میراث فرهنگی شین جیانگ

میراث فرهنگی معنوی شین جیانگ نشانگر فرهنگ‌ اقوام مختلف شین جیانگ در طول تاریخ است و توسعه این فرهنگ‌ها در کنار فرهنگ سایر اقوام چین است.

رقص‌های مردمی شین‌جیانگ، لباس‌های سنتی زیبا، موسیقی دلنشین محلی، داستان‎گویی همراه با ساز و آواز، جشنواره‌های گوناگون و هنرهای سنتی همگی بخشی از میراث فرهنگی معنوی شین جیانگ هستند که هر یک در نوع خود منحصر به فرد و بی‎نظیر است.

هنر مقام

دوازده مقام قوم اویغور بخش مهمی از فرهنگ درخشان ملت چین به حساب می‎آید. در این مقام‎ها با ترکیبی از موسیقی، ادبیات، رقص و هنرهای نمایشی زندگی مردم اویغور به زیبایی روایت می‎شود و به نوعی یکی از زیباترین گل‎های تاریخ هنر جهان به شمار می‌رود.

اجرای دوازده مقام اغلب در مناطق اویغورنشین شمال و جنوب کوه تیان شان رواج دارد و می‎توان گفت این مقام‎ها تاریخ زنده هنر شین جیانگ را به تصویر می‎کشند.

هنر مقام قدمت طولانی دارد و همگام با تاریخ قوم اویغور رشد و توسعه یافته است. هنر مقام ترکیبی است از اشکال گوناگون موسیقی که هر یک از لحاظ ملودی و ریتم از تنوع و پیچیدگی بسیاری برخوردار هستند. برای اجرای مقام‎ها از مجموعه متنوع و زیبایی از ساز‌های محلی استفاده می‎کنند.

دولت چین به جمع‌آوری و حفظ موسیقی بومی بسیاری می‎دهد، از همین رو با مأمور کردن یک گروه ویژه‎ برای ضبط و ثبت نت‎ دوازده مقام، موفق به انتشار نت این مقام‎ها شده است و از این طریق دوازده مقام که میراث‎ فرهنگی برجسته‌ای به شمار می‌رود به‌خوبی حفظ شده و توسعه یافته است.

25 نوامبر سال 2005، هنر مقام‎های قوم اویغور شین جیانگ چین در فهرست میراث فرهنگی ناملموس سازمان یونسکو به ثبت رسید. مقام‎های قوم اویغور ترکیبی هستند از موسیقی و رقص شرق و غرب که به واسطه به نمایش گذاشتن تاریخچه تعاملات اقوام مختلف در زمینه موسیقی و رقص، "گنجینه ملت چین" و "مروارید جاده ابریشم" نامیده می‌شود.

(اجرای هنر دوازده مقام)

حماسه «ماناس»

حماسه «ماناس» روایتگر داستان یکی از قهرمانان قوم قرقیز است و یکی از سه حماسه بزرگ چین به حساب می‌آید.

داستان این حماسه درباره "ماناس" و هفت نسل از فرزندان اوست که قوم قرقیز تحت هدایت آن‌ها با دشمنان خود و نیروهای شرور می‌جنگد و در واقع روایتی است از تلاش‌های قوم قرقیز برای رسیدن به خوشبختی و سعادت که در آن عشق نیز مورد ستایش قرار گرفته است. این حماسه به هشت بخش تقسیم می‌شود.

بهره‎گیری از ادبیات غنی قرقیزی، حماسه ماناس را تبدیل به یکی بزرگ‎ترین آثار ادبی قوم قرقیز کرده است و از همین رو به آن دانشنامه فرهنگ عامه قوم قرقیز نیز گفته می‎شود. این حماسه از ارزش‌های پژوهشی فراوانی در زمینه‌هایی چون ادبیات، تاریخ، زبان و آداب و رسوم مردمی برخوردار است.

حماسه «ماناس» از سده 16 میلادی به‎تدریج در میان مردمان قوم قرقیز رواج پیدا کرد و در طول قرون گذشته به صورت سینه به سینه تا به امروز رسیده است. هنرمندان بسیاری در یادگیری و توسعه آن نقش ایفا کردند. خوانندگان «ماناس» به زمان قرقیز ماناسچی نامیده می‎شود. مردم قرقیز چین در اعیاد و جشن‎های خود از ماناسچی برای اجرای این حماسه دعوت می‌کنند و این به یکی از آداب و رسوم سنتی قوم قرقیز در چین تبدیل شده است.

«ماناس» نه‌تنها یک میراث ادبی پرارزش است بلکه دانشنامه‌ای برای پژوهش زبان، تاریخ، آداب و رسوم قوم قرقیز به حساب می‎آید که از ارزش‌های مهم ادبی و پژوهشی برخوردار است.

دولت چین به حفظ میراث فرهنگ ناملموس اهمیت بسیاری می‎دهد. روز 20 ماه مه سال 2006، شورای دولتی چین «ماناس» را همراه با تعداد دیگری از میراث فرهنگی اقوام مختلف چین در نخستین فهرست میراث ملی فرهنگی ناملموس به ثبت رساند.

«جانگر»

«جانگر» حماسه مشهور قوم مغول و یکی از سه حماسه بزرگ چین است. این حماسه بیشتر در مناطق مغول‌نشین در کوه آلتای در منطقه شین جیانگ رایج بوده است.

بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که «جانگر» اولین بار در قبیله مغولی ویتلای چین خلق شده است. در سده 17، به دنبال مهاجرت مردم این قبیله، این حماسه با رواج پیدا کردن در میان مغول‌های کشور روسیه و مغولستان به یک حماسه فرامرزی تبدیل شد.

داستان این حماسه درباره 12 ژنرال و هزاران سرباز شجاع است که برای دفاع از زادگاه خود بائوموبا، با نیروهای شرور جنگیدند و عاقبت به پیروزی رسیدند. این حماسه به‌خوبی ‌آرمان‌ها و هنر زیبای مغول‌ها را به نمایش می‎گذارد.

«جانگر» به خاطر بیان موضوعات اجتماعی، تاریخی، فرهنگی از ارزش هنری بسیار زیادی برخوردار است و با داشتن جایگاهی مهم در تاریخ‌ ادبیات، توسعه اجتماعی، اندیشه و فرهنگ قوم مغول یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های فرهنگی این قوم به شمار می‌رود.

«جانگر» در 20 ماه مه سال 2005 با تصویب شورای دولتی چین در فهرست نخستین گروه میراث ملی فرهنگ ناملموس چین ثبت شد.

آیتیس

آیتیس یکی از نمونه‌های‌ برجسته‌ی موسیقی قوم قزاق است که در قالب آوازهای دونفره اجرا می‌شود و متن و آهنگ آن هر دو بارزترین ویژگی‎‌های ادبیات شفاهی و موسیقی قوم قزاق را به نمایش می‎گذارد. این هنر "آیینه‌" و دانشنامه است که زندگی قزاق‎ها را در خود منعکس کرده است.

آواز آیتیس آهنگ و گام ثابتی ندارد و خوانندگان معمولاً با توجه به موضوعی که روایت‌ می‎شود آهنگ و ریتم آن را خلق می‌کنند و با ساز دونبورا آن را همراهی می‌کنند. اجرای این هنر به توانایی بالایی در بداهه‌خوانی، موسیقی، مباحثه، خلاقیت و بازیگری نیازمند است.

اشعار آیتیس بسیار زیبا و گوش‌نواز بوده و از ویژگی و جذابیت خاصی برخوردار است. این هنر اشکال گوناگونی دارد که گاهی با نمایش نیز همراه می‎شود.

هنر آیتیس قدمتی طولانی دارد و در میان مردم بسیار محبوب است. این هنر در بسیاری از کشورها و مناطق قزاق‌نشین از جمله قزاقستان، مغولستان، ترکیه و ازبکستان نیز بسیار مورد استقبال قرار می‎گیرد.

(خوانندگی آیتیس)

رقص عقاب تاجیک

قوم تاجیک به "قوم عقاب" نیز مشهورند چرا که علاقه ویژه‎ای به عقاب دارند و از همین رو رقص عقاب نیز بسیار موردپسند آن‌هاست.

قوم تاجیک همواره داشتن اراده محکم و روحیه تسلیم‌ناپذیر را ستایش می‎کنند.

مردم قوم تاجیک که در فلات پامیر زندگی می‌کنند، به نیرومندی و قدرت بسیار مشهور هستند به گونه‎ای که حتی حرکات رقص آن‌ها نیز با الهام از حرکات عقاب شکل گرفته است، از همین رو نیز به آن رقص عقاب می‎گویند.

برای انجام این رقص، همه به شکل دایره و یا نیم‌دایره می‌نشینند، سپس مرد‎ها و زن‎ها یکدیگر را به رقص دعوت می‎کنند و با هم می‌رقصند. حرکات مردها اغلب ساده است و با قدرت انجام می‎شود از آن میان می‎توان به باز کردن دست‎ها و جلو عقب بردن آن‎ها هم‎زمان با حرکات متنوع پا اشاره کرد. در آخرین بخش از رقص، همه کف دست‎های خود را باز می‌کنند و به‌شدت تکان می‌دهند و مثل پرواز عقاب در آسمان بدن خود را به چپ و راست حرکت می‎دهند. حرکات زن‎ها نیز شبیه به حرکت مردهاست با این تفاوت که تنها حرکات پاهای آن‎ها محدودتر است.

سبک ویژه رقص قوم تاجیک با ساز سنتی و نوازندگی ویژه آن ارتباط نزدیکی دارد. سازهای فلوت عقاب، طبل دستی، رباب، بلانزکوم و ایجیک از ساز‌های رایج مردم تاجیک هستند. فلوت عقاب نمونه ویژه سازهای تاجیکی به شمار می‌رود. نواختن این ساز بسیار پیچیده است و صدایی بسیار خاص و دلنشین دارد. فلوت عقاب با استخوان بال عقاب درست می‌شود و سه سوراخ صدا دارد. به این ساز "فلوت استخوانی سه سوراخ" نیز می‎گویند.

(نمایش رقص عقاب)