منطقه خلیج بزرگ گوانگ‌دونگ– هنگ‌کنگ– ماکائو (GBA) به عنوان یکی از برنامه‌های توسعه منطقه‌ای چین، نه تنها به موتور نوآوری اقتصادی و فناوری در شرق آسیا تبدیل شده، بلکه در حال تبدیل شدن به الگویی برای ارائه "راه‌حل چینی" در حکمرانی جهانی است. این منطقه با تمرکز بر همگرایی "تحقیقات پایه" و "تحول صنعتی"، همچنین توسعه زیرساخت‌های نرم شامل قوانین، استانداردها و نظام‌های نظارتی، بستری مناسب برای همکاری با کشورهای در حال توسعه فراهم آورده است.

ایران، با ظرفیت‌های علمی و فناوری داخلی و سیاست تنوع‌بخشی به روابط بین‌الملل، می‌تواند از این فرصت برای مشارکت راهبردی در عرصه جهانی بهره ببرد.

حال اینکه، منطقه خلیج بزرگ به عنوان آزمایشگاه سیاست‌گذاری چین، مجموعه‌ای از نوآوری‌های نهادی، مالی، فناورانه و زیربنایی را در خود جای داده است. این منطقه فراتر از مدل سنتی مناطق آزاد، رویکردی تلفیقی میان اقتصاد دیجیتال، صنعت نوین، آموزش عالی، خدمات مالی، و استانداردهای بین‌المللی را دنبال می‌کند. سیاست‌هایی چون "جریان آزاد تجهیزات علمی"، "ویزای سبز استعداد" و تسهیل تبادل داده‌های علمی، شرایطی جذاب برای شرکت‌های چندملیتی فراهم کرده است تا مراکز تحقیق و توسعه خود را در این منطقه مستقر کنند.

ویژگی برجسته منطقه GBA در هم‌زیستی سه نظام حقوقی و اقتصادی در هنگ‌کنگ، ماکائو و گوانگدونگ است. این تنوع زمینه آزمایش سیاست‌های فرامرزی در حوزه‌های کلیدی مانند امور مالی، حقوق تجارت، مالکیت فکری، و داوری بین‌المللی را فراهم می‌کند. چنین قابلیتی، الگوی جدیدی از حکمرانی تطبیقی و انعطاف‌پذیر را به نمایش می‌گذارد.

نقش منطقه GBA محدود به توسعه ملی چین نیست، بلکه در حال تبدیل شدن به بستری جایگزین برای نظم جهانی غرب محور است. این منطقه از طریق تدوین استانداردهای مستقل، راه‌اندازی نظام‌های پرداخت و تهاتر بر پایه یوآن و ترویج داوری‌های غیرغربی، مدل جدیدی از همکاری جنوب-جنوب را ارائه می‌کند.

برای کشورهای در حال توسعه، منطقه GBA گزینه‌ای جذاب برای کاهش وابستگی به سازوکارهای سنتی غربی، مدیریت تحریم‌ها، و تسهیل دسترسی به بازارهای نوظهور است. همین امر می‌تواند زمینه‌ساز یک شراکت پایدار و متوازن میان چین و ایران باشد.

ایران در حوزه‌های راهبردی مانند هوش مصنوعی، زیست‌فناوری، نانو و سلامت دیجیتال دارای ظرفیت بالایی است. از طریق مشارکت در طرح‌های نوآورانه منطقه GBA، ایجاد مراکز تحقیق و توسعه مشترک، اعزام پژوهشگران و همکاری دانشگاهی، می‌توان دانش بومی را تجاری‌سازی و در زنجیره ارزش جهانی جایگاه پیدا کرد.

این منطقه با اجرای مدل‌های آزمایشی در حوزه ثبت اختراعات، حقوق تجارت، داوری بین‌المللی و مالکیت فکری، می‌تواند الگوی مناسبی برای تعامل حقوقی میان ایران و چین باشد. ایجاد نهادهای مشترک داوری، تسهیل ثبت دارایی‌های فکری و طراحی مکانیزم‌های حل اختلاف، از جمله ظرفیت‌های مهم همکاری است.

چین با محوریت منطقه GBA در حال تدوین استانداردهای خود در حوزه‌های نوینی چون هوش مصنوعی، داده، اینترنت اشیاء و بلاک‌چین است. پیوستن ایران به این فرآیند از طریق پروژه‌های فناورانه مشترک، ضمن بهره‌گیری از بازار گسترده چین، امکان تأثیرگذاری در تدوین استانداردهای آینده را فراهم می‌کند.

منطقه خلیج بزرگ بیش از یک منطقه اقتصادی است؛ این منطقه به آزمایشگاه صدور "زیرساخت‌های نرم" چینی شامل قوانین، رویه‌ها و استانداردهای فناورانه به کشورهای دیگر تبدیل شده است. تلفیق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های سخت با توسعه حکمرانی دیجیتال، طراحی نظام حقوقی غیرغربی، و پیوند با پروژه‌هایی نظیر کمربند و جاده، از GBA یک مدل حکمرانی جهانی غیرغربی می‌سازد.

در جهانی که بسیاری از کشورهای جنوب با محدودیت‌هایی مانند تحریم، قطع ارتباطات مالی یا انزوای فناورانه مواجهند، الگوی GBA می‌تواند مسیرهای جایگزین توسعه، نوآوری و تعامل جهانی را هموار سازد. برای ایران، این منطقه نه تنها شریک اقتصادی، بلکه شریک نهادی برای تعامل آینده با نظام جهانی است.

حسن خسروی،مدرس دانشگاه و متخصص امور برنامه و بودجه ایران

مطالب نوشته‌شده در این مقاله برگرفته از نظرات شخصی نویسنده است و موضع رسمی بخش فارسی رادیو و تلویزیون مرکزی چین را منعکس نمی‌کند.