جاده ابریشم

جاده ابریشم جاده قدیمی تجارت چین که بیش از دو هزار سال پیش مورد استفاده بود ، کماکان در جهان بسیار شهرت دارد . جاده ابریشم به عنوان پلی بین چین و کشورهای اروپا ، آسیا و آفریقا برای تبادلات مادی و تمدنی شرقی و غربی سهم مهمی ادا نموده است .

جاده ابریشم راه تجارت زمینی چین با آسیای جنوبی ، غربی و اروپا و آفریقا از راه آسیای مرکزی در روزگار قدیم بود . به سبب آنکه بسیاری ابریشم و پارچه های ابریشمی چین از این جاده به غرب توزیع می شد ، بدین سبب " جاده ابریشم " نام گرفت . نتایج مطالعات نشان می دهد که این جاده اساسا در سلسله " هان " چین در قرن یکم قبل از میلاد شکل گرفت .در آن زمان جاده ابریشم به افغانستان ، ازبکستان و ایران و شهر " اسکندریه " مصر در غرب امتداد می یافت . راه دیگر این جاده نیز از پاکستان و کابل در افغانستان به خلیج فارس و از کابل به طرف جنوب یعنی شهر کراچی پاکستان امتداد می یافت و اگر به راه دریایی تغییر می کرد پارس و رم را شامل می گردید .

از قرن 2 قبل از میلاد تا قرن 2 میلادی در امتداد جاده ابریشم از غرب به شرق چهار کشور بزرگ وجود داشت . یعنی رم باستان اروپا ، پارس در آسیای غربی ، " کوشان " آسیای مرکزی ( آسیای مرکزی و شمال هند امروز را حکومت می کرد ) و سلسله " هان " چین در آسیای شرقی . راه اندازی جاده ابریشم باعث تبادلات مستقیم و تاثیر گذاری بین این تمدن های قدیمی شد . از آن به بعد ، پیشرفت این تمدن ها دیگر بدون ارتباط نبود .

تبادلات کشورهای غربی و شرقی از طریق جاده ابریشم بسیار زیاد بود . دراسناد تاریخی چین بعضی گیاهان با کلمه " هو " نامیده می شوند . برای نمونه " هو تائو " ( گردو ) ، " هو جیائو " ( فلفل ) و " هو لوا بو " (هویچ) دیده می شود . اکثر این کلمات از کشورهای غربی سرچشمه گرفته است . در سلسله تانگ در قرن 7 تا قرن 9 میلادی تبادلات چین و کشورهای غربی از طریق جاده ابریشم بسیار شکوفا بود . پرندگان و حیوانات کمیاب ، عطر ، مروارید ، وسایل شیشه ای و سکه های طلایی و نقره ای کشورهای غربی و موسیقی ، رقص ، غذا و لباس آسیای غربی و مرکزی وارد چین شد . در این ضمن ، فرآورده ها و فنون چین مانند ابریشم ، فن کاغذ سازی ، فن چاپ ، ظروف لاکی ، چینی ، باروت و قطب نما از طریق جاده ابریشم به مناطق مختلف پخش شد و برای توسعه تمدن جهان سهم بزرگی ادا نمود .

تبادلات فرهنگی از طریق جاده ابریشم همانند تجارت مواد گسترده بود . مذهب بودا به عنوان یکی از سه مذهب جهان ، در پایان سلسله " هان " غربی ( سال 206 قبل از میلاد تا سال 220 میلادی ) وارد چین شد . در معبد غار " کزیر " " سینگ کیانگ " که قرن سوم تاسیس شد ، نزدیک به 10 هزار متر مربع نقاشی دیواری دیده می شود که نشانگر جریان رواج مذهب بودا از هند به چین است . طبق استنباط ها ، مذهب بودا از هند و از طریق جاده ابریشم به شهر " کزیر " سینگ کیانگ " ، سپس به " دونگ هوانگ " استان " گان سو " و مناطق دیگر چین رواج یافته است. غارهای مذهب بودا باقی مانده در امتداد جاده ابریشم مانند غار " موگائو کوی " دونگ هوانگ " ، غار " لونگ من " شهر " لو یان " سبک هنری شرقی و غربی را آمیخته و گواه تبادلات فرهنگی شرقی و غربی از راه جاده ابریشم است . اکنون این غارها جزو میراث فرهنگی جهان محسوب می شود .

پس از قرن 9 میلادی به دنبال تغییر ساختار سیاسی و اقتصادی قاره اروپا و آسیا ، به ویژه پیشرفت فنون دریانوردی ، حمل و نقل دریایی بطور روزافزون در تجارت نقش ایفا می کرد . جاده ابریشم جاده زمینی سنتی به تدریج رو به زوال رفت . در دوران سلسله " سون " چین در قرن 10 میلادی جاده ابریشم به عنوان یک راه تجارت بسیار کم مورد استفاده قرار می گرفت .

جاده ابریشم تاریخ دیرینه دارد و در روند پیشرفت تمدن جهان نقش مهمی ایفا کرده است . در سالهای اخیر ، " طرح مطالعه جدید جاده ابریشم " مطروحه سازمان یونسکو این جاده را " جاده گفتگو " قلمداد کرده است تا به پیشبرد گفتگو و تبادلات کشورهای شرق و غرب مساعدت کند .