار ایرانی ام تصمیم گرفتیم این فیلم را در سینما ببینیم! قصد خرید بلیت داشتیم که متوجه شدیم مدیر بخش فارسی رادیو بین المللی چین، بلیت های یک سانس از فیلم را به طور کامل خرید کرده و مدیر و کارمندهای طبقه هفتم رادیو را که اختصاص به چند کشور آفریقایی و آسیایی دارد، برای دیدن فیلم دعوت کرده است. این حرکت مدیر بخش فارسی بسیار برای ما بسیار جالب و قابل تقدیر بود!

مدیر بخش که متوجه اشتیاق ما برای دیدن این فیلم در سینما شد تعجب کرد، و البته ما هم از تعجب او متعجب شدیم! تا این که متوجه شدیم این فیلم بر خلاف تصور ما که به زبان فارسی و با زیر نویس چینی یا انگلیسی خواهد بود، به چینی دوبله شده است!

با شنیدن این خبر، نه تنها از اشتیاق ما برای دیدن فیلم کم نشد، که برعکس، بیشتر هم شد! چرا که به خوبی می دانستیم آوای زبان چینی بسیار متفاوت از زبان های دیگر، به خصوص زبان فارسی است و چینی ها بعضی از حروف را تلفظ نمی کنند. مثلا ادای حرف "ر" برای چینی ها مشکل است. و یا شکل دهان برای بیان حروف، متفاوت از بیان حروف فارسی است. برای همین خیلی دوست داشتیم فیلم را با دوبله ی چینی ببینیم.

به هر حال، ما هم همراه کارمندان چینی به سینما "وندا" یکی از سینماهای بزرگ شهر پکن در نزدیکی رادیو رفتیم! از دیدن تعداد تماشاگران خیلی خوشحال و البته هیجان زده شدم! به خصوص که همه ی آن ها در طول تماشای فیلم، کاملا سکوت کرده بودند و همراه با احساسات بازیگران فیلم، ابراز احساسات می کردند! خیلی دوست داشتم از چهره ی آن ها در هنگام تماشای فیلم عکس بگیرم! اما تنها به یک عکس، آن هم در هنگام پخش تیتراژ پایانی فیلم بسنده کردم!

دوبله به نسبت خوب انجام شده بود و دوبلور، آن جا که باید، احساسات بیشتر به خرج می داد، مثل گریه و لرزش صدای بازیگرهای زن و یا عصبانیت و اضطراب مردها، که خوب انجام شده بود! (گرچه از نظر ما صدای همه دوبلورها به نظر یکسان به گوش می رسید) اما صدای زمینه، یا افکت های فیلم چندان برای من به عنوان یک تماشاگر ایرانی جالب نبود! شاید برای چینی ها این نکات چندان مهم نباشد! اما به طور مثال، برای من این نکته قابل ارزش است که احساس می کنم کارگردان به طور عمد صدای آرام و دلنشین زن قصه گو را که از رادیو پخش می شود، در بخشی از فیلم آورده است تا به آرامش خانه ای اشاره کند که مورد نیاز یک دختر نوجوان در خانواده است! بهرحال، من که بعید می دانم صدای خشکی که مانند یک مجری خبری از به اصطلاح رادیو پخش می شد، چنین ذهنیتی را برای تماشاگر چینی ایجاد کرده باشد!

با وجود این ها، فیلم بسیار مورد استقبال تماشاگران قرار گرفت! پس از پایان فیلم، همه ی تماشاگران که بسیار تحت تاثیر موضوع فیلم و نقش آفرینی بازیگران قرار گرفته بودند، فیلم را تحسین کرده و آن را شایسته ی دریافت جایزه دانستند. مهمان های مدیر بخش فارسی، بسیار از او تشکر کردند که چنین فرصتی را برای آن ها ایجاد کرده است و تعدادی از آن ها به بحث درباره ی فیلم نشستند.

به گفته ی مدیر بخش، به طور کلی، تماشا گران چینی فیلم را بسیار زیبا توصیف کردند. از نظر آن ها فرهنگ و اعتقادات مردم ایران قابل احترام است! آن ها به این نتیجه رسیده بودند که راستگویی حتی اگر به ضرر یک قشر فقیر اما معتقد، در یک جامعه ی ایرانی باشد، از هر اصلی مهم تر است! یک دوست چینی هم این مساله را مطرح می کرد که "با دیدن این فیلم متوجه شدم جامعه ی ایرانی، یک جامعه ی با ثبات است و پدر و مادرها بسیار به آینده فرزندان خود توجه می کنند!" احترام و نگه داری از سالمندان هم نکته قابل ستایش از نظر چینی ها بود!

و اما... برای این که بیشتر از بازتاب اکران این فیلم در سینماهای چین با خبر شوم، به همراه همکار چینی ام، به دو سینمای دیگر در پکن سری زدیم. به گفته این دوست چینی ام، ساکنان شرقی پکن، بیشتر از قشر فرهنگی شهر هستند، و مردمی که به سینما "شین می گو جی اینگ چنگ" در شرق شهر مراجعه می کنند، بیشتر برای دیدن یک فیلم هنری و مطرح به آن سینما می روند. زمانی که ما به این سینما رفتیم، جدایی نادر از سیمین با نام چینی " YI Ci BIE LI " یعنی یک جدایی، به مدت یک هفته پخش شده بود! اما به گفته متصدی فروش بلیت، تعدادی از تماشاگرها، با اطلاع قبلی و تنها برای دیدن این فیلم به سینما مراجعه کرده بودند و تعدادی دیگر، با دیدن عکس و موضوع فیلم مشتاق دیدن فیلم شده بودند. "لی جنگ کوئن" متصدی فروش بلیت که فیلم را دیده و از تماشای آن لذت برده بود، می گفت که با دیدن فیلم بسیار دچار احساسات شده و حتی در پایان آن گریه کرده است! اما نکاتی در فیلم برایش جای سوال داشت! مثل حجاب زن ها، که چرا همه جا روسری و شال به سر دارند، او می گفت: "من فکر کردم، حتما ایران کشور خیلی سردی است! یا این که چرا همه مردها در فیلم ریش دارند!" البته این تماشاگر چینی می دانست که کشور ایران کشوری مسلمان است! اما با مقایسه موقعیت مسلمان های چینی و بعضی کشورهای مسلمان با ایران، این نکته برایش پیش آمده بود که حتما این نوع پوشش و یا آرایش مردان، علتی دیگر دارد!

همراه دوستم به یکی دیگر از سینماهای قدیمی شهر پکن به نام سینما "پایتخت" هم سری زدیم. این فیلم که هنوز بر روی پرده بود، در طول هفته فروش خوبی داشته و به گفته ی متصدی فروش بلیت، هر روز حدود هشتاد نفر فیلم جدایی نادر از سیمین را می دیدند.

باری، این روزها فیلم جدایی نادر از سیمین با پوستری جدید در سراسر کشور چین نظر بسیاری از مردم چین را به خود جلب می کند. این پوستر که به شکلی متفاوت طراحی شده، کششی خاص برای بیننده دارد.

در طراحی چینی نام فیلم (YI Ci BIE LI) در میان پوستری است که چهره ی بازیگران اصلی فیلم

و صحنه ای از شب یک کلان شهر را در زیر قاب شیشه ای شکسته شده نشان می دهد! در این پوستر در کنار نام عوامل سینما و اشاره به جوایز و موفقیت های فیلم، یک جمله ی چینی هم آمده است (mei ge ren you zhong dou you yi ge zheng xiang)) (هر بیننده با توجه به نگاه خود از پایان فیلم نتیجه گیری می کند!)

جدایی نادر از سیمین، شاید نامش حکایت از جدایی ها داشته باشد، اما قلب های انسان ها را در سراسر جهان به یکدیگر پیوند زده است!