داغ‌ترین خبر این هفته بدون شک پیروزی «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکا در انتخابات 5 نوامبر (15 آبان) است. وقتی صحبت از تأثیر این موضوع بر ایران می‌شود، مردم به طور طبیعی به «فشار حداکثری» چندگانه علیه ایران در دوره اول ریاست جمهوری او فکر می‌کنند، بسیاری از مردم نگران چشم انداز توسعه ایران در چهار سال آینده و وخامت بیشتر وضعیت خاورمیانه هستند. اما به نظرم این حد از نگرانی ضروری نیست، چرا که ایالات متحده هنوز همان آمریکاست، اما خاورمیانه دیگر آن خاورمیانه نیست که چهار سال پیش بود. در واقع بازگشت ترامپ برای خاورمیانه خبری خوبی نخواهد بود اما جای نگرانی بیش از حد هم وجود ندارد.

غیرقابل انکار است که بازگشت ترامپ به کاخ سفید ایران را تحت فشار بیشتری قرار می‌دهد و حتی ممکن است به درگیری گسترده‌تر با اسرائیل منجر شود. مردم نمی‌توانند فراموش کنند که ترامپ اندکی پس از روی کار آمدن خود، برجام را پاره کرد و تحریم‌ها علیه ایران را به شدت افزایش داد. در نخستین دوره ترامپ، روابط ایران با عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی بدتر یا حتی روابط دیپلماتیک قطع شد، در حالی که اسرائیل روابط دیپلماتیک خود را با برخی از کشورهای عربی از طریق «توافقنامه ابراهیم» به میانجیگری ایالات متحده برقرار کرد.

اما ترامپ که چهار سال بعد بازگشته، متوجه است که خاورمیانه امروز نسبت به زمانی که او در قدرت بود، دستخوش تغییراتی عظیم شده است: ایران و عربستان سعودی سال گذشته به آشتی تاریخی در پکن دست یافتند و روابط ایران با سایر کشورهای عربی نیز به روشنی بهبود یافته است. «جنوب جهانی» بطور جمعی برخاسته است و چهار کشور خاورمیانه، از جمله متحدان ایالات متحده، به «بریکس» پیوسته‌اند. طی یک سال گذشته، اسرائیل بیش از 40 هزار نفر از مردم بی‌گناه غزه را به قتل رسانده و عمدا آتش جنگ را درجنوب لبنان کشانده است. اسرائیل همچنین طرف مقابل ایران، کشورهای عربی و حتی کل جامعه جهانی به غیر از آمریکا ایستاده است.

نگارنده در مقاله قبلی اشاره کرد  که سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا دو هدف اصلی دارد: یکی منزوی کردن و سرکوب ایران و دیگری ترویج برقراری روابط دیپلماتیک بین اسرائیل و کشورهای عربی به خصوص عربستان سعودی.

برای حزب دموکرات یا حزب جمهوری خواه، دو هدف اصلی سیاست خاورمیانه‌ای ایالات متحده بدون تغییر باقی می‌ماند و فقط راهبردها و روش‌های دو حزب تاحدودی متفاوت است. اما اکنون به نظر می‌رسد که آمریکا روز به روز از دستیابی به این دو هدف دورتر می‌شود و ترامپ که با قدرت بازگشته برای دسترسی به این دو هدف نیز ناتوان است.

شاید تنها کشور خاورمیانه که از بازگشت ترامپ خوشحال است، اسرائیل باشد. «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر اسرائیل پس از اعلام پیروزی ترامپ بلافاصله  در شبکه‌های اجتماعی تبریک گفت و پیروزی ترامپ را «بزرگترین بازگشت تاریخ» خواند.

به زعم نتانیاهو در برهه حساسی که «اسرائیل در هفت جبهه جنگی گرفتار شده است» ترامپ به عنوان «شریک آهنی» اسرائیل برگشته، ممکن است تل آویو نسبت به اقدامات آینده خود در جبهه‌های جنگی مختلف اطمینان بیشتری پیدا کند.

با این حال، باید به این نکته نیز اشاره کرد که جنگ بیش از یک ساله به اقتصاد و و چهره  بین‌المللی اسرائیل آسیب جدی  وارد نموده و ادامه گسترش جنگ به نفع تل آویو نیست.

دیگر متحدان خاورمیانه‌ای آمریکا باید بیش از آنکه خوشحال باشند از بازگشت ترامپ نگران باشند. به عنوان مثال، عربستان سعودی برنامه‌های خود را برای برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل به دلیل وضعیت غم انگیز در غزه علی‌رغم فشار آمریکا برای مدتی نامعلوم کنار گذاشته است. ریاض دیگر حاضر به همکاری با ایالات متحده در انزوا و سرکوب ایران نیست و به ویژه از استفاده واشگتن از ریاض به عنوان «دستگاه برداشت پول نقد» خسته شده است. علاوه بر این، دولت جدید ترامپ بازارهای بین‌المللی را با نفت و گاز آمریکا پرخواهد کرد و به این ترتیب اختلاف واشنگتن و ریاض بر سر سهمیه  بازار نفت و گاز در آینده نزدیک نیز قابل پیش‌بینی است.

ترامپ در طول مبارزات انتخاباتی بارها از سیاست خاورمیانه‌ای دولت بایدن انتقاد کرد، اما باید گفت که بحران کنونی خاورمیانه از اقدامات بی پروای او جدا نیست. در دوره ریاست جمهوری ترامپ بود که دولت آمریکا بیت المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت و سفارت خود در اسرائیل را از تل آویو به بیت المقدس منتقل کرد. مهمتر از آن، ایالات متحده در هنگام ترویج برقراری روابط دیپلماتیک بین کشورهای عربی و اسرائیل، حقوق و منافع فلسطینی‌ها را کاملاً نادیده می‌گیرد. این اقدامات باعث شده که فلسطینی‌ها به طور فزاینده‌ای احساس انزوا کنند و حق و آرمان آنها برای ایجاد یک کشور مستقل بعید به نظر می‌رسد. این دقیقاً دلیل مهمی است که سال گذشته دور جدیدی از درگیری بین فلسطین و اسرائیل آغاز شد.

ترامپ اغلب خود را «صلح‌دوست» خطاب می‌کند و در طول مبارزات انتخاباتی‌اش گفت که می‌تواند «یک شبه به درگیری روسیه و اوکراین پایان دهد». اگرچه همه می‌دانند که این فقط یک شعار انتخاباتی است، اما بازهم ممکن است برخی در این زمینه انتظاراتی داشته باشند.

با این حال، ترامپ در مواجهه با بحران کنونی خاورمیانه، اظهارات مثبتی جز انتقاد از دولت بایدن نداشته است. البته با توجه به اقداماتی که دولت‌های قبلی آمریکا در خاورمیانه انجام داده‌اند، کشورهای منطقه از استقلال راهبردی و خوداتکایی مشترک آگاهی فزاینده‌ای دارند و دیگر هیچ خیال و وهمی درباره ایالات متحده ندارند.

نویسنده: لوئو لایی آن تحلیلگر سیاسی و روزنامه نگار چین