چین جمهوری خلق چین یک کشور سوسیالیستی با نظام دیکتاتوری دموکراتیک خلق است که به رهبری طبقه کاگر و بر پایه اتحاد کارگر و کشاورز مبتنی است. نظام سوسیالیسم نظام اصلی جمهوری خلق چین می باشد.

 قانون اساسی

 قانون اساسی قانون اصلی چین است. در قانون اساسی معمولا مضامین مهمی مانند اصول اساسی نظام اجتماعی و نظام کشور ، اصول اساسی سازماندهی اداره دولتی و فعالیت های آن ، حقوق و وظایف اساسی اتباع قید شده است. علاوه بر این ، در این قانون مضامینی مانند پرچم ملی ، سرود ملی ، نشان ملی و پایتخت و نظامهای دیگر مورد توجه طبقه حاکم قید شده است که مربوط به تمام زمینه ها در کشور است. قانون اساسی عالی ترین مرجع حقوقی بوده و ماخذ تنظیم قوانین دیگر است. هیچ قانون و مقرراتی نباید با قانون اساسی مغایرت داشته باشد.

 برنامه مشترک کنفرانس مشورت سیاسی خلق چین که در آستانه تاسیس جمهوری خلق چین صادر شده، نه تنها اساسنامه جبهه واحد دموکراتیک خلق چین بوده ، بلکه نقش قانون اساسی موقت را اجرا کرده است. این برنامه مشترک نخستین اجلاس عمومی کنفرانس مشورت سیاسی خلق چین به تصویب رسید و در 29 سپتامبر سال 1949میلادی صادر شد و قبل از صدور قانون اساسی جمهوری خلق چین نقش قانون اساسی موقت را ایفا کرد.

 پس از تاسیس جمهوری خلق چین در اول اکتبر سال 1949 ، جداگانه در سالهای 1954 ، 1975 ، 1978 و 1982 چهار قانون اساسی جمهوری خلق چین تنظیم و صادر شد.

چهارمین قانونی اساسی جمهوری خلق چین یعنی قانون اساسی فعلی در چهارم دسامبر سال 1982 در 5مین اجلاس 5مین مجلس ملی نمایندگان خلق چین به تصویب رسیده و صادر شد. این قانون ضمن ادامه وتوسعه اصول اساسی قانون اساسی سال 1954 ، با توجه به جمع بندی تجربیات توسعه سوسیالیستی چین و جلب تجربیات بین المللی در این زمینه ، یک قانون اصلی دارای ویژگیهای چین و منطبق با نیازساختار مدرنیزاسیون سوسیالیستی چین محسوب می شود. در این قانون به طور مشخص نظامهای سیاسی و اقتصادی جمهوری خلق چین ، حقوق و وظایف اتباع تاسیس ارگانهای دولتی و چهارچوب ماموریت و وظایف اصلی کشور در آینده قید شده است. ویژگی های اساسی این قانون قید نظام و وظایف اصلی چین ، تشخیص چهاراصل اساسی و رهنمود اساسی اصلاحات ودرهای باز است. در این قانون قید شده است که مردم تمام ملتهای و سازمان های سراسر کشور باید طبق قانون اساسی فعالت کرده وهیچ سازمان یا شخصی حق تخطی و نقض قانون اساسی و قوانین دیگر را ندارد.

این قانون به پنج بخش مقدمه ، برنامه اساسی ، حقوق و وظایف اساسی اتباع ، ارگان های دولتی ، پرچم ملی ، نشانه ملی و پایتخت تقسیم شده و شامل 4 فصل و 138 ماده است. چین پس ازصدور این قانون برای چهار بار در آن تجدید نظر کرده است.

نظام مجلس ملی نمایندگان خلق

 نظام مجلس ملی نمایندگان خلق نظام اصلی سیاسی چین بوده و شکل سازمانی قدرت سیاسی دیکتاتوری دموکراتیک چین و نظام دولتی چین به شمار می رود. مجلس ملی نمایندگان خلق چین متفاوت با پارلمان نظام تفکیک و توازن سه قو است. مجلس ملی نمایندگان خلق چین براساس قانون اساسی به عنوان عالی ترین مرجع قدرت کشور تعیین شده است. هر تبعه چینی از 18 سالگی حق انتخاب و منتخب شدن به عنوان نماینده مجلس ملی را دارد. در چین ، در مجالس سطوح مختلف مردم درمیان نمایندگان ، نمایندگان مجلس در سطوح شهرستانها و روستاها با انتخابات مستقیم برگیزده می شوند و نمایندگان سطوح بالاتر از طریق انتخابات غیر مستقم انتخاب می گردد . مجلس ملی نمایندگان خلق سراسری مرکب از نمایندگان منتخب استانها ، مناطق خودمختار ، شهرهای تابع مرکز و ارتش است. دوره ماموریت مجلس ملی سطوح مختلف 5 سال است و سالانه یک اجلاس عمومی برگزار می شود.

 در اجلاس سالانه مجلس ملی نمایندگاه خلق چین ، نمایندگان ضمن استماع گزارش کار دولتی و گزارشهای مهم دیگر، به بررسی و رسیدگی آنها پرداخته و قطعنامه های مربوط را به تصویب می رسانند. در زمانی که کنفرانس تشکیل جلسه نمی دهد کمیسیون دائمی مجلس ملی نمایندگان خلق ، ارگان دائمی مجلس ملی نمایندگان سطوح مختلف اختیارات محوله از سوی مجلس ملی را اجرا می کند. برای نمونه قدرت کمیسیون دائمی مجلس ملی عبارت است از تشریح قانون اساسی ، نظارت بر اجرای قانون اساسی ، تنظیم و اصلاح قوانین به غیر از قوانین تنظیم شده توسط اجلاس عمومی مجلس ملی و مسئولیت پذیری در برابر مجلس ملی و تسلیم گزارش کار به مجلس ملی و غیره . قدرت اساسی مجلس ملی شامل حق قانونگذاری ، حق نظارت ، حق تصمیم گیری در باره امور بزرگ و نصب و غزل پرسنل است . در چین تنظیم برنامه های توسعه اقتصاد ملی و اجتماعی راهبرد مهمی برای مساعدت به پیشرفت اجتماعی چین محسوب می شود . ولی این برنامه ها تنها در صورت تصویب در مجلس ملی نمایندگان خلق سراسری اعتبار حقوقی می گیرد. در قانون چین قید شده است که رهبران عمده چین از جمله رییس جمهورو رییس کمیته دائمی مجلس ملی باید به مجلس ملی نمایندگان خلق معرفی و از طریق انتخاب برگزیده شوند. نخست وزیر شورای دولتی و وزیران وزارتهای مخلتف نیز باید به مجلس ملی نمایندگان خلق معرفی و سپس منصوب شوند. مجلس ملی نمایندگاه خلق سراسری نیز می تواند از طریق تشریفات طرح پیشنهادی عزل رهبران منتخب وتعیین شده از جمله رییس کمیته دائمی مجلس ملی نمایندگان سراسری ، رییس جمهور و نخست وزیر را عنوان کرد.

 نظام همکاری چند حزبی و مشورت سیاسی

نظام همکاری چند حزبی و مشورت سیاسی به رهبری حزب کمونیست چین نظام سیاسی اصلی چین محسوب می شود.

چین کشوری دارای چند حزبی است. بغیر از حزب کمونیست یعنی 8 حزب دموکراتیک در این کشور وجود دارد که قبل از ایجاد جمهوری خلق چین به وجود آمده و در زمینه سیاسی طرفدار رهبری حزب کمونیست است و این انتخاب تاریخی را آنان در جریان همکاری طولانی و مبارزات مشترک به اتفاق حزب کمونیست چین انجام کرده اند. حزب کمونیست چین و دیگر احزاب دموکراتیک باید طبق قانون اساسی فعالیت کنند. احزاب دموکراتیک از لحاظ سازماندهی مستقل بوده واز آزادی سیاسی ، استقلال تشکیلاتی برابری حقوقی در چهارچوب مقررات در قانون اساسی بهرمند هستند. رهنمود اساسی همکاری حزب کمونیست چین با احزاب دموکراتیک دیگر " همزیستی دراز مدت ، نظارت متقابل ، نشان صداقت و شفافیت متقابل و مشارکت در افتخارات و مشکلات یکدیگر است.

 احزاب و گروههای دموکراتیک چین ا حزاب اپوزاسیون ویا حزب مخالف نیست ، بلکه احزابی هستند که در امور سیاسی و دولتی مشارکت دارد. مضامین اساسی مشارکت احزاب و گروه های دموکراتیک درامور سیاسی و دولتی عبارت است از مشارکت در مشورتهای مرتبط با راهنمود های مهم کشور و نامزدهای رهبری کشور ، شرکت در مدیریت امور کشور و اجرای رهنمودهای ،سیاستها ، قوانین و مقرارت کشور .

حزب کمونیست چین پیش از اتخاذ تدابیر بزرگ و تصمیم گیری در باره امور مهم و بزرگ مربوط به امور ملی و زندگی مردم ضمن مشورت گسترده با اجزاب دموکراتیک و شخصیتهای بی طرف نظریات وپیشنهادهای آنان را استماع می کند و بعد تصمیم می گیرد. احزاب دموکراتیک و شخصیت های غیر حزبی درمجلس ملی نمایندگان خلق و کمیته دائمی این مجلس ، کمیسیون ویژه دائمی مجلس و در مجالس محلس نمایندگانی درصد تناسب دارند تا به این شگل بتوانند بهتر در رایزنی های سیاسی مشارکت کرده و نقش نظارتی خود را به خوبی ایفا کنند. این احزاب در کنفرانس مشورت سیاسی خلق چین نیز ایفای نقش می کنند و اعضای خود را برای کادر رهبری و ارگانهای دادگستری سطوح مختلف نامزد می کنند.

 اشکال عمده همکاری چند حزبی و مشورت سیاسی به شرح زیر است : اول کنفرانس مشورت سیاسی خلق ، کنفرانس مشورت سیاسی خلق محل مهم مشارکت احزاب دموکراتیک ، گروه های مردمی و نمایندگان محافل مختلف در امور سیاسی و دولتی و مشورت و بررسی آن محسوب می شود. دوم نشست های کمیته مرکزی حزب کمونیست و کمیته حزبی مناطق مختلف . در این نشست ها ضمن اطلاع رسانی درباره مهمترین مسائل درباره رهنمودها و سیاستهای مهم ، نامزدهای رهبری دولت کشور و دولتهای محلی ، نمایندگان مجلس ملی و اعضای کنفرانس مشورت سیاسی خلق با احزاب دموکراتیک مشورت می شود تا نظرات و پیشنهادهای آنان را استماع گردد. سوم مشارکت نمایندگان احزاب دموکراتیک به عنوان نمایندگان مردم در مجالس سطوح مختلف نمایندگان خلق در امور سیاسی و دولتی و ایفای نقش نظارتی. چهارم اینکه اعضای احزاب دموکراتیک به پستهای رهبری شورای دولتی و وزارتها و دولتهای بالاتر از شهرستانها و ادارات مربوطه معرفی می شوند. پنجم اینکه اعضای احزاب دموکراتیک واجد شرایط به عنوان رهبران ادارات دادستانی و دادرسی معرفی می گردد.