«اجلاس سران همکاری چین-آفریقا 2024» از 4 تا 6 سپتامبر (14 تا 16 شهریور) در پکن برگزار می‌شود. این بزرگترین رویداد دیپلماتیک به میزبانی چین با حضور بیشترین رهبران کشورهای خارجی در سال‌های اخیر به شمار می‌رود و توجه گسترده‌ای را در دنیا به دنبال داشته است. در مواجهه با اتحاد بزرگ خانواده دوستی چین و آفریقا، ایالات متحده و سایر کشورهای غربی «ذهنیت انگور ترش» (نمی‌توانند انگوررا بخورند و می‌گویند انگور ترش است) نشان داده، باردیگر به جوسازی «تله بدهی» پرداخته و قصد دارند مسئولیت بحران بدهی برخی کشورهای آفریقایی را به گردن چین بیاندازند.

به عنوان مثال، روزنامه «نیویورک تایمز» اخیراً با انتشار مقاله‌ای مدعی شد که بدهی عظیم قاره آفریقا مانع توسعه و تشدید بی‌ثباتی اجتماعی این قاره شده است. مسئله این نیست که کشورهای آفریقایی چقدر وام گرفته‌اند، بلکه مهم این است که از چه کسی وام گرفته‌اند. سرمایه گذاری چین بحران بدهی آفریقا را تشدید کرده است و چین تمایلی به کاهش بدهی به کشورهای آفریقایی ندارد.

اما آیا سرمایه گذاری چین واقعا بحران بدهی آفریقا را تشدید کرده است؟ مغالطه محض! سرمایه گذاری چین در آفریقا عمدتاً در برخی صنایع استراتژیک مرتبط با اقتصاد ملی و معیشت مردم مانند جاده‌ها، راه آهن، بنادر، کتابفروشی‌ها، آب لوله کشی و غیره اجرا می‌شود. این سرمایه‌گذاری‌ها تامین مالی جان‌بخش بوده و قابلیت‌های توسعه درون‌زای آفریقا را تا حد زیادی بهبود بخشیده‌ است. گزارش توسعه همکاری چین و آفریقا در خصوص «ابتکار کمربند و جاده» که چندی پیش منتشر شد،  نشان می‌دهد که طی 11 سال گذشته، شرکت‌های چینی در ساخت و نوسازی بیش از 10 هزار کیلومتر راه آهن، نزدیک به 100 هزار کیلومتر بزرگراه و تقریباً هزار پل و نزدیک به 100 بندر، 66 هزار کیلومتر خطوط انتقال نیرو و 150 هزار کیلومتر شبکه ارتباطی حضور داشته‌اند. چین در راستای کاهش فقر و رفاه مردم، تا پایان ماه ژوئن به 53 کشور آفریقایی کمک مالی کرده و تعدادی پروژه معیشتی مانند غذا، تامین آب، مراقبت از مادر و کودک و آموزش اجرا کرده به  گونه‌ای که بیش از 10 میلیون آفریقایی از این پروژه‌ها بهره منده شده‌اند.

آیا چین تمایلی به کاهش بدهی به کشورهای آفریقایی ندارد؟ کاملا برعکس! چین بیشترین سهم را در پاسخ به طرح تعلیق بدهی گروه 20 داشته است. چین به منظور اجرای کامل طرح تعلیق بدهی G20، با 19 کشور آفریقایی توافقنامه‌های تعلیق بدهی را امضا کرده یا در این خصوص به اجماع رسیده است. گزارش بانک توسعه آفریقا خاطرنشان کرد که میزان تعلیق بدهی چین در چارچوب طرح تعلیق بدهی G20 از حجم کل کشورهای G7 بیشتر شده است. طبق تحقیقات موسسه چین-آفریقا  دانشگاه جان هاپکینز ایالات متحده، چین 63 درصد از سهم  تعلیق بدهی در گروه 20 را به خود اختصاص داده است.

این ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی هستند که واقعاً نیاز به اجرای طرح تعلیق بدهی آفریقا دارند. آمارهای بانک جهانی نشان می‌دهد که از کل بدهی خارجی آفریقا، تقریباً سه چهارم بدهی‌های موسسات مالی چندجانبه و طلبکاران تجاری را تشکیل می‌دهد. آمریکا بزرگترین سهامدار بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول است و سرمایه مالی ایالات متحده و اروپا بزرگترین طلبکار تجاری کشورهای آفریقایی است.

در حال حاضر، درست است که برخی از کشورهای آفریقایی به دلایل پیچیده با مشکلات بازپرداخت بدهی مواجه هستند، اما در تحلیل نهایی این مشکلات ناشی از توسعه ناکافی است. کسری توسعه آفریقا تا حدی به غارت استعمار آفریقا توسط اروپا و ایالات متحده در تاریخ مرتبط است، از سوی دیگر کمبود سرمایه گذاری نیز یکی از عوامل مهم به حساب می‌آید. آنچه آفریقا با آن مواجه است نه یک «تله بدهی» بلکه یک «تله فقر» است.

در حال حاضر رشد اقتصاد جهانی کُند است و سرمایه گذاری خارجی منبعی کمیاب است که کشورها برای آن رقابت می‌کنند. دولت جدید ایران به وضوح متوجه این واقعیت است. «مسعود پزشکیان»، رئیس جمهور ایران اخیرا در مصاحبه تلویزیونی با مردم  گفت که ایران به ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی برای رسیدن به ۸ درصد رشد اقتصادی نیاز دارد. وی افزود: باید نخبگان و سرمایه گذاران و تولیدکنندگان را ببینیم و برای آنها احترام قائل شویم؛ در سفر به نیویورک تلاش داریم از ایرانیان خارج از کشور دعوت به بازگشت یا لااقل سرمایه‌گذاری در ایران داشته باشیم.

بیشتر شرکت‌های برجسته چینی به خارج از کشور راه یافته‌اند. ظرفیت تولید باکیفیت چین نقش بسزایی در ارتقای رشد اقتصادی، افزایش فرصت‌های شغلی، بهبود استانداردهای صنعتی و پرورش استعدادهای بومی داشته و مورد استقبال کشورهای جهان از جمله کشورهای آفریقایی قرار گرفته است. ایالات متحده و سایر کشورهای غربی بارها علیه سرمایه گذاری‌های چین در خارج  سیاه‌نمایی کرده‌اند؛ این نشان می‌دهد آنها اعتماد به نفس برای رقابت با چین در زمینه‌هایی مانند زیرساخت‌ها و انرژی‌های نو را از دست داده‌اند.

نویسنده: لوئو لایی آن تحلیلگر سیاسی و روزنامه نگار چین