اقتصاد «کم ارتفاع» (محلی، نسبتا کم توسعه) یک الگوی اقتصادی است که بر افزایش رفاه و کاهش فقر در جوامع محلی تمرکز دارد. این الگوی اقتصادی بیشتر بر توسعه اقتصادی سرمایه‌ای و پایدار تمرکز کرده و اهدافی از قبیل حفظ محیط زیست، انعطاف‌پذیری اقتصادی و اجتماعی، توجه به نیازهای جوامع محلی و توسعه بهینه‌سازی منابع محلی را هدف قرار می‌دهد. اقتصاد کم ارتفاع بیشتر تأکید می‌کند تا از ذخایر منابع طبیعی به اندازه کافی استفاده شود و به توازن با محیط زیست توجه داشته باشد. این الگوی اقتصادی بر اندازه ثروت مادی تمرکز ندارد و بجای آن بر بهبود کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی تمرکز دارد.

چین یکی از کشورهایی است که فعالیت‌های خود را در زمینه اقتصاد کم ارتفاع آغاز کرده و در این حوزه موفق عمل کرده است. برنامه‌های چین در این زمینه بسیار موفق بوده و دیگر کشورها نیز از تجارب این کشور در این زمینه استفاده می‌کنند. اقتصاد کم ارتفاع به مردم عامه پسند این کشور امکان می‌دهد تا بیکاری را به حداقل برسانند و با ایجاد شغل‌های کوچک و رشد اقتصادی، به پیشرفت و توسعه اقتصادی دست پیدا کنند.

همچنین، چین با تمرکز بر توسعه صنایع محلی و فرآوری محصولات محلی، توانسته است اشتغال‌زایی و رفت و آمد اقتصادی را در مناطق روستایی تقویت کند و توانمندی‌های مردم آنجا را ارتقا دهد. این کشور نیز با بهره‌گیری از منابع طبیعی خود و حفاظت از محیط زیست، به‌طور همزمان اقتصاد کم ارتفاع و حفاظت از محیط زیست را به یکدیگر پیوند زده و به توسعه پایدار دست یافته است.

این نوع اقتصاد به طور کلی با اقتصاد خانگی و روستاها نیز ارتباط دارد و بیشتر به توسعه اقتصادی و اجتماعی در جوامع محلی تمرکز دارد و اهدافی نظیر کاهش فقر، افزایش بهره‌وری و افزایش رفاه اجتماعی در اجتماع محلی دارد. اقتصاد خانگی و روستاها نیز به عنوان قسمت اساسی از اقتصاد کم ارتفاع در نظر گرفته می‌شوند، زیرا در این محیط‌ها معمولاً منابع محلی به کار گرفته و توسعه محلی ترویج می‌شود.

دولت چین برای این اقتصاد برنامه‌های خاصی را تعریف کرده و به روستاییان ارائه می‌دهد که می‌تواند شامل تولید کالاهای روستایی و تبدیل آنها به محصولات صنعتی برای عرضه به بازار باشد.

در اقتصاد کم ارتفاع با بهره‌برداری از بسته‌بندی محصولات می‌توان ارزش افزوده ایجاد کرد و تولید محلی را ترویج داد. همچنین، باید برنامه‌هایی برای توسعه صنایع دستی و محصولات محلی روستایی در نظر گرفته شود. همچنین، از جوانانی که تحصیل کرده‌اند می‌توان برای انجام این فعالیت‌ها استفاده کرد.

به این ترتیب، استفاده از تجربیات چین و پیاده‌سازی برنامه‌های مشابه در کشورهای دیگر، می‌تواند به توسعه و تقویت اقتصاد کم ارتفاع و سبب حرکت به سوی توسعه پایدار در اقتصاد جهانی کمک کند.

برای توسعه اقتصاد کم ارتفاع، می‌توان به این موارد توجه داشت. ایجاد فرصت‌های شغلی؛ (برنامه‌ها و سیاست‌هایی باید اجرا شود که ایجاد شغل‌های کوچک و متوسط را ترویج کنند و به افراد امکان دهند تا خودشان کسب و کارهای خود را راه‌اندازی کنند. توسعه منابع انسانی؛ (ارتقاء مهارت‌ها و توانمندی‌های افراد از طریق آموزش و آموزش حرفه‌ای، بهبود شرایط زندگی و افزایش بهره‌وری در اقتصاد کم ارتفاع را تسهیل می‌کند.) پایداری محیطی؛ (حفظ و مراقبت از محیط زیست، استفاده موثر از منابع طبیعی و کاهش اثرات منفی بر محیط زیست از اهداف اساسی توسعه اقتصاد کم ارتفاع است.) توسعه صنایع محلی؛ (توسعه و ترویج صنایع محلی، فرآوری محصولات محلی و تشویق افراد به تولید و استفاده از محصولات محلی به تقویت اقتصاد محلی کمک می‌کند.) حمایت از کسب و کارهای کوچک و متوسط؛ (ارائه حمایت‌ها، تسهیلات و زمینه‌های مختلف برای راه‌اندازی و رشد کسب و کارهای کوچک و متوسط از دیگر راه‌های توسعه اقتصاد کم ارتفاع است).

با توجه به این موارد، توسعه اقتصاد کم ارتفاع می‌تواند به توسعه پایدار و بهبود رفاه اجتماعی در جوامع محلی و منطقه‌ای منجر شود.

برای مشکلات احتمالی در توسعه اقتصاد کم ارتفاع می توان به محدودیت‌های منابع مالی، فناوری و زیرساخت‌ها، بی‌ثباتی و پیش‌پاافتادگی سیاسی اشاره کرد.

ضمن اینکه تدابیر حل این مشکلات نیز وجود دارد. تسهیل در دسترسی به منابع مالی؛ (ایجاد مکانیزم‌های تامین منابع مالی و پشتیبانی از سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه‌های کوچک و متوسط می‌تواند کمک‌کننده باشد.) ارتقاء فناوری و زیرساخت‌ها؛ (سرمایه‌گذاری در ایجاد زیرساخت‌های لازم و انتقال فناوری‌های موثر به این حوزه می‌تواند به تسریع در توسعه کمک کند.) ایجاد ثبات سیاسی؛ (برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مناسب به عنوان پایه اصلی برای ایجاد ثبات سیاسی و حفظ پیوند مابین سیاست و توسعه اقتصادی لازم است).

چین با بهره‌گیری از سیاست‌ها و برنامه‌هایی که بر توسعه مناطق روستایی و کم ارتفاع تمرکز داشته‌اند، توانسته است اشتغال‌زایی، توانمندسازی جامعه محلی و بهبود شرایط اقتصادی در این مناطق را تسریع بخشد. همچنین، تنوع اقتصادی، توسعه صنایع محلی و استفاده موثر از منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست از ویژگی‌های مثبت توسعه اقتصاد کم ارتفاع در چین است.

از عناصری که بیشترین تاثیر را بر توسعه اقتصاد کم ارتفاع چین را دارند می‌توان به جمعیت زیاد و توسعه متوازن اشاره کرد.

همچنین برتری‌های چین در توسعه اقتصاد کم ارتفاع شامل مواردی همچون رواج سبک زندگی جدید و مدرن و چرخه کامل پشتیبانی از توسعه صنعتی و فناوری است.

برای پیشبرد اقتصاد کم ارتفاع و توسعه تعاملات بین‌المللی، چین می‌تواند به‌عنوان یک نمونه موفق در این زمینه، با کشورهایی همانند ایران همکاری‌های گسترده‌تری انجام دهد. همچون تبادل تجاری، سرمایه‌گذاری مشترک و تبادل دانش و فناوری را انجام دهد.

با توجه به تجربه و توانایی چین در توسعه اقتصاد کم ارتفاع و تعاملات بین‌المللی، همکاری این کشور با ایران می‌تواند به توسعه اقتصاد کم ارتفاع در هر دو کشور کمک کند.

دکتر حمید جهانیان، کارشناس و فعال اقتصادی ایران

مطالب نوشته‌شده در این مقاله برگرفته از نظرات شخصی نویسنده است و موضع رسمی بخش فارسی رادیو و تلویزیون مرکزی چین را منعکس نمی‌کند.