اقتصاد چین، به عنوان دومین اقتصاد برتر جهان، سال 2024 را با همه تلاطم ها و چالش های فراوان خارجی و داخلی این سال از جمله تحولات سریع، پرتعداد و ناخوشایند در برخی مناطق جهان از جمله منطقه و نیز ادامه فشارهای ناشی از جنگ تجاری آمریکا و دنباله روی برخی کشورهای اروپایی از سیاست های یکجانبه گرایانه آمریکا و البته برخی چالش های اقتصادی در حوزه داخلی، به سلامت و با نرخ رشد قابل توجه 5 درصد پشت سر گذاشت؛ رقمی که صندوق بین المللی پول هم با وجود پیش بینی های تخصص خود، انتظارش را نداشت.

حسین نعمت زاده، متخصصان ارشد رسانه ایران

سازمان ملل حدود سه هفته پیش در گزارش خود از وضعیت و چشم انداز رشد اقتصادی جهان، پیش‌بینی خود از نرخ رشد اقتصاد جهانی در سال 2025 را 2.8 درصد و بدون تغییر نسبت به سال 2024 اعلام کرد.

سازمان ملل گزارش خود با عنوان « وضعیت و چشم‌انداز اقتصاد جهانی در سال 2025»، آورده است: هرچند تا حدودی شاهد انعطاف‌پذیری و مقاومت اقتصاد جهانی در برابر آسیب ها وچالش های متوالی بوده ایم اما براثر عواملی مانند سرمایه‌گذاری ضعیف، رشد ضعیف راندمان تولید و حجم زیاد بدهی‌ها، نرخ رشد اقتصادی جهان نسبت به دوران پیش از شیوع کرونا که 3.2 درصد بود، همچنان پایین‌تر خواهد ماند.

اقتصاد چین اما در سال 2024 رشد اقتصادی 5 درصدی را تجربه کرد؛ رقمی که همچنان فاصله زیادی با رشد اقتصادی جهانی دارد و باعث شده تا برخی کارشناسان و تحلیل گران مسائل اقتصادی این گونه پیش بینی کنند که چین در سال های آینده نه چندان دور، سکوی نخست اقتصاد جهانی را از تصاحب آمریکا خارج خواهد کرد و در اختیار خواهد گرفت.

 اما گروهی دیگر از کارشناسان نیز معتقدند مسائل و مشکلاتی نظیر رکود نسبی بازار املاک و مستغلات چین در شرایط کنونی و نیز نبود تحرک کافی در بازار مصرف داخلی این کشور، باعث شده تا چرخ غول پیکر اقتصاد چین با وجود حرکت پرشتاب و پرقدرت خود، با چالش های جدی نیز مواجه باشد؛ چالش هایی که دولت چین اعلام کرده است با اتخاذ برخی سیاست ها درصدد است تا بر آن غلبه کند و موج تحرک و پویایی در بازارهای داخلی ایجاد کند: اتخاذ سیاست هایی از جمله در زمینه حمایت از مصرف کنندگان و اعطای تسهیلات و یارانه خرید برخی کالاها نظیر تلفن های همراه، ساعت های مچی هوشمند و برخی لوازم ضروری منزل و حتی خودروهای برقی، که مردم را به خرید لوازم نو و یا جایگزین کردن لوازم قدیمی خود با لوازم نو تشویق کند تا از این طرق بازار مصرف داخلی و در نتیجه بازار تولید کنندگان را رونق و پویایی ببخشد.

یکی دیگر از چالش های احتمالی و شاید هم جدی پیش روی اقتصاد چین به ویژه در سال 2025 و سال های پیش رو، روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ در آمریکا است که ممکن است یک جنگ تجاری شدید را از طریق افزایش تعرفه واردات کالاهای چین به آمریکا و تحریم صادارت برخی فناوری های کلیدی آمریکا به چین ، علیه پکن آغاز کند. گرچه برخی تحلیل گران معتقدند تماس تلفنی بسیار مهم ترامپ با شی جین پینگ دو روز قبل از اینکه ترامپ وارد کاخ سفید شود، بسیار مثبت بوده و سیگنال های مثبتی را به بازارهای چین و آمریکا نشان داده است، با این وجود دولت چین و بخش های خصوصی این کشور، بدون اینکه اعتماد یا توجهی به سخنان ترامپ داشته باشند، به شدت در حال تلاش برای رسیدن به خودکفایی در حوزه فناوری هایی نظیر ریزتراشه ها هستند تا وابستگی خود در حوزه این فناوری را به آمریکا به حداقل ممکن برسانند.

به عنوان مثال، ظهور یک نرم افزار هوش مصنوعی جادویی و خیره کننده ای به نام  "دیپ سیک Deep Seek" از دل شرکت های فناوری چین در همین روزهای اخیر که غوغایی در عرصه فناوری هوش مصنوعی جهان به راه انداخته و قدرت آمریکا در عرصه این فناوری را به شدت زیر سوال برده است، تنها یک نمونه از تلاش چینی ها برای رسیدن به خودکفایی و تقویت اقتصاد این کشور است. ظهور دیپ سیک باعث تکان و افت شدید ارزش سهام در بازار های آمریکا شد.

طبق آمار و ارقار رسمی، اقتصاد چین در سه ماهه چهارم و پایان سال 2024 رشد ناگهانی و غیرقابل انتظار 5.4 درصدی را تجربه کرد که بیشترین میزان رشد اقتصادی این کشور از ماه ژوئن 2023 به شمار می رود. رشد اقتصادی چین در سه ماه سوم سال 2024 نیز به 4.6 درصد رسید و در مجموع رشد اقتصادی این کشور در سال 2024 به 5 درصد رسید که فراتر از پیش بینی های اولیه صندوق بین المللی پول بود. این پایان قدرتمند اقتصاد چین در سه ماه چهارم سال 2024، ریشه در سیاست‌های مالی و پولی هدفمند به منظور تحریک مصرف داخلی، حمایت از تولید صنعتی و تثبیت بخش‌های کلیدی دار و دولت چین در نظر دارد این سیاست را ادامه دهد.

این رشد قابل توجه درحالی است که صندوق بین المللی پول در سال 2023 پیش‌بینی کرده بود که رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۲۴ به حدود ۴.۲٪ کاهش یابد. این صندوق مدتی بعد و در طول سال 2024 با مشاهده آمار و ارقام جدید، ناگزیز به تغییر پیش بینی اولیه خود و افزایش آن شد.

اما چه عاملی یا عواملی باعث شده است که چین با وجود تمام رویدادها و تحولات ناگوار جهانی و نیز رکود نسبی بازار املاک و مستغلات داخلی و نیز ضعف نسبی در بازار مصرف داخلی، بتواند رشد اقتصادی 5 درصدی داشته باشد؟

در ادامه گزارش، به برخی دلایل این موضوع اشاره می شود:

** انعطاف پذیری اقتصاد و رشد قابل توجه تجارت خارجی چین

بر اساس اطلاعات و ارقام منتشر شده توسط اداره کل گمرک چین در 13 ژانویه 2025، ارزش کل واردات و صادرات کالاهای چین در سال 2024، 43.85 تریلیون یوان (5.98 تریلیون دلار) بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل، 5 درصد افزایش داشته و به نوبه خود یک رکورد در میزان تجارت خارجی این کشور محسوب می شود.

اقتصاد چین ممکن است در بخش هایی مثل املاک و مستغلات و یا بازار مصرف داخلی با برخی چالش ها مواجه باشد که البته دولت این کشور سیاست های جدید و موثری را برای بهبود این شرایط در سال جاری اتخاذ کرده است، اما این چالش توسط قدرت عظیم تجاری خارجی این کشور و انبوع صادرات آن به حدود 160 کشور جهان و به عبارت دیگر، انبوه صادرات کالاهای بسیار متنوع چین به "تمام کشورهای جهان" و نیز واردات برخی کالاهای ضروری از تعداد زیادی از کشورها، جبران می شود. زنیجیره تجارت خارجی چین امروز متشکل از شبکه گستره به گستردگی تمام جهان است که می تواند یک پشتوانه و تصمین قوی برای اقتصاد این کشور در سال های آینده باشد.

چین امروز به عنوان بزرگ ترین تولید کننده و صادر کننده خودروهای باکیفیت به ویژه خودورهای برقی و بدون آلایندگی به کشورهای مختلف جهان، عملا ابتکار عمل تجارت تولید و صادرات خودرو جهان را بدست گرفته است.

این کشور همچنین در حوزه زنجیره تامین و صادرات فناوری های نوین و انواع ماشین آلات صنعتی ، کشاورزی و راه سازی ، لوازم برقی و الکترونیک، اقتصاد کم ارتفاع شامل پهپادهای صنعتی و خدماتی، پوشاک و ... بازار جهانی را در اختیار گرفته است.

علاوه بر خودروهای چینی، فناوری قطارهای پرسرعت و بسیار ایمن چین و نیز هواپیماهای مسافربری C919 ساخت این کشور هم مشتریان و طرفداران بسیاری در سطح جهان دارد.

** افزایش اعضای حلقه دوستانه خارجی چین

بر اساس ابتکار و تاکید شی جین پینگ رئیس جمهوری چین بر "سرنوشت مشترک برای تمام بشریت" و ضرورت توسعه عادلانه همه کشورها درکنار هم و بدون مانع تراشی برای یکدیگر با هدف تحقق چندجانبه گرایی و تحقق توسعه برای همه ملت های جهان، چین توانسته است که اعتماد کشورهای بیشتری را به خود جلب کند و در سال ها اخیر به طور قابل توجهی به اعضای "حلقه دوستان خارجی چین" اضافه شده است. توجه ویژه کشورهای حوزه آمریکای لاتین، آفریقا، آسیای مرکزی و قفقاز، خاورمیانه، آسیای جنوبی و جنوب شرقی و حتی اروپا به افزایش همکاری های اقتصادی و تجاری با چین حکایت از آن دارد که آنها به ابتکار و دیدگاه اصولی چین مبنی بر "سرنوشت مشترک برای تمام بشریت" و تاکید این کشور بر مقابله با یکجانبه گرایی و اعتقاد عمیق آن به چندجانبه گرایی، اعتماد کرده اند و معتقدند گسترش روابط با چین می تواند یک رابطه برد-برد و به نفع هر دو طرف باشد.

گسترش حلقه دوستان خارجی چین نیز عاملی دیگر برای تقویت و تثبت رشد اقتصادی این کشور به شمار می رود.

** کمربند-راه، مسیر طلایی برای رونق بیشتر اقتصاد چین

در سال 2024، برای اولین بار، کشورهای شریک چین در اجرای ابتکار کمربند-راه بیش از 50 درصد از کل میزان تجارت خارجی چین را به خود اختصاص دادند. بخش قابل توجهی از تجارت خارجی چین در سال گذشته نیز از طریق بازارهای نوظهور مانند آسه آن صورت گرفت. همه این موارد نشانگر گسترش مستمر گشایش در اقتصاد چین است که در نتیجه باعث تقویت تاب‌آوری آن در مقابل انواع چالش های داخلی و خارجی می شود.

** مزایای سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس

همچنین از نقش برجسته نهادهای بزرگ منطقه ای و جهانی نظیر سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس که چین کلیدی ترین عضو هر دوی آنها محسوب می شود، نباید در زمینه کمک به اقتصاد چین غافل شد. چینی ها از طریق این گونه ائتلاف های اقتصادی و سیاسی منطقه ای، پل های دو طرفه و محکمی را برای گسترش تجارت و اقتصاد و البته تقویت ائتلاف خود با تعداد زیادی از کشورهای مطرح جهان در حوزه های اقتصادی و انرژی ایجاد کرده است که علاوه بر منافع برد-برد تجاری و اقتصادی، باعث تقویت رویکرد چندجانبه گرایی در برابر یکجانبه گرایی می شود.

نویسنده: حسین نعمت زاده، متخصص ارشد رسانه ایران

مطالب نوشته‌شده در این مقاله برگرفته از نظرات شخصی نویسنده است و موضع رسمی بخش فارسی رادیو و تلویزیون مرکزی چین را منعکس نمی‌کند.